Şengül Şirin
|
Portekiz-Tarihi-Ekonomisi-Tarım ve Sanayi
Portekiz-Tarihi-Ekonomisi-Tarım ve Sanayi
Avrupa anakarasının en batısındaki ülkedir Portekiz, kuzey ve doğu komşusu olan İspanya ile birlikte İber Yanmadası'ndadır
Portekiz'in Atlas Okyanusu kıyıları çoğunlukla alçak ve kumludur; hemen gerisinde geniş bir kıyı ovası bulunur Ülkenin başlıca limanlan, hepsi de İspanya'da doğan ve iki ülke sınırının belli bölümlerini oluşturan büyük ırmaklann ağızlarında yer alır
Kuzey sınınnın bir bölümünü oluşturan Minho Irmağı, hemen güneyindeki Douro Irmağı'na kadar uzanan dağlık bir bölgede akar Douro' nun güneyinde, Portekiz'in en yüksek sıra-dağlan olan Serra da Estrela'da yükseklik 1991 metreye kadar ulaşır Daha güneye inildikçe, toprak Tajo Irmağı'nın çevresindeki bereketli düzlüklere doğru alçalır (bak Tajo Irmaği) Tajo'nun güneyinde ülkenin görünümü iç bölgelerin büyük bölümünü düz ya da değişir hafif engebeli yaylalar oluşturur Portekiz'in güneyindeki en Önemli ırmak Guadiana'dır
İklim ve Halk
Portekiz'in iklimi genel olarak ılık ve yumuşaktır;
PORTEKİZ'E İLİŞKİN BİLGİLER
RESMİ ADI: Portekiz Cumhuriyeti
YÖNETİM BİÇİMİ: Tek meclisli, çok partili cumhuriyet
YÜZÖLÇÜMÜ: 92389 km2
NÜFUS (1992): 9844000
BAŞKENT: Lizbon
BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1988): Lizbon (830500), Porto (350000), Amadora (95518)
DOĞAL YAPI: Ülkenin kuzeyi 900-1500 metre yüksekliğinde dağlık yaylalarla kaplıdır İç bölge 1500 metreye çıkan sıradağlarla kesilir Güneyde alçak tepeler ve bataklıklar bulunur Ülkenin başlıca ırmakları Tajo ve Douro'dur
BAŞLICA ÜRÜNLER: Buğday, mısır, pirinç, çavdar, patates, şarap, zeytin, mantar, sardalye, orkinos; tungsten, demir cevheri, kalay; dokuma, kumaş
EĞİTİM: 7-14 yaşları arasında temel eğitim parasız ve zorunludur
Atlas Okyanusu'ndan esen soğuk rüzgârlar ülkenin en güneyi dışında hemen her yerine yağış getirir Bitki örtüsü zengindir ve Avrupa'nın kuzeyinde yaygın olan bitkilerin yanı sıra tropik bitkiler de yetişir Çam, kestane, karaağaç, meşe ve mantar meşesi, ayrıca zeytin, palmiye, kaktüs ve mimoza
yaygındır Bununla birlikte, ülkede geniş maki ve çalılıkların yanı sıra çıplak dağ yamaçları da bulunur Büyük yabanıl hayvanların sayısı çok azdır
Portekizliler çok balık yer, özellikle kurutulmuş morina balığını çok severler Pirinç, mısır, fasulye ve meyve, özellikle üzüm öteki önemli yiyecekleridir
Portekiz'de futbolun yanı sıra tekerlekli patenle oynanan hokey maçları da çok sevilir İspanya ve Meksika'da olduğu gibi Portekiz' de de boğa güreşi geleneksel bir spordur Ama Portekiz'de yapılan boğa güreşlerinde boğanın öldürülmesi yasaktır
Portekiz'in ulusal ve resmi dili Portekizce' dir İspanyolca gibi Latince kökenli olan Portekizce, Brezilya'nın da ulusal ve fesmi dilidir İspanyollar ve Brezilyalılar çoğunlukla birbirlerini anlarlar, ama bu iki dil birbirinden oldukça farklıdır Ünlü Portekizli yazarlar arasında, 16 yüzyılın en iyi şairlerinden biri olan Luîs de Camöes (1524-80) sayılabilir Os Lusiadas (1572; "Lusitaniahlar") adlı yapıtıyla tanınan de Camöes bir askerdi; uzak denizlere açılan Portekizli kâşiflerle dünyanın birçok yerini gezdi, büyük şiiri Os Lusiadas' da bu geziler sırasında yazdı Portekiz'de 10'dan fazla üniversite bulunur;
bunların en büyükleri Lizbon ve Coimbra kentlerindedir Portekiz halkının büyük bölümü Katolik'tir Portekiz'de çok sayıda güzel tarihsel yapı bulunur İspanya'daki Elhamra Sarayı'ndan sonra İber Yarımadası'nın en güzel yapısı olduğu söylenen Batalha'daki Santa Maria da Vitöria Manastırı ile Lizbon'un banliyösü Belem'deki manastır ve kilise bu tür yapılardandır Evora ve Sintra'daki şatolar Magrip mimarlığının güzel örnekleri arasındadır Braga yakınında, her dindar Portekizli'nin yaşamı boyunca en az bir kez görmeye gittiği bir türbe vardır 1917'de Hz Meryem'in çocuklara göründüğü ileri sürülen ünlü Fati-ma da çok tutulan bir hac merkezidir
Tarım ve Sanayi
Portekiz'de büyük kentler çok azdır İki büyük kent başkent Lizbon ile Douro Irmağı ağzında yer alan, şarapları ve bahkçılığıyla ünlü Porto'dur (bak LİZBON)
Ülkenin toplam nüfusunun üçte biri tarımla uğraşır Başlıca ürünler, güneyde yetişen buğday, kuzeyde yetişen mısır ve patates, ırmak vadilerinde yetişen pirinçtir Portekiz'de meyve çok boldur Setübal portakalları, Elvas
erikleriyle ünlüdür Hemen her bölgede zeytin, güneyde ise portakal, limon, incir, keçiboynuzu ve badem yetişir Ülkenin iç kesimlerinde, porto adı verilen kırmızı şarabın elde edildiği üzüm bağları bulunur Bu şarabın adı Porto kentinden gelir Başka bir önemli ürün de mantar meşesi ağacından elde edilen mantardır Kıyı balıkçıları sardalye ve orkinos avlar Her yaz Nevvfoundland açıklarındaki Grand Sığlığl'na morina balığı avına çıkılır
Portekiz'de nitelikli kömür azdır, ama kalay, tungsten, bakır, demir ve manganez gibi madenler bulunur Eskiden bu madenler enerji yetersizliği yüzünden çok fazla çıkanla-mıyordu En önemlileri Douro, Zezere ve Câvado ırmakları üzerinde kurulan hidroelektrik santrallanyla enerji sıkıntısı büyük ölçüde giderilmiştir
Mantar, sardalye ve orkinos konserveleri yapan fabrikaların yanı sıra, yünlü ve pamuklu giysiler, çimento ve kâğıt sanayileri vardır
Asor ve Madeira adalarının dışında, Portekiz'in bir başka denizaşırı bölgesi de Çin'deki Kanton ile Hong Kong arasında yer alan Makao'dur
Tarih
Portekiz bir zamanlar Lusitania adıyla bir Roma eyaletiydi Roma İmparatorluğu'nun
çöküşünden sonra çok uzun yıllar Portekiz tarihi de İspanya'nınkine benzedi 12 yüzyılda Portekiz bağımsız bir krallık oldu ve I Joâo'nun hükümdarlığı sırasında (1385-1433) büyük bir denizaşırı imparatorluğun temelleri atıldı Kâşiflerin eğitimine ve gezilerinin planlanmasına yardım eden I Joâo'nun oğlu Prens Henrique bu uğurda en çok çalışanlardan biriydi (bak GEMİCİ Henrioue) Bartolo-meu Dias ve Vasco da Gama gibi kâşiflerin yardımıyla Portekiz güney ve doğu denizlerine egemen oldu (bak Dias, Bartolomeu; Gama, Vasco Da)
Bu dönemi Portekiz'in gücünün sürekli düşüşü izledi Kuzey Afrika'ya düzenlenen seferlerin başarısızlıkla sonuçlanması ve aşırı harcamalar sonucu zayıflayan ülke 1580'de İspanya Kralı II Felipe'nin eline geçti ve Portekiz İmparatorluğu İspanya'nın düşmanları olan Hollanda ve İngiltere'nin yoğun saldırılarına uğradı Portekiz 1640'ta Kral IV Joâo'nun önderliğinde yeniden bağımsızlığını kazandı; ama doğudaki topraklarında güçlü bir yönetim kurulamadı En önemli sömürgesi olan Brezilya da 1822'de bağımsızlığına kavuştu (bak BREZİLYA)
1910'da Kral II Manuel düşürüldü ve Portekiz bir cumhuriyet oldu 15 yıldan uzun bir süre ülkenin yoksulluğu ve sorunları gide-rilemedi; sürekli hükümet değişiklikleri ve siyasal anlaşmazlıklar sürdü 1926'da bir grup subay hükümeti devirerek yönetimi ele geçirdi Coimbra Üniversitesi'nde profesör olan Antönio de Oliveira Salazar 1932'de başbakanlığa getirildi Salazar halkın seçtiği bir ulusal meclisi öngören bir anayasa hazırladı Meclise karşın ülkeyi bir diktatör gibi yöneten Salazar 1968'e kadar başbakanlıkta kaldı
1970'te ölen Salazar'm yönetimini Marcello Caetano'nun başkanlığındaki hükümet izledi 1974'te ordu hükümeti devirdi Salazar yönetiminin karşıtlarının da yer aldığı yeni bir koalisyon kuruldu ve siyasal hükümlüler affedildi Yeni hükümetin ilk eylemlerinden biri Afrika'daki Portekiz sömürgelerinde milliyetçi güçlere karşı savaşan Portekiz birliklerini geri çekırıek oldu Portekiz'in sömürgeleri olan Angola, Mozambik, Portekiz Ginesi (bugün Gine-Bissau) ve Cabo Verde Adaları bağımsızlıklarını kazandılar Bu ülkelerde yaşayan birçok Portekizli geri döndü
Sorunlarla geçen uzun yıllardan sonra Portekiz'de demokrasiye dönüş kolay olmadı Portekiz birçok sorunla yüz yüze geldi Ticaretini geliştirmek ve Avrupa'da daha etkin bir yer edinmek isteyen Portekiz 1986'da Avrupa Topluluklan'na (AT) tam üye oldu
Demokrasiye dönüş sürecinin başlarında birbirini izleyen kısa ömürlü hükümetler dönemi, 1983'te Portekiz Sosyalist Partisi (PSP) ve Sosyal Demokrat Parti (SDP) arasında başlayan yakınlaşmayla yerini istikrarlı bir ortama bıraktı Bu koalisyonun bozulduğu 1985'te seçimleri kazanarak tek başına iktidar olan SDP, 1987'de sandalye sayısını artırarak güçlü bir konuma kavuştu SDP hükümetinin başbakanı Anibal Cavaço Sîlva, 60 yıllık bir aradan sonra Şubat 1986'da ilk sivil cumhurbaşkanı seçilen PSD lideri Mario Soares'le uyumlu bir çizgi izledi
Haziran 1989'da SDP ve PSP'nin sağladığı çoğunlukla anayasada yapılan değişiklikler ekonomide liberalleşme yolunu açtı
Ekonomik sorunlara bağlı olarak bir ölçüde yıpranan ve halk desteği zayıflayan SDP 1990 yazında yeniden toparlandı Bu arada oy oranını artıran ve büyük kentlerde belediye başkanlıklarını kazanan PSP daha etkili bir duruma geldi Ocak 1991'de Soares ikinci kez cumhurbaşkanlığına seçilirken, Ekim 1991'deki genel seçimler SDP'nin yeniden salt çoğunlukla iktidarda kalmasını sağladı
Portekiz ekonomisinin AT'ye girişle birlikte gösterdiği hızlı büyümeden sonra 1991'de başlayan yavaşlama eğilimi 1992'de de sürdü Yatırımlar ve ihracat tıkandı, tanm ve dokumacılıktaki bunalım derinleşti Ekonomiyi modernleştirme çabalarına ve özelleştirme programına ağırlık veren hükümet, bir yandan da grevlere karşı sıkı önlemlere başvurdu Parlamento Aralık 1992'de Avrupa birliğine ilişkin Maastricht Antlaşması'nı büyük bir çoğunlukla onayladı
__________________
Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır
|