İstiridye (Crassostrea)

İstiridye (Crassostrea)
Temel Britannica & Vikipedi


* Familyası: İstiridyegiller (Ostreidae)
* Yaşadığı yerler: Ilıman ve sıcak denizlerde sürüler halinde yaşar
* Özellikleri: İki parçadan meydana gelen kabukları kalın ve katmerlidir Parçalar eşit büyüklükte değildir Sol kabuk çukur olup bununla vücudunu zemine bağlar Düz olan üst kavkı (kabuk) kapak vazifesi görmektedir
* Üreme zamanları: Nisan mayıs ve haziran ayları
* Ömrü: 10 yıldan fazladır
* Çeşitleri: 100 türü bilinmektedir Bunlardan yalnız Avrupa Japon ve Amerikan istiridyeleri avcılar tarafından avlanır
* Avlanma Yöntemleri: Dreçlerle avlanır



Yumuşakçalar (Mollusca) şubesinin yassı solungaçlılar sınıfından ılıman ve sıcak denizlerde toplu halde yaşayan çift kabuklu bir hayvan Zemine yapıştığı kabuk çukur ve büyük üstteki düz ve daha küçüktür Kabukları derinin salgısıdır Üstleri sert ve pürüzlüdür İstiridyeler de midyeler gibi bulundukları yerde sabit kalırlar Ayakları bulunmaz yer değiştirmez Kavkılar arasında tek kapayıcı kas vardır Başları bulunmaz Kalb ve sinir sistemleri vardır ve solungaç solunumu yaparlar Kabukların aralanmasıyla sudaki oksijen solungaç tarafından kullanılır Bu yolla sudaki bitkisel ve hayvansal planktonları (mikro organizma) da alarak beslenirler Çoğu hermafrodit (dişi ve erkeklik özelliğine sahip) olmakla beraber ayrı eşeyli olanları da vardır Atlas Okyanusu ve Kuzey Amerika'nın Büyük Okyanus kıyılarında bol rastlanan Virginia istiridyelerinin bazı türleri beşinci aya kadar erkek olarak yaşar sonraki aylarda dişiye dönüşerek yumurtlamaya başlarlar İstiridyeler gri bir toz biçiminde milyonlarca yumurta döker Döllenme denizde olur Döllenen yumurtalar birkaç gün içinde açılarak içinden çıkan larvalar bir iki gün serbestçe yüzdükten sonra sert zeminlere tutunarak yapışırlar ve hayatları boyunca aynı noktada kalırlar

İstiridyelerin düşmanı çok olduğundan azı hayatta kalır Deniz yıldızları birçok balık ahtapot çamurlu zeminler ve kirli sular sayılarını hayli azalttığı gibi birçok ülkede besin kaynağı olarak da kullanılır Besin ortamı zengin bölgelerde 50 yıl kadar yaşıyabilenleri vardır

İstiridyelerin içindeki inci bir servet kaynağıdır Kabukları arasına kum veya kurt gibi yabancı maddeleri sedef salgılarıyla örterek inci meydana getirirler İnci 2-3 yılda meydana gelir Basra Körfezinde Seylan Adaları Bahreyn Adaları çevresinde ve Kaliforniya sahillerinde inci istiridyeleri avlanır Hatta özel olarak inci tavlaları kurulur Bir tek inci için bazan bin kadar inci istiridyesi açılır Amerika'da istiridyelerin içlerinde inci olup olmadığı röntgen ile yoklanır Boş olanlar tekrar denize atılır Yüksek değerli siyah inciler Meksika Körfezinden çıkarılır İstiridyecilik istiridye tavlalarında yapılır İstiridye üreticileri larvaların tutulması için temiz zeminler hazırlamak zorundadır Çünkü çamurlu tabaka onların ölümüne sebep olur Bu maksatla istiridye kabukları veya tuğlalar kullanılır En iyi istiridyeler akıntılı sularda yetişir Çünkü böyle sular temiz ve bol besin taşırlar Lağımlı sularda bulunan istiridyeler veba ve tifo hastalıklarına sebeb olabilir

İstiridye yaşamını denizin dibine bağlı geçiren bir yumuşakçadır Kabuğunun birbirine benzemeyen iki çenetinden alttaki iyice çukurlaşmış ve çok sert üstteki daha ince ve hemen hemen düzdür Kabuğun aralanması ince çenetin hareketine bağlıdır Güçlü bir kasın sıkıca kapattığı bu çenetleri açmak ise son derece zordur

İstiridyenin yumuşak bölümü çenetlerin içine bir kitabın sayfaları gibi yerleşmiştir Çenetlerin iç yüzeyini döşeyen bu etli katmana örtenek (manto) denir Örtenek içindeki ince solungaç yapraklarının oluşturduğu su akımı solunum için gerekli taze suyu ve suyla sürüklenen beslenmeleri için gerekli küçük canlıları getirir Alt çenetin deniz dibine yapışmasını istiridyenin salgıladığı çimento işlevi gören ve suda sertleşen bir madde sağlar İstiridye çok yaygın biçimde tüketilen önemli bir besin kaynağıdır Denize kıyısı olan birçok ülkede geniş çaplı istiridye yatakları oluşturulmuştur Bu yataklarda özenle yetiştirilen istiridyeler verimin artmasını üretimin daha çok ve daha düzenli olmasını sağlar

İstiridyelerden beslenenler yalnız insanlar değildir Ahtapotların besin kaynakları arasında bu çiftçenetliler önemli bir yer tutar Ayrıca denizyıldızları ve dikenli deniz salyangozları da istiridyelerin doğal düşmanları arasındadır İstiridyelerin var olabilmesini aşırı biçimde üremeleri sağlar Bir istiridye milyonlarca yumurta üretebilir Yumurtalar genellikle ana istiridyenin içinde döllenir ve yumurtadan çıkan larvalar bir süre gelişimlerini burada sürdürür Daha sonra istiridyeden ayrılan yavrular suya dağılır Çenetleri gelişmeye başlamış olan bu larvalar dibe yerleşmeden önce 2-3 hafta kadar yüzerler
Birçok türü olan istiridyelerin yalnız birkaç cinsi ticari amaçla üretilmektedir Bunlar arasında Amerika istiridyesi (Crassostrea virginica) Sydney kaya istiridyesi (Crassostrea commercialis) ve bayağı istiridye (Ostrea edulis) sayılabilir
İstiridyeler çiğ olarak ya da pişirilerek yenebildiği gibi sonradan tüketilmek üzere konservesi yapılır ya da dondurularak saklanır İnsanların istiridyeleri yüzyıllardan beri yemekte olduğunu kıyı bölgelerindeki yerleşim alanlarında bulunan kabuk yığınlarından anlıyoruz Örneğin bulunan bazı Avustralya istiridyesi kabukları yörede yaşamış Yerli halkın 6000 yıl önce istiridye yediğini göstermektedir

İstiridye kabuklarının iç yüzeyi sedefle kaplıdır Bu maddenin küçük topaklar halinde birikmesi inciyi oluşturur En değerli inciler Basra Körfezi'nde gelişen istiridyelerden elde edilir