Atmosfer

ATMOSFER


Yerçekiminin etkisiyle, Dünyayı çepe çevre saran gaz tabakasına denir

Atmosferin Önemi

1 Güneşten gelen zararlı ışınları tutar
2 Yaşam için gerekli gazları bulundurur
3 Dünyanın aşırı ısınma ve soğumasını engeller
4 Güneş ışınlarının dağılmasını sağlayarak, gölgede kalan kısımların da aydınlanmasını sağlar
5 Meteorolojik olayların görülmesini sağlar
6 Işığı, sesi, sıcaklığı geçirir ve iletilmelerini sağlar
7 Uzaydan gelen meteorların parçalanmasını sağlar

ATMOSFERİN ÖZELLİKLERİ

1 Atmosferin alt katları daha sıcaktır çünkü atmosfer yerden yansıyan ışınlarla ısınır
2 Atmosferin kalınlığı ekvatorda fazla, kutuplarda azdır
3 Ortalama kalınlığı 10000 km'dir
4 Atmosferin yoğunluğu yerden yükseldikçe azalır
5 Ağır gazlar alt tabakalarda, hafif gazlar üst tabakalarda toplanmıştır
6 Her zaman bulunan ve miktarı değişmeyen gazlar :%78 Azot,%21 Oksijen,%1 Asal gazlardır
7 Her zaman bulunan ve miktarı değişen gazlar, Subuharı ve Karbondioksittir
8 Her zaman bulunmayan gazlar ise Tozlar ve ozondur
9 Atmosfer saydam ve renksizdir Ancak atmosferin içerisinde bulunan subuharı Güneş'ten gelen ışınları bir prizma gibi kırarak beyaz ışınların mavi görünmesine sebeb olur Atmosferin bu mavi görünümü okyanus ve denizlerin üzerine yansıyarak aslında renksiz olan su kütlelerinin mavi görünmesine sebeb olur
Atmosferdeki gazların oranlarının değişmesi iklim üzerinde bir takım değişikliklere neden olur
Örneğin atmosferin %o 3'nü oluşturan CO2'in iki katına çıkması halinde yeryüzünde sıcaklık artar CO2'in yarıya düşmesi halinde yeryüzünde sıcaklık azalır

ATMOSFERİN KATMANLARI

TROPOSFER:

Atmosferin, yeryüzüne temas eden, alt bölümüdür
Tüm gazların % 75'inin bulunduğu bu katmanda yoğunluk en fazladır
Troposfer, yerden havaya yansıyan ışınlarla alttan yukarıya doğru ısınır Bu nedenle alt kısımları daha sıcaktır Yerden yükseldikçe sıcaklık her 100 m'de yaklaşık 0,5°C azalır
Su buharının tamamı troposferde bulunduğu için tüm meteorolojik olaylar burada oluşur
Güçlü yatay ve dikey hava hareketleri görülür
Yerden yüksekliği 6 - 16 km arasında değişir



STRATOSFER:

Troposferin üstündeki katmandır
Yatay hava hareketleri görülür
Su buharı hemen hemen hiç bulunmadığı için dikey hava hareketleri oluşamaz Bu nedenle sıcaklık dağılışı oldukça düzgündür
Sıcaklık her yerde yaklaşık -50°C'dir
Üst sınırı yerden 25 - 30 km yüksekliktedir



MEZOSFER:

*Kalınlığı 30-80 km arasındadırOzonosfer ve kemosfer diye iki kısımdan oluşur
a) Ozonosfer: Bu tabakada ozon gazı bulunmaktadır Güneşten gelen zararlı ultraviole ışınları, ozon gazı tarafından tutulurBundan dolayı canlıların koruyucu katıdır
b) Kemosfer: Zararlı ışınların tutulması az miktarda burada da görülürGazların iyonlara ayrılmaya başladığı yerdir


ŞEMOSFER

Stratosfer ile İyonosfer arasındaki katmandır
Stratosfer ile Şemosfer arasındaki 19-45 km'ler arasında oksijen azot haline gelerek ultraviyole ışınlarını tutar
Üst sınırı yerden 80 - 90 km yüksekliktedir



İYONOSFER:

Mor ötesi (ultraviyole) ışınlarının, molekülleri parçalayarak iyonlar haline getirdiği katmandır
Yerçekimi azaldığı için iklim üzerinde belirgin bir etkisi yoktur
Radyo dalgalarını yansıtır
Üst sınırı yerden 250 - 300 km yüksekliktedir



EKZOSFER: (Jeokronyum)

En üst tabakadır
Yerçekimi çok azaldığından gazlar çok seyrektir
Hidrojen ve helyum gibi hafif gazlar bulunur
Atmosfer ile uzay arasında geçiş alanıdır
Kesin sınırı bilinmemekle birlikte üst sınırının yerden yaklaşık 10000 km yükseklikte olduğu kabul edilmiştir

Atmosferde Bulunan Gazlar

Atmosferde bulunan gazların % 75'i ve su buharının tamamı troposferde bulunur İklim yönünden daha çok atmosferin alt katları önemli olduğundan burada troposfer ve stratosferin alt katlarının bileşimi incelenecektir
Her zaman bulunan ve oranı değişmeyen gazlar, % 78 oranında azot, % 21 oranında oksijen, %1 oranında asal gazlar (Hidrojen, Helyum, Argon, Kripton, Ksenon, Neon) dır Her zaman bulunan ve oranı değişen gazlar, su buharı ve karbondioksittir Her zaman bulunmayan gazlar, ozon ve tozlardır
Su buharı : Yere ve zaman göre oranı en çok değişen gazdır Yeryüzünün aşırı ısınıp, soğumasını engeller Yağış, bulut, sis gibi hava olaylarının doğuşunu sağlar
Karbondioksit : Atmosferin güneş ışınlarını emme ve saklama yeteneğini artırır Havada karbondioksit (CO2) miktarının artması sıcaklığı artırıcı, azalması ise sıcaklığı düşürücü etki yapar


Ozon : Hava içindeki oksijen (O2) mor ötesi (ultraviyole) ışınlarının etkisi altında ozon (O3) haline geçer Ozon gazı, içinde hayatın gelişmesine olanak vermez ancak atmosferin üst katmanlarında ultraviyole ışınlarını emerek yeryüzündeki yaşam üzerinde olumlu bir etki yapar Yeryüzünden 19 - 45 kilometre yükseklikler arasında bulunan ozon katının son yıllarda inceldiği hatta yer yer delindiği belirlenmiştir Özellikle buzdolabı, soğutucu, araba ve spreylerden çıkan gazların (kloroflorokarbon) neden olduğu anlaşılmış ve bu gazların kullanımına kısıtlamalar getirilmiştir



Yeryüzüne ulaşan mor ötesi ışınlardaki artış, sıcaklıkların artmasına, buna bağlı olarak buzulların erimesine, bitki örtülerinde değişimlere neden olabilecektir

__________________