İspanyol İmparatorluğu

İspanyol İmparatorluğu

Plus Ultra (Daha yukarı)
Başkent Toledo (1492-1561)
Madrid (1561-1601)
Valladolid (1601-1606)
Madrid (1606-)
Resmi dili İspanyolca
Dini Katoliklik
Yönetim Monarşi
İmparator
- 1474–1516 Katolik krallar
- 1886–1931 XIII Alfonso
Tarih
- Kuruluş tarihi 1492
- Amerika kıtasının keşfi 1492
- Aztek İmparatorluğunun fethi 1519-1521
- İnka İmparatorluğunun fethi 1532-1537
- Portekiz Hanedanıyla birleşme 1580-1640
- Yıkılış tarihi 1898
Yüzölçüm
- 1790 20000000 km² (7722043 sq mi)
Nüfus
- 1790 est 60000000
Nüfus yoğunluğu 3 /km² (7,8 /sq mi)
Para Birimi İspanyol reali, peseta


İspanyol İmparatorluğu (İspanyolca: Imperio Español), beş kıtada toprağı olan, dünyanın ilk küresel imparatorluğudur İspanyol İmparatorluğu, İspanya veya İspanya hükümdarları tarafından fethedilen, miras kalan veya el konan arazileri kapsar Bu arazilere Kuzey ve Güney Amerika’nın geniş kesimleri de dahildir Hak iddia edilen ancak hiç ele geçirilemeyen topraklar da mevcuttur Toplam arazilerin yüzölçümü 18 yüzyılın sonunda 20 milyon kilometre kare civarındadır 16 ve 17 yüzyıllardaki kıtalararası yapısına rağmen koloni imparatorluğu deyimi 1768 yılı itibarıyla kullanılmaya başlanmıştır 19 yüzyılda ise devlet yapısı tamamen kolonisel bir yapıya dönüşmüştür

Tarihçiler arasında İspanya’nın topraklarının belirlenmesi konusunda bir anlaşmazlık bulunmaktadır çünkü farklı tarihsel dönemlerde kralın, hanedanın veya İspanya’nın toprakları farklılık göstermekte, miras yoluyla alınan veya kralın oturduğu bölgenin yapısı değişik olmaktaydı Örneğin Hollanda’nın durumu ele alınırsa bu topraklar İspanya’nın sayılmakla beraber, bu toprakları İspanyol İmparatorluğunun parçası olarak değil, Asturias Hanedanı' nın parçası sayan tarihçiler de bulunmaktadır İspanyol İmparatorluğu dünya çapında ilk imparatorluktur çünkü ilk kez bir imparatorluğun her kıtada arazileri bulunmaktaydı Bu yüzden Roma veya Karolenj imparatorlukları bu kapsamda dünyanın diğer bölgeleriyle kopuk durumda değerlendirilmektedir


Genel bakış

16 ve 17yüzyıllarda İspanya en önde gelen dünya gücüydü, ilk rakibi Portekiz, ikincil rakipleri de Fransa, İngiltere ve Osmanlı İmparatorluğuydu Kastilya, Portekiz ile birlikte Avrupa kıtasındaki coğrafi keşiflerin ve okyanus ötesi ticaret yollarının öncüsüydü Ticaret yolları, Atlantik Okyanusunda İspanya ile Amerika kıtasını, Pasifik Okyanusunda ise Filipinler üzerinden Asya ile Meksika’yı birleştirilmekteydi İspanyol fatihler Amerika’da, Asya’da, Afrika’da ve Okyanusya’da çok değişik kültürel özelliklere sahip toprakları keşfetmiş ve ele geçirmiştir İspanya ve daha öncesinde Kastilya Krallığı büyüyerek, bu bölgeleri kolonileştirmiş ve dünyada o zamana kadar görülmemiş büyüklükte bir ekonomiye sahip olmuştur 1580 yılında Portekiz İmparatorluğunun da kapsanması ve Amerika’daki kolonilerin 19yüzyılda kaybedilmesi arasında geçen süre zarfında toprak büyüklüğü olarak en büyük imparatorluklardan birisidir 18yüzyılda yaşanan iflaslar ve askeri yenilgiler ise sonun başlangıcı olmuştur Hanedanlar arası evlilikler sayesinde Avrupa’da geniş araziler elde edilmiştir Önce Aragon ve Burgondiya, daha sonra da Avusturya Hanedanlarıyla birleşme sağlanmıştır İspanya denizde de, Yenilmez Armada sayesinde askeri üstünlüğe sahipti, bunun yanısıra askerleri dönemin en iyi eğitimli askerleriydi Genel olarak bakıldığında İspanyol İmparatorluk Ordusu altın çağını 16yüzyılda yaşamıştır Bu kadar geniş topraklara sahip imparatorluk sürekli olarak düşmanlarıyla savaş halindeydi Bu savaşların sebepleri toprak anlaşmazlıkları, ticari ve dini konulardaki çıkar çatışmalarıydı Akdeniz’de Osmanlı İmparartorluğuyla, Avrupa kıtasında Fransa’yla, Amerika’da Portekiz ve daha sonraları İngiltere ile savaş içinde oldu Daha sonra ise bağımsızlık mücadelesi veren Hollanda ile yoğun savaşlar yaşanmıştır Sürekli yaşanan savaşlar, Avrupa’da yeni yükselen güçlerle rekabet, siyasi ve dini çelişkiler ve savunulması çok zor olan muazzam genişlikte topraklar yüzünde imparatorluk gerilemeye ve çöküşe başlayacaktır 1648 ile 1659 yıllarında imzalanan Westfalia ve Pireneler antlaşmaları İspanya’nın ilk imzaladığı barış antlaşmalarıdır Bu çöküş 1713 yılında imzalanan Utrecht Antlaşmasıyla pekişmiş, İtalya ve Hollanda’daki haklarından vazgeçmek zorunda kalan İspanya artık Avrupa siyasetindeki hegemonyasını kaybedecektir Buna rağmen İspanya denizaşırı imparatorluğunu koruyacak ve genişletecektir Özellikle Amerika kıtasında İngiliz, Fransız ve Hollanda yayılmacılığıyla mücadele edecek ancak 19yüzyıldaki özellikle Latin Amerikadaki bağımsızlık hareketlerinden darbe yiyecektir Gelişmeler sonunda İspanya Amerika kıtasındaki imparatorluğunun çok küçük bir ksımını elinde tutabilecek, sadece Küba ve Porto Riko’da hakimiyeti sürecektir Buna Asya’daki Filipinler ve Pasifik Okyanusundaki irili ufaklı adalar (Guam, Palaos vb) dahildir 1898 yılında İspanyol - Amerikan Savaşında ise bütün bu topraklarını kaybedecektir Son kalan adalar ise 1899 yılında Almanya tarafından alınacaktır Bu kayıpların oluşturduğu etki çarpıcı olmuş, kaybedilen sömürgelerin yerine Afrika kıtasında sömürge arayışına girişilmiştir Bu şekilde Fas, Sahara, Ekvator Ginesi gibi ülkelerde hakimiyet kurulmaya çalışılsa da 1960-70’li yıllarda buralar da elden çıkacaktır

__________________