Demirbaşlarda Amortisman

**Şengül Şirin** · 10-10-2009

1

AMORTİSMAN KONUSU

Vergi Usul Kanunu’nun 313 üncü maddesinde amortisman konusu aşağıdaki şekilde belirtilmiştir

“İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayri menkullere 269 uncu madde gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci kısmındaki esaslara göre tespit edilen değerinin, bu Kanun Hükümlerine göre yok edilmesi amortisman mevzuunu teşkil eder

İlgili mevzuat gereğince sözleşme süresinden sonra bedelsiz olarak devlete veya devletçe tensip olunan bir teşekküle veya belediyeye intikali öngörülen amortismana tabi iktisadi kıymetlerden (sözleşme süresinde yenilenmesi gerekenler hariç) sermayenin veya özel maliyet bedellerinin itfası hükümlerine göre amortismana tabi tutulanlar, genel hükümler uyarınca ayrıca amortismana tabi tutulmazlar

Değeri 150

000

000 TL’ni aşmayan peşte mallıklar ile işletmede kullanılan ve değeri 150

000

-TL’ni aşmayan alet ve edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan doğruya gider yazılabilir

İktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arzedenlerde bu hal topluca dikkate alınır

”

2

AMORTİSMAN ŞARTLARI

Vergi Usul Kanunu’nun 313 üncü maddesine göre duran varlıkların amortismana tabi tutulabilmesi için, şu şartların bulunması gereklidir

A) Duran Varlığın Envantere Dahil Olması Gerekir
Amortisman ayrılabilmesi için duran varlığın envantere alınmış olması gerekir

Envantere alınma envanter defterinin ayrı bir yerinde, amortisman defterinde, amortisman listelerinde gösterilmeyi ifade etmektedir

Amortisman konusu duran varlıklar gerek bilanço ve işletme hesabı esasında defter tutan mükelleflerde, gerekse serbest meslek erbabı ve çiftçilerde Vergi Usul Kanunu’nun 189 uncu maddesinde gösterildiği şekilde envantere alınırlar

Envantere dahil olmayan duran varlıklar fiilen işletmede kullanılsalar dahi amortismana konu olmazlar

Bu bakımdan, kiralanmış bir duran varlık için amortisman ayrılmayacağı gibi, işletme sahibinin işletmede kullanılan, fakat aktife kaydedilmeyen bir duran varlığı veya demirbaş ve amortisman listesine alınmayan mallar için amortisman ayrılmaz

Envantere kayıtlı olma koşulu duran varlığın işletmenin tasarrufunda bulunma koşulu ile birlikte göz önüne alınmalıdır

Bu itibarla, işletme bünyesinde meydana getirilen ancak işletmenin tasarrufunda bulunmayan duran varlıklar üzerinden amortisman ayrılmaz

Mülkiyeti muhafaza kaydıyla taşıt alınması durumu işletmeye dahil olma açısından özellik taşır

Bu tür satışlarda taşıtın mülkiyeti alıcıya geçmez, satıcıda kalır

Ancak alıcının borcunu tamamen ödemesi durumunda mülkiyet kendisine verilir

Bu durumda, taşıtın mülkiyeti muhafaza kaydıyla dahi olsa, alınması durumunda işletmeye dahil edilmesi ve amortismana tabi tutulması gerekir

Ayrıca, satın alınıp belli bir süre için kira karşılığı satıcının kullanımına bırakılan duran varlıklar amortismana tabi tutulur

Çünkü, böyle bir durumda, fiilen işletmeye taşınmamış veya monte edilmemiş ya da fiili zilyetliğe girmemiş olmakla birlikte duran varlık işletmede kiraya verilme suretiyle kullanılmaya ve gelir yaratmaya başlamıştır

B)Duran Varlığın İşletmede Bir Yıldan Fazla Kullanılması Gerekir

Bir duran varlığın amortismana tabi olması için gerekli şartlardan biri, işletmede bir yıldan fazla kullanılmasıdır

İşletmede bir yıldan fazla kullanılması mümkün olmayan duran varlıklar, diğeri ne kadar yüksek olursa olsun, o yıl için zarar yazılır

Duran varlığın özelliği, kısa sürede tüketilememesi, belli bir ömrünün olmasıdır

Bir varlığın amortismana konu duran varlık sayılabilmesi için bir yılı aşan bir sürede yok edilmesi gerekmektedir

Buna göre kullanım süresi bir yılı aşan duran varlıklar için amortisman uygulanabilecek, kullanım süresi bir yılı aşmayan duran varlıkların bedelleri doğrudan gider kaydedilecektir

C)Duran Varlık Yıpranma, Aşınma ve Değerden Düşmeye Maruz Bulunmalıdır

Diğer bir koşul ise, duran varlığın yıpranma, aşınma yada değerden düşme etkisi altında bulunmasıdır

Bu nedenle Vergi Usul Kanunu boş arsa ve araziler için amortisman ayrılmayacağını öngörmüştür

Yıpranma, aşınma, değerden düşme çeşitli nedenlerle meydana gelebilmektedir

Bu etkilerin fiilen mevcut olması şart değildir

Bu tür sonuçlara yol açabilecek etkilerin duran varlıklar için bir olasılık taşıması yeterli sayılmaktadır

D)Duran varlığın Değerinin Belli Bir Tutarı Aşması Gerekir

Bir koşul amortisman uygulamasında kolaylık sağlamak amacına yöneliktir

Duran varlık niteliğini taşıyan bir kıymetin bedeli belli bir tutarın altında ise, bu bedel doğrudan gider kaydedilebilir

Diğeri 150

000

-TL’ni aşmayan peştemallıklar ile işlemede kullanılan ve değeri 150

000

-TL’ni aşmayan alet edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan doğruya gider yazılabilir

İktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arz edenlerde bu hal topluca dikkate alınır

Burada dikkat edilmesi gereken husus, söz konusu 150

000

-TL’lık tutarın KDV hariç tutar olduğudur

3

AMORTİSMAN AYIRMA YÖNTEMLERİ

Vergi Usul Kanununda, mevcutların amortismanı bakımından esas itibariyle, normal ve azalan bakiyeler olmak üzere iki usul kabul edilmiştir

Ayrıca madenler için de özel bir amortisman şekli ön görülmüş, belli nedenlerle olağan dışı yıpranma, aşınma veya değer kaybına uğrayan kıymetlerde, fevkalade amortisman uygulaması esası benimsenmiştir

A) Normal Amortisman

Normal amortisman, duran varlığın belli bir süre içinde her yıl, eşit tutarlarda itfa edilmesini ifade eder

%20 nispetine tabi 100 birimlik bir duran varlığın her yıl 20 birimi amorti edilerek amortisman beş yılda tamamlanır

Vergi Usul Kanunu’nun 315’nci maddesinde 4008 sayılı Kanunu’nun 10’ncu maddesiyle yapılan ve 01

01

1995 tarihinde yürürlüğe giren değişikliğe göre, bu tarihten itibaren iktisap edilecek duran varlıkta, genel olarak amortisman oranı %20’yi geçmemek üzere mükelleflerce serbestçe tespit edilecektir

Buna göre, dileyen mükellefler %20 oranı ile amortisman konusu kıymeti beş yılda itfa edeceklerdir

Ancak, istenirse, %20’den daha düşük bir oran seçilebilecektir

Bu taktirde, örneğin %10 oranı seçildiğinde amortisman 10 yılda tamamlanacaktır

ÖRNEK: 1996 yılında satın alınan ve maliyet bedeli 4 milyar lira olan bir duran varlığın,amortisman oranı %20’dir

Bu durumda amortisman süresi 5 yıl olup,normal usule göre amortisman uygulaması aşağıdaki gibidir

Yıllar
Net değer
Oran
Ayrılan Amortisman
1996
4

000

000
%20
8

00

000

000
1997
4

000

000
%20
8

00

000

000
1998
4

000

000
%20
8

00

000

000
1999
4

000

000
%20
8

00

000

000
2000
4

000

000
%20
8

00

000

000

4

000

000

Arazi ve binalar ile %20’den daha yüksek oranda amortismana tabi tutulacak kıymetler 4008 sayılı kanun değişikliğinde de genel uygulamanın dışında tutulmuştur

Bunlardaki amortisman oranları Maliye Bakanlığınca tespit edilmektedir

Bu konuda halen geçerli olan 153 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu genel tebliği ile yapılan tespitler aşağıda yer almaktadır

%20 den farklı oranda amortismana tabi iktisadi kıymetler ve bunların amortisman oranları

Mükellefler amortismana tabi iktisadi kıymetlerinin değerini, %20 nispetinden fazla olmak üzere, serbestçe tespit ettikleri nispetler üzerinden yok ederler

Ancak, arazi ve binalar ile % 20 nispetinden daha yüksek bir nispetle amortismana tabi tutulacak iktisadi kıymetlerin değeri, Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan olunan nispetler üzerinden yok edilir

B) Azalan Bakiyeler Yöntemi

Azalan bakiyeler usulünde amortisman,bir teşvik uygulaması niteliğindedir

Yeni bir duran varlık iktisap eden mükelleflerin, ilk yıllarda daha fazla amortisman ayırmak suretiyle,başlangıçta ödeyecekleri verginin bir kısmının daha sonra alınması ve bu suretle belirli bir mali imkan sağlanması öngörülmüştür

Bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerden dileyenler,amortismana tabi iktisadi değerlerini azalan bakiyeler üzerinden amortisman usulü ile yok edebilirler

Azalan bakiyeler usulünde amortisman uygulaması ile ilgili esaslar şöyle özetlenebilir:
Þ Azalan bakiyeler usulünde amortisman,yalnız, bilanço esasında defter tutanlar tarafından uygulanabilir

İkinci sınıf tüccarlar, serbest meslek erbabı zirai işletme hesabı esasında defter tutan çiftçiler, gayrimenkul sermaye iradı erbabı, azalan bakiyeler usulüne göre amortisman ayırmazlar

Þ Azalan bakiyeler usulünde, amortisman oranı normal oranın iki katıdır

( % 40 ı geçmemek üzere )
Þ Normal amortisman usulünde amortisman duran varlığın maliyet bedeli üzerinden ayrılır

Azalan bakiyeler usulünde amortisman her yıl değişir

Baz olarak alınacak tutar önceden ayrılmış amortismanlar düşülmek suretiyle bulunur

Þ Azalan bakiyeler usulünde amortisman süresi normal amortisman oranlarına göre hesaplanır

Bu surenin son yılına devreden bakiye değer, o yıl tamamen itfa edilir

ÖRNEK: 1998 yılında satın alınan ve maliyet bedeli 10 milyar TL olan bir duran varlık için % 20’lik oran seçilmiştir

Buna göre amortisman süresi 5 yıldır

Azalan bakiyeler usulüne göre uygulama aşağıdaki gibidir

YILLAR

NET DEĞER

ORAN
AYRILAN AMORTİSMAN
1998
10

000

000
%40
4

000

000
1999
6

000

000
%40
2

400

000

000
2000
3

600

000

000
%40
1

440

000

000
2001
2

160

000

000
%40
864

000

000
2002
1

296

000

000
%100
1

296

000

000

Görüldüğü üzere azalan bakiyeler usulünde amortisman süresi değişmediği gibi 5 yıllık sürede ayrılan toplam amortisman tutarı yine normal amortismandaki kadardır

Ancak normal amortismanda her yıl 2 milyar liralık amortisman ayrılması gerektiği halde azalan bakiyelerde amortismanın büyük kısmı ilk iki yılda ayrılmaktadır

10-10-2009	#1
Şengül Şirin	Demirbaşlarda Amortisman 1AMORTİSMAN KONUSU Vergi Usul Kanunu’nun 313 üncü maddesinde amortisman konusu aşağıdaki şekilde belirtilmiştir “İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayri menkullere 269 uncu madde gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci kısmındaki esaslara göre tespit edilen değerinin, bu Kanun Hükümlerine göre yok edilmesi amortisman mevzuunu teşkil eder İlgili mevzuat gereğince sözleşme süresinden sonra bedelsiz olarak devlete veya devletçe tensip olunan bir teşekküle veya belediyeye intikali öngörülen amortismana tabi iktisadi kıymetlerden (sözleşme süresinde yenilenmesi gerekenler hariç) sermayenin veya özel maliyet bedellerinin itfası hükümlerine göre amortismana tabi tutulanlar, genel hükümler uyarınca ayrıca amortismana tabi tutulmazlar Değeri 150000000 TL’ni aşmayan peşte mallıklar ile işletmede kullanılan ve değeri 150000000-TL’ni aşmayan alet ve edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan doğruya gider yazılabilir İktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arzedenlerde bu hal topluca dikkate alınır” 2AMORTİSMAN ŞARTLARI Vergi Usul Kanunu’nun 313 üncü maddesine göre duran varlıkların amortismana tabi tutulabilmesi için, şu şartların bulunması gereklidir A) Duran Varlığın Envantere Dahil Olması Gerekir Amortisman ayrılabilmesi için duran varlığın envantere alınmış olması gerekir Envantere alınma envanter defterinin ayrı bir yerinde, amortisman defterinde, amortisman listelerinde gösterilmeyi ifade etmektedir Amortisman konusu duran varlıklar gerek bilanço ve işletme hesabı esasında defter tutan mükelleflerde, gerekse serbest meslek erbabı ve çiftçilerde Vergi Usul Kanunu’nun 189 uncu maddesinde gösterildiği şekilde envantere alınırlar Envantere dahil olmayan duran varlıklar fiilen işletmede kullanılsalar dahi amortismana konu olmazlar Bu bakımdan, kiralanmış bir duran varlık için amortisman ayrılmayacağı gibi, işletme sahibinin işletmede kullanılan, fakat aktife kaydedilmeyen bir duran varlığı veya demirbaş ve amortisman listesine alınmayan mallar için amortisman ayrılmaz Envantere kayıtlı olma koşulu duran varlığın işletmenin tasarrufunda bulunma koşulu ile birlikte göz önüne alınmalıdır Bu itibarla, işletme bünyesinde meydana getirilen ancak işletmenin tasarrufunda bulunmayan duran varlıklar üzerinden amortisman ayrılmaz Mülkiyeti muhafaza kaydıyla taşıt alınması durumu işletmeye dahil olma açısından özellik taşır Bu tür satışlarda taşıtın mülkiyeti alıcıya geçmez, satıcıda kalır Ancak alıcının borcunu tamamen ödemesi durumunda mülkiyet kendisine verilir Bu durumda, taşıtın mülkiyeti muhafaza kaydıyla dahi olsa, alınması durumunda işletmeye dahil edilmesi ve amortismana tabi tutulması gerekir Ayrıca, satın alınıp belli bir süre için kira karşılığı satıcının kullanımına bırakılan duran varlıklar amortismana tabi tutulur Çünkü, böyle bir durumda, fiilen işletmeye taşınmamış veya monte edilmemiş ya da fiili zilyetliğe girmemiş olmakla birlikte duran varlık işletmede kiraya verilme suretiyle kullanılmaya ve gelir yaratmaya başlamıştır B)Duran Varlığın İşletmede Bir Yıldan Fazla Kullanılması Gerekir Bir duran varlığın amortismana tabi olması için gerekli şartlardan biri, işletmede bir yıldan fazla kullanılmasıdır İşletmede bir yıldan fazla kullanılması mümkün olmayan duran varlıklar, diğeri ne kadar yüksek olursa olsun, o yıl için zarar yazılır Duran varlığın özelliği, kısa sürede tüketilememesi, belli bir ömrünün olmasıdır Bir varlığın amortismana konu duran varlık sayılabilmesi için bir yılı aşan bir sürede yok edilmesi gerekmektedir Buna göre kullanım süresi bir yılı aşan duran varlıklar için amortisman uygulanabilecek, kullanım süresi bir yılı aşmayan duran varlıkların bedelleri doğrudan gider kaydedilecektir C)Duran Varlık Yıpranma, Aşınma ve Değerden Düşmeye Maruz Bulunmalıdır Diğer bir koşul ise, duran varlığın yıpranma, aşınma yada değerden düşme etkisi altında bulunmasıdır Bu nedenle Vergi Usul Kanunu boş arsa ve araziler için amortisman ayrılmayacağını öngörmüştür Yıpranma, aşınma, değerden düşme çeşitli nedenlerle meydana gelebilmektedir Bu etkilerin fiilen mevcut olması şart değildir Bu tür sonuçlara yol açabilecek etkilerin duran varlıklar için bir olasılık taşıması yeterli sayılmaktadır D)Duran varlığın Değerinin Belli Bir Tutarı Aşması Gerekir Bir koşul amortisman uygulamasında kolaylık sağlamak amacına yöneliktir Duran varlık niteliğini taşıyan bir kıymetin bedeli belli bir tutarın altında ise, bu bedel doğrudan gider kaydedilebilir Diğeri 150000000-TL’ni aşmayan peştemallıklar ile işlemede kullanılan ve değeri 150000000-TL’ni aşmayan alet edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan doğruya gider yazılabilir İktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arz edenlerde bu hal topluca dikkate alınır Burada dikkat edilmesi gereken husus, söz konusu 150000000-TL’lık tutarın KDV hariç tutar olduğudur 3AMORTİSMAN AYIRMA YÖNTEMLERİ Vergi Usul Kanununda, mevcutların amortismanı bakımından esas itibariyle, normal ve azalan bakiyeler olmak üzere iki usul kabul edilmiştir Ayrıca madenler için de özel bir amortisman şekli ön görülmüş, belli nedenlerle olağan dışı yıpranma, aşınma veya değer kaybına uğrayan kıymetlerde, fevkalade amortisman uygulaması esası benimsenmiştir A) Normal Amortisman Normal amortisman, duran varlığın belli bir süre içinde her yıl, eşit tutarlarda itfa edilmesini ifade eder %20 nispetine tabi 100 birimlik bir duran varlığın her yıl 20 birimi amorti edilerek amortisman beş yılda tamamlanır Vergi Usul Kanunu’nun 315’nci maddesinde 4008 sayılı Kanunu’nun 10’ncu maddesiyle yapılan ve 01011995 tarihinde yürürlüğe giren değişikliğe göre, bu tarihten itibaren iktisap edilecek duran varlıkta, genel olarak amortisman oranı %20’yi geçmemek üzere mükelleflerce serbestçe tespit edilecektirBuna göre, dileyen mükellefler %20 oranı ile amortisman konusu kıymeti beş yılda itfa edeceklerdir Ancak, istenirse, %20’den daha düşük bir oran seçilebilecektir Bu taktirde, örneğin %10 oranı seçildiğinde amortisman 10 yılda tamamlanacaktır ÖRNEK: 1996 yılında satın alınan ve maliyet bedeli 4 milyar lira olan bir duran varlığın,amortisman oranı %20’dirBu durumda amortisman süresi 5 yıl olup,normal usule göre amortisman uygulaması aşağıdaki gibidir Yıllar Net değer Oran Ayrılan Amortisman 1996 4000000000 %20 800000000 1997 4000000000 %20 800000000 1998 4000000000 %20 800000000 1999 4000000000 %20 800000000 2000 4000000000 %20 800000000 4000000000 Arazi ve binalar ile %20’den daha yüksek oranda amortismana tabi tutulacak kıymetler 4008 sayılı kanun değişikliğinde de genel uygulamanın dışında tutulmuşturBunlardaki amortisman oranları Maliye Bakanlığınca tespit edilmektedir Bu konuda halen geçerli olan 153 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu genel tebliği ile yapılan tespitler aşağıda yer almaktadır %20 den farklı oranda amortismana tabi iktisadi kıymetler ve bunların amortisman oranları Mükellefler amortismana tabi iktisadi kıymetlerinin değerini, %20 nispetinden fazla olmak üzere, serbestçe tespit ettikleri nispetler üzerinden yok ederlerAncak, arazi ve binalar ile % 20 nispetinden daha yüksek bir nispetle amortismana tabi tutulacak iktisadi kıymetlerin değeri, Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan olunan nispetler üzerinden yok edilir B) Azalan Bakiyeler Yöntemi Azalan bakiyeler usulünde amortisman,bir teşvik uygulaması niteliğindedir Yeni bir duran varlık iktisap eden mükelleflerin, ilk yıllarda daha fazla amortisman ayırmak suretiyle,başlangıçta ödeyecekleri verginin bir kısmının daha sonra alınması ve bu suretle belirli bir mali imkan sağlanması öngörülmüştür Bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerden dileyenler,amortismana tabi iktisadi değerlerini azalan bakiyeler üzerinden amortisman usulü ile yok edebilirlerAzalan bakiyeler usulünde amortisman uygulaması ile ilgili esaslar şöyle özetlenebilir: Þ Azalan bakiyeler usulünde amortisman,yalnız, bilanço esasında defter tutanlar tarafından uygulanabilirİkinci sınıf tüccarlar, serbest meslek erbabı zirai işletme hesabı esasında defter tutan çiftçiler, gayrimenkul sermaye iradı erbabı, azalan bakiyeler usulüne göre amortisman ayırmazlar Þ Azalan bakiyeler usulünde, amortisman oranı normal oranın iki katıdır( % 40 ı geçmemek üzere ) Þ Normal amortisman usulünde amortisman duran varlığın maliyet bedeli üzerinden ayrılırAzalan bakiyeler usulünde amortisman her yıl değişirBaz olarak alınacak tutar önceden ayrılmış amortismanlar düşülmek suretiyle bulunur Þ Azalan bakiyeler usulünde amortisman süresi normal amortisman oranlarına göre hesaplanırBu surenin son yılına devreden bakiye değer, o yıl tamamen itfa edilir ÖRNEK: 1998 yılında satın alınan ve maliyet bedeli 10 milyar TL olan bir duran varlık için % 20’lik oran seçilmiştirBuna göre amortisman süresi 5 yıldır Azalan bakiyeler usulüne göre uygulama aşağıdaki gibidir YILLAR NET DEĞER ORAN AYRILAN AMORTİSMAN 1998 10000000000 %40 4000000000 1999 6000000000 %40 2400000000 2000 3600000000 %40 1440000000 2001 2160000000 %40 864000000 2002 1296000000 %100 1296000000 Görüldüğü üzere azalan bakiyeler usulünde amortisman süresi değişmediği gibi 5 yıllık sürede ayrılan toplam amortisman tutarı yine normal amortismandaki kadardır Ancak normal amortismanda her yıl 2 milyar liralık amortisman ayrılması gerektiği halde azalan bakiyelerde amortismanın büyük kısmı ilk iki yılda ayrılmaktadır __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır