Periyodik Cetvel-Periyotlar Cetveli

**Şengül Şirin** · 10-10-2009

Periyodik Cetvel-Periyotlar Cetveli

Periyodik cetvel ya da periyodik tablo olarak da anılan periyotlar cetveli, bilinen bütün elementlerin artan atom numaraları'na (günümüzde buna bazen proton sayısı da denir; bak PROTON) göre sıralandıkları bir listedir

Liste, benzer özellikleri olan elementler bir araya gelecek biçimde düzenlenmiştir

1869'da Rus kimyacı Dimitriy İvanoviç Mendeleyev, o dönemde bilinen bütün elementleri atom kütlelerinin (buna eskiden atom ağırlığı denirdi) büyüklüğüne göre sıralayarak bir liste hazırladı

Mendeleyev, İngiliz kimyacı John Newlands'ın yaptığı araştırmalardan, benzer kimyasal ve fiziksel özelliklerin listede oldukça düzenli aralıklarla yineleneceğini biliyordu ve cetvelini de benzer özellikleri olan elementler alt alta gelecek biçimde hazırlamıştı

Cetvelinde bazı boşluklar kalmıştı, ama Mendeleyev bu boşlukların ileride bulunacak elementlerle dolacağını tahmin ediyordu; bu tahmininde haklı da çıktı

Öte yandan Alman kimyacı Lothar Meyer
de aynı sıralarda benzer buluşlar gerçekleştirdi

Mendeleyev'in hazırladığı ilk cetvelde 17 sütun vardı; ama cetvel daha sonraları yeniden gözden geçirildi ve sütun sayısı sekize indirildi

O zamandan bu yana yeni elementler bulundukça cetvel birçok kez değişti

Periyotlar cetvelinin en yaygın kullanılan biçimi çizimde gösterilmiştir

Her kareye bir elementin kimyasal simgesi yazılmıştır

Örneğin, berilyum elementi "Be" ile gösterilmiştir (cetvelin sol üst köşesine bakınız)

Bu simgelerin hangi elementlere ait olduğunu KİMYASAL ELEMENTLER maddesindeki cetvele bakarak bulabilirsiniz

Periyotlar cetvelinin her karesinde, elementin simgesiyle birlikte atom numarası da yer almaktadır

Berilyumun atom numarası 4'tür ve bu, berilyumun çekirdeğinde dört proton olduğunu gösterir

Cetvelde grup denen 18 düşey sütun bulunmaktadır

Aynı gruptaki elementlerin benzer özellikleri vardır, çünkü bu elementlerin en dış elektron kabuklarındaki elektronların yerleşim düzeni birbirinin aynıdır (bak Elektron)

Bu benzerlikler yatay sıralar halinde, düzenli aralıklarla (periyodik olarak) yinelenir; böyle yedi yatay sıra, yani yedi periyot vardır

Yatay sıralarda, yani her periyotta soldan sağa doğru gidildikçe atomların elektron sayısı artar

Bu artış genellikle dış kabuktaki elektron sayısında olur

Ama cetvelin orta bloğunda yer alan geçiş elementlerinde, bu artış dolmamış durumdaki iç kabuklarda olur

Geçiş elementlerinin daha içte kalan iki dizisine cetvelin altında yer verilmiştir

Lantanitler ya da azrak toprak metalleri denen bu dizinin 15 elementi kimyasal olarak birbirine çok benzer

Bu 15 element, doğada yalnızca başka elementlerle oluşturdukları kimyasal bileşikler (karışımlar) halinde bulunur ve bu elementleri bileşiklerden ayırmak çok güçtür

Azrak toprak metallerinin bazılarına doğada çok ender rastlanır; ama bunlardan biri olan seryum (Ce), altın, gümüş ve kalaydan daha boldur

Aktinitler denen öbür dizinin elementleri radyoaktif elementlerdir

Aktinitlerden yalnızca dördü doğada bulunur; bunlardan biri de uranyumdur

Öbürleri ise, labora-tuvarda başka elementlerin çekirdeklerinin yüksek enerjili parçacıklarla bombardıman edilmesi sonucunda elde edilir (bak NÖTRON; PARÇACIK HIZLANDIRICILARI); bu yolla elde edilen aktinitlerin biri de plütonyumdur

Uranyum ve plütonyum atom enerjisi üretiminde kullanılır (bak NÜKLEER ENERJİ)

Atom numarası 92'den büyük olan elementlere uran-yumötesi elementler denir

Yeni bulunan uranyumötesi elementler henüz adlandırılmamıştır ve bunlar atom numaralarıyla tanınır (element 104, element 105 gibi)

Element 108'in yeri açılmış, ama bu element henüz elde edilememiştir

Bugün bilinen yalnızca 109 element vardır; buna karşılık bileşik halinde bulunan madde sayısı çok daha fazladır

Bu nedenle, elementler arasındaki bağıntıları gösteren bir cetvelin olması bilim adamlarına büyük yarar sağlar

Örneğin, asal gazların hepsi de zor yoğunlaşır

IA grubundaki alkali metaller, yumuşak, erime noktalan düşük, metal yapılı katılardır

10-10-2009	#2
Şengül Şirin	Periyodik Cetvel-Periyotlar Cetveli Periyodik Cetvel-Periyotlar Cetveli Periyodik cetvel ya da periyodik tablo olarak da anılan periyotlar cetveli, bilinen bütün elementlerin artan atom numaraları'na (günümüzde buna bazen proton sayısı da denir; bak PROTON) göre sıralandıkları bir listedir Liste, benzer özellikleri olan elementler bir araya gelecek biçimde düzenlenmiştir 1869'da Rus kimyacı Dimitriy İvanoviç Mendeleyev, o dönemde bilinen bütün elementleri atom kütlelerinin (buna eskiden atom ağırlığı denirdi) büyüklüğüne göre sıralayarak bir liste hazırladı Mendeleyev, İngiliz kimyacı John Newlands'ın yaptığı araştırmalardan, benzer kimyasal ve fiziksel özelliklerin listede oldukça düzenli aralıklarla yineleneceğini biliyordu ve cetvelini de benzer özellikleri olan elementler alt alta gelecek biçimde hazırlamıştı Cetvelinde bazı boşluklar kalmıştı, ama Mendeleyev bu boşlukların ileride bulunacak elementlerle dolacağını tahmin ediyordu; bu tahmininde haklı da çıktı Öte yandan Alman kimyacı Lothar Meyer de aynı sıralarda benzer buluşlar gerçekleştirdi Mendeleyev'in hazırladığı ilk cetvelde 17 sütun vardı; ama cetvel daha sonraları yeniden gözden geçirildi ve sütun sayısı sekize indirildi O zamandan bu yana yeni elementler bulundukça cetvel birçok kez değişti Periyotlar cetvelinin en yaygın kullanılan biçimi çizimde gösterilmiştir Her kareye bir elementin kimyasal simgesi yazılmıştır Örneğin, berilyum elementi "Be" ile gösterilmiştir (cetvelin sol üst köşesine bakınız) Bu simgelerin hangi elementlere ait olduğunu KİMYASAL ELEMENTLER maddesindeki cetvele bakarak bulabilirsiniz Periyotlar cetvelinin her karesinde, elementin simgesiyle birlikte atom numarası da yer almaktadır Berilyumun atom numarası 4'tür ve bu, berilyumun çekirdeğinde dört proton olduğunu gösterir Cetvelde grup denen 18 düşey sütun bulunmaktadır Aynı gruptaki elementlerin benzer özellikleri vardır, çünkü bu elementlerin en dış elektron kabuklarındaki elektronların yerleşim düzeni birbirinin aynıdır (bak Elektron) Bu benzerlikler yatay sıralar halinde, düzenli aralıklarla (periyodik olarak) yinelenir; böyle yedi yatay sıra, yani yedi periyot vardır Yatay sıralarda, yani her periyotta soldan sağa doğru gidildikçe atomların elektron sayısı artar Bu artış genellikle dış kabuktaki elektron sayısında olur Ama cetvelin orta bloğunda yer alan geçiş elementlerinde, bu artış dolmamış durumdaki iç kabuklarda olur Geçiş elementlerinin daha içte kalan iki dizisine cetvelin altında yer verilmiştir Lantanitler ya da azrak toprak metalleri denen bu dizinin 15 elementi kimyasal olarak birbirine çok benzer Bu 15 element, doğada yalnızca başka elementlerle oluşturdukları kimyasal bileşikler (karışımlar) halinde bulunur ve bu elementleri bileşiklerden ayırmak çok güçtür Azrak toprak metallerinin bazılarına doğada çok ender rastlanır; ama bunlardan biri olan seryum (Ce), altın, gümüş ve kalaydan daha boldur Aktinitler denen öbür dizinin elementleri radyoaktif elementlerdir Aktinitlerden yalnızca dördü doğada bulunur; bunlardan biri de uranyumdur Öbürleri ise, labora-tuvarda başka elementlerin çekirdeklerinin yüksek enerjili parçacıklarla bombardıman edilmesi sonucunda elde edilir (bak NÖTRON; PARÇACIK HIZLANDIRICILARI); bu yolla elde edilen aktinitlerin biri de plütonyumdur Uranyum ve plütonyum atom enerjisi üretiminde kullanılır (bak NÜKLEER ENERJİ) Atom numarası 92'den büyük olan elementlere uran-yumötesi elementler denir Yeni bulunan uranyumötesi elementler henüz adlandırılmamıştır ve bunlar atom numaralarıyla tanınır (element 104, element 105 gibi) Element 108'in yeri açılmış, ama bu element henüz elde edilememiştir Bugün bilinen yalnızca 109 element vardır; buna karşılık bileşik halinde bulunan madde sayısı çok daha fazladır Bu nedenle, elementler arasındaki bağıntıları gösteren bir cetvelin olması bilim adamlarına büyük yarar sağlar Örneğin, asal gazların hepsi de zor yoğunlaşır IA grubundaki alkali metaller, yumuşak, erime noktalan düşük, metal yapılı katılardır __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır