Nazım Şekilleri

NAZIM ŞEKİLLERİ

Divan Edebiyatı Nazım Şekilleri



a Nazım Birimi Beyit Olan Nazım Şekilleri

1- Gazel : Beyit sayısı 5 ile 15 arasında değişir Kafiye düzeni aa – xa – xa – xa … dır Gazelin ilk beytine MATLA son beytine MAKTA en güzel beytine BEYTÜ-L GAZEL denir Konu bütünlüğü yoktur Her beyitte ayrı bir konu vardır Konu olarak aşk, şarap ve güzellik işlenir FUZULİ – BAKİ – NEDİM – TAŞLICALI YAHYA

2- Kaside : 33 ile 99 beyit arasında değişir Kafiye düzeni aa – xa – xa – xa … dır Kasideler genelde övgü şiirleridir Dini konular ve övgü işlenir TEVHİD : Allah’ ın birliği ile ilgili şiirler MÜNACAAT : Allah’ a yalvarı yakarış şiirleridir NAAT : Hz Muhammed’ in büyüklüğü ile ilgili şiirlerdir MEDHİYE : Devrin ileri gelenleri övülür NEF-İ …

3- Mesnevi :Konu olarak klasik halk hikayeleri ve destani konuların işlendiği her beyiti kendi arasında uyaklı nazım birimidir aa – bb – cc – dd … dir Beyit sayıları 25000 e bile ulaşabilir Konusu genelde aşktır FUZULİ – ŞEYHİ – NABİ – ŞEYH GALİP ( Leyla ile Mecnun – Hüsrev ile Şirin … )

4- Müstezat :Müstezat artık mısra anlamına gelir Gazel gibidir Aynı bile denilebilir Kafiye düzeni ax – bx – cx – dx … dir

5- Kıt’a :Genellikle iki beyitten oluşan şiirlerdir Beyit sayısı bazen daha fazla olabilir Kafiye düzeni genelde olduğu gibi aa – xa – xa – xa … dır Kıt’a larda nükte, yergi ve fikir konuları işlenir



b Nazım Birimi Dörtlük Olan Nazım Şekilleri

1- Rübia : Dört mısradan oluşan ve kendine özgü kuralları olan Rübia’ nın kafiye düzeni aaxa düzenindedir Bu türde az sözle çok söz söylemek sanattır Ömer Hayam

2- Tuyuğ : Divan Edebiyatı’ na Türklerin kazandırdığı 4 mısradan oluşan bir nazım biçimidir Kafiye düzeni aaxa dır Halk Edebiyatı mani’ nin Divan Edebiyatı karşılığıdır KADI BUHRANEDDİN – NESİMİ – ALİ ŞİR

3- Murabba :Felsefe ve aşk konularını inceleyen bir nazım biçimidir Kafiye düzeni aaaa – bbba – ccca dır

4- Şarkı :Şarkılar bestelenmek için yapıldığından fazla uzun değildir Divan Edebiyatı’ na Türklerin kazandırdığı nazım şekillerindendir Değişmez konusu aşktır NEDİM – YAHYA KEMAL

5- Musammat :

6- Terkib-i Bent : ZİYA PAŞA – BAĞDATLI RUHİ – BAKİ

7- Terci-i Bent : ZİYA PAŞA




HALK EDEBİYATI NAZIM ŞEKİLLERİ


a Anonim Halk Edebiyatı

1- Mani : 7’ li hece ölçüsü ile söylenen, tek dörtlükten oluşan şiirlerdir aaxa

2- Ninni :7’ li 8 veya 9’ lu hece ölçüsü aaaa

3- Ağıt :Bir kişinin ölümünden duyulan acı abab – cccb – dddb – eeeb …

4- Türkü : Türküler 8 veya 11’ li hece ölçüsü Aşk, tabiat, sevgi ve güzellik konuları işlenir



b Aşık Edebiyatı Nazım Şekilleri

1- Koşma : Dörtlük sayısı 3 veya 5 tir 11 li hece ölçüsü kullanılır abab – cccb – dddb … Konu olarak aşk, tabiat, sevgi ve güzellik işlenir GÜZELLEME – KOÇAKLAMA – TAŞLAMA – AĞIT

2- Semai :8 li hece ölçüsü kullanılır 3 veya 5-6 dörtlükten oluşur Güzellik, aşk, tabiat konuları işlenir

3- Varsağı : 8 li hece ölçüsü ile söylenir Semai ile benzerlik gösterir Varsağı nın Semai den farkı Varsağı da erkekçe yiğitçe bir söyleyiş vardır Bre – hey gibi ünlemler kullanılır

4- Destan : Dörtlük sayısı sınırlı değildir Hece ölçüsü 11 li kalıbıdır Son dörtlükte şairin mahrası bulunur Konu olarak savaş, kahramanlık, kavga, isyan, yangın gibi konular, ayrıca dalkavukluk, parasızlık ve gülünç olaylar işlenir



c Tekke ve Tasavvuf Edebiyatı Nazım Şekilleri

1- İlahi :Konusu din ve çeşitli insanlardır Allah’ a yalvarma ve onu övme vardır 7 li 8 li 11 li hece ölçüleri ile yazılır İlahiler 3 ile 7 dörtlükten meydana gelir YUNUS EMRE

2- Nefes : Bektaşi tarikatına ait tekke şairlerinin kendi tarikatlarının düşüncelerini yaymak için söyledikleri şiirlerdir

3- Deme : Alevi ve Kızılbaş şairlerin kendi düşüncelerini dile getirdikleri bestelenen bir nazım biçimidir 8 li hece ölçüsü kullanılır 3 veya 5 dörtlükten oluşur

4- Devriye : Vesin, şekil ve kafiye bakımından ilahiye benzer Devriye de insanın Allah’ tan gelip yine Allah’ a gideceği konusu işlenir

5- Nutuk : Şekil yönüyle koçma ya benzer Tarikata yeni girenlere mürşitlerin bilgi vermek için söyledikleri şiirlerdir

6- Sathiye : Nefesin bir türüdür Tanrı ile konuşur ve şakalaşırcasına yazılan şiirlerdir



d Batı Edebiyatı’ dan Alınan Nazım Şekilleri

1- Sone : Edebiyatımıza Servet-i Finun devrinde Fransızlar dan girdi Toplam olarak 14 mısradır Kafiye düzeni abab – abba – ccd – ede dir

2- Terza – Rima : Bir başka batı edebiyatı nazım biçimidir Kafiye düzeni aba – bcb – cdc – d şeklindedir