Plutarkhos-Yunanlı Yazar

Plutarkhos-Yunanlı Yazar

Yunanlı yazar Plutarkhos(İS 46-120), yazmış olduğu çok sayıda deneme ve yaşamöyküsüyle 15 yüzyıldan bu yana hem batıda, hem doğuda pek çok düşünürü ve yazan etkilemiştir Felsefe dersleri veren, bir felsefe okulunu yöneten ve kent yönetiminde çeşitli görevler üstlenen Plutarkhos'un geniş bir çevresi vardı ve sık sık gezilere çıkardı Birçok kez Roma'ya gitti

Plutarkhos'un yazar olarak ünü, önde gelen 50 kadar Yunanlı ve Romalı'nın yaşamöykü-lerini içeren Hayatlar (Bioi paralleloı) adlı yapıtından kaynaklanır Bunlardan, meslekleri ya da kişilikleri benzeyen 40'ı ikişer ikişer ele alınmış ve karşılaştırmalı olarak anlatılmıştır Örneğin, Plutarkhos Yunanlı bir generalin yaşamöyküsünü, ona çok benzediğini düşündüğü Romalı bir generalin yaşam öyküsüyle karşılaştırmış ya da biri Yunanlı, öbürü Romalı olan iki devlet adamı kişilikleri, başarıları, doğum ve ölümlerine ilişkin bilgilerle Hayatlarda yer almıştır Amacı örnek davranış kalıplan oluşturmak olan Plutarkhos, bu yapıtıyla Yunanlılar ve Romalılar arasında karşılıklı saygıyı artırmak düşüncesindeydi

Plutarkhos aynı zamanda bir Roma yurttaşıydı İleri yaşlarında doğum yeri olan Yunanistan'ın kuzeyindeki Khaironea'ya çekildi
Nükteli bir dil kullanan yazar, kaleme aldığı yaşamöykülerinin arasına yer yer gülünç öyküler serpiştirmiş ve ünlülerin tuhaf alışkanlıklarına değinmekten de geri kalmamıştır Çoğu zaman Güneş ve Ay tutulmalarının oluşumunu, bazı geleneklerin nasıl başladığını ya da bir sözcüğün nasıl anlam kazandığım da açıklamıştır Plutarkhos'un önemli bir başka yapıtı da 60'tan fazla denemeden oluşan Etnika'dır (Latince'de Moralid) Çoğu söylev ya da diyalog niteliğindeki bu denemelerde din, siyaset, felsefe, edebiyat ve ahlak konularını çeşitli yönleriyle ele almıştır

Bu denemeler, Hayatlarla birlikte, özellikle 16 yüzyılda çok etkili olmuştur Fransız yazar Montaigne ünlü Denemelerini (Essais; 1580-88) Plutarkhos'un Ethika'sım okuduktan sonra yazmıştır (bak DENEME) İngiliz oyun yazarı William Shakespeare ise Hayatlafm Thomas North'un yaptığı çevirisini nerdeyse ezbere biliyordu ve Roma tarihinden esinlendiği bazı oyunlarında bazı bölümleri olduğu gibi kullanmıştır

__________________