09-17-2009
|
#4
|
Şengül Şirin
|
Cevap : Uygarlığın ve Aydınlığın Şehri - Aydın
EFE ve EFE KÜLTÜRÜ
Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde batı Anadolu'da yaygınlaşan çetecilere "EFE" denilmiştir Genelde, Ege kırsal alanında tek tek ya da gruplar halinde yasayan gözüpek dürüst, mert kişilerdir Başkanları "Efe", yardımcıları "Zeybek" ve "Kızan" adıyla anılır Efelik 10yy' in sonunda Yusuf Paşa ile başlamış olup, en bilinenleri, 17yy da Sivri Bölükbaşı, 19yy da Atçalı Kel Memet ve nihayet 20yy'da Yörük Ali' dir Bu efeler adaletsizliğe ve haksızlığa uğradıkları gerekçesiyle hükümete başkaldıran silahlı eylemcilerdir Zenginden alıp fakire vermişler, milli mücadele yıllarında kurtuluş yanlısı savaşçılar olmuşlardır Milli mücadele yıllarında bölgenin Yunanlılarca işgali karşısında yörenin yurtsever asker, aydın ve din adamları efeleri yurt savunmasına davet etmişler ve Yörük Ali Efe grubu oluşturulmuştur Az sayıda, dağınık halde Yunan askerleriyle mücadeleye giren Yörük Ali Efe ile birlikte Demirci Mehmet Efe ve maiyetindekiler giderek artan direniş göstermiş ve Yunan askerlerinin geri çekilmelerini sağlayarak çok etkili olmuşlardır
Aydın eşrafından Solakların İbram Ağa’nın çiftliğinde yaptığı zulümlerin diyetinin ödeneceği gündür bugün İbrahim Ağa’ya daha önceden haber gönderilmiş ve gece 03:00 'de çiftliğine gidilecektir
Tralleis harabelerinden aşağı inilir, Zincirli Han’a gelinir Tertip alınır hemen handa ve beklemeye başlanır Zeytin odunları çıtır çıtır yanarken, sessizlik hakimdir Hancı ve hancının kedisi de sinmiştir kenara
Gecenin sessizliğinde zeybekler ve kızanlar kendi arasında sessizce söyleşir
Bu gece efeye kızanlar da katılır Kızan olmak kolay değildir Efe olmak için önce kızan daha sonra da zeybek olmak gerekir Efelik ise en sonra gelir
O gece kızanlığa geçiş için gençler sırayla efenin yanına gelir Efe, zeybekler ve diğer kızanlar oturmaktadır Kızan efenin yanına gelir;
- “Bu koca dağların sahibi kim?
- Erimiz!
- Yiğiti kim?
- Efemiz!
- Yiğit kime derler?
- Sözünde durana, efesiyle ölene !
- Korkak kime derler?
- Sözünden dönüp, aman diyene!
- Varyemezlere acımalı mı, dayak mı haktır?
- Dayak haktır!
- Susuz derelerde kavak biter mi?
- Bitmez
- Bitkisiz diyarlarda duman tüter mi?
- Tütmez
- Adem kuşağına bel bağlanır mı?
- Bağlanırsa ağlanır
- Yiğitlerde ne yoktur?
- Merhamet yoktur
- Şeytan'a bel bağlanır mı?
- Yardımcımızdır bağlanır!
- Sözünde durmayan kahpe bacının kızanı olsun mu?
- Olsun
- Şu dualı yatağan böğrüne batsın mı?
- Batsın
- Doğru söylediğine Nasuh tövbesi olsun mu?
- Olsun”
der ve kızanlığa geçerler
AMA HER EFENİN ARKASINDA GÖZÜ YAŞLI KADINLAR KALIR
Ya anası, ya bacısı, ya karısı…
EFE SAATİNE BAKAR VE VAKİT GELDİ DER…
Efe, zeybek ve kızanlar handan çıkmaya hazırlandıkları sırada, Solakların İbram Ağa ve adamları hana baskın yaparlar Her taraf toz dumandır Efe tüm tertibatı almasına rağmen pusuya düşürülmüştür Çatışma başlar
İbram Ağa’nın adamları efe ve kızanlardan sayıca üstün olmalarına rağmen çatışma tüm hızıyla sürer İbram Ağa yine kalleşliğini yapar, çatışma sürerken hanı ateşe verir
Efeler alışıktır, ihanete ve pusuya Efe kolay kolay pabuç bırakmaz Efe olmasının anlamı da budur zaten Efe dürüsttür, delikanlıdır
Efe sözünü bilir, sözünü tutar Başkalarından da bunu ister
Efe ihanetin hesabını sorar
Efe cesurdur, hakkına sahip olur, hakkını yedirmez
Efe ezilene sahip olur ve korur
Efe’nin mekanı dağlardır Mavi gökyüzü ve yeşil ormanlar onun için hep özgürlüğü anlatır
Yine dağlara yol gözükmüştür
Efe, zeybek ve kızanları ile İbram Ağa ve adamlarının baskınını püskürtür, hepsi ölmüştür Bu arada kızanlardan da iki kayıp vardır
Yine dağlara der Efe
Zincirli Han’ın kuzeybatısındaki mescitin arasından dağlara yönelirler
Hava ağarmak üzeredir Dağların dorukları ise hala pusludur!
__________________
Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır
|
|
|
|