Krallara Hizmet Eden Kent; Aızonaı

**Şengül Şirin** · 09-15-2009

KRALLARA HİZMET EDEN KENT: AIZONAI

Kütahya‘ya bağlı Çavdarhisar ilçe merkezinde yer alan antikkent MÖ 3000 yıllarına tarihleniyor

Ünlü Zeus tapınağının da bulunduğu kentte 120 000 insan yaşıyordu
Koça Çay’ın suları üzerinde yükselen Roma köprüsünden geçtikten sonra, Anadolu’da en iyi korunan Roma tapınaklarından biri olan Zeus Tapınağı’nın bulunduğu, tel örgülerle çevrili büyük bir alana girince Aizonai Antik Kenti’ne ayak basmış oluyorsunuz

Devasa podyumlar, yüksek sütunlar, bu kentin görkemini ve bir zamanlar krallara hizmet ettiğini hissettiriyor

Zeus Tapınağı’nın adını ve öyküsünü bilmeyen yoktur

Bu tapınağın Aizonaiuğunu bilenler ise o kadar çok değil

Günümüzden tam üç bin yıl önce inşa edilen bu antik kent, çağlar boyunca uygarlıkların ilgisini çekmiş

Antik Kenti’nde bulundu

Kütahya‘ya 57 km uzaklıktaki Çavdarhisar ilçe merkezinde bulunan Aizonai kentinin adının mitoloji kahramanı Azan’dan geldiği sanılıyor

Söylenceye göre Azan, Zeus’un kızlarından Su Perisi Erato ile Arkadya ulularından Kral Arkas’ın oğludur

Öncü Friglerin yerleştiği güneydeki birçok tepe gibi Aizonai’de Friglerin ana yerleşimlerinden biridir

Kentin yüksek platosu üzerinde bulunan Zeus Tapınağı’nın çevresinde yapılan kazılarda, M

Ö

3000 bin yıllarına ait yerleşme tabakaları ortaya çıkarılmıştır

Yakın zamanda ovanın birçok yerinde saptanan yerleşme tepeciklerinin birisi de Anadolu’nun erken dönemlerinde bu ana kutsal alanın yerindedir

Helenistik dönemde bu bölge değişimli olarak Bergama’ya ve Bithyni’ye bağlı iken, M

Ö

133′te Roma egemenliğine girmiştir

M

Ö

II

Yüzyıl’ın birinci yarısından itibaren Aizonai‘nin ilk sikkelerine ulaşıldığı biliniyor

Roma İmparatorluğu döneminde tahıl ekimi, şarap ve yün üretimi sayesinde zenginleşmiş ve ünü bölge sınırlarını aşmış olan Aizonai‘de kesin kentleşme bulgularına ancak I

yüzyıl sonlarına doğru rastlanıyor

Aizonai, Erken Bizans Dönemi’nde piskoposluk merkezi iken, VII

Yüzyıl’dan itibaren önemini yitirmiştir

Tapınak düzlüğü ortaçağda bir hisara dönüştürülmüştür

Selçuklu Beyliği döneminde Çavdar Tatarları tarafından üs olarak kullanılmıştır (13

yy

)

Bu yüzden buraya Çavdarhisar adı verilmiştir

Bölge, 1824 yılında Avrupalı gezginlerce yeniden keşfedilmiş, 1830-1840’lı yıllarda incelenmiş ve tanımlanmıştır

1926 yılında M

Schede ve D

Krencher başkanlığında Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün kazıları başlamıştır

Çalışmalara 1970 yılından beri devam edilmektedir

Antik kentte zamanında 120 bin civarında insanın yaşadığı tahmin edilmektedir

Kalıntılar arasında, Zeus Tapınağı, 20 bin kişi kapasiteli tiyatro ve ona bitişik 13 bin 500 kişilik stadyum, iki hamam, dünyanın ilk borsa yapısı, sütunlu cadde, Kocaçay üzerinde ikisi ayakta beş köprü, Meter Steunene kutsal alanı, nekropoller, Kocaçay üzerinde antik bir bent, su yolları, anıtsal kapı yapıları bulunmaktadır

Aizonai antik kenti Efes, Bergama, Side gibi kentlerle çağdaştır

Aizonai’nin tarihi M

Ö

3

bin yıllarına kadar uzanmasına karşın, kentte görülebilen yapıların tamamı 1-2

yüzyıl Roma dönemine aittir

Kentle özdeşleşmiş Zeus Tapınağı da bu dönemde yapılmış

Tapınağın Zeus’la birlikte ana tanrıça Kybele’ye de adanmış olduğu sanılıyor

Aizonai’de görülebilecek diğer kalıntılar arasında tiyatro ve hemen bitişiğindeki Stadium, 450 metre uzunlukta olduğu sanılan sütunlu cadde, Gymnasion, hamam ve anıtsal mezar bulunuyor

Kentteki kazılardan çıkarılan eserlerin bir bölümü ise Kütahya Müzesi’nde sergileniyor

Görkemli Zeus tapınağı ile tanınan Aizonai antik kenti, anayoldan yaklaşık 57 km içeride bulunuyor

Aizonai’ye ulaşmak için Çavdarhisar
ilçesine kadar gidip, oradan Emet yönüne dönmek gerekiyor

Antik kent, Çavdarhisar’a sadece ve sadece birkaç kilometre mesafede

Zeus Tapınağı

Aizonai Zeus Tapınağı Anadolu’daki antik çağ yapıları arasında ilk şeklini koruyarak günümüze ulaşmış nadir bir örnek

Zeus Tapınağı, tonozlu alt yapısının da belirttiği üzere Zeus ve Kybele’ye adanmış bir çifte tapınak

Mermerden yapılmış pseudodipteros biçimli tapınak, uzun tarafta 15, kısa tarafta sekiz sütunludur

Roma İmparatorluk döneminde “İmparator Hadrian” zamanında yapılmıştır

Agora, Hereon ve Dor Agorası

Agora, Zeus Tapınağı’nın tam önündeki sütunlu avlu ve içinde bulunan Hereon’dan oluşuyor

Mermer kaplı bir podyum üzerinde bulunan Hereon’un şehrin ileri gelenlerinden biri için yapılmış bir anıt mezar olduğu sanılıyor

Agora’nın güneyinde ona yapışık olarak yapılmış Dor Agorası yer alıyor

Çoğu köy evleri ve bahçelerinin altında kalan bu görkemli yapıların az bir kısmı ayakta kalabilmiştir

Macellum

Antik alanın güneyindeki dörtgen alan gıda pazarı olarak kullanılmış olan Macellum?dur

Bu alanın ortasındaki yuvarlak planlı yapı, M

S

3

yy

da yapılmış, tavan fiyatların saptandığı “Borsa Binası”dır

Hamam ve Plaestra
Stadium ve Tapınak alanı arasında önde sütunlu avlusu ve zengin süslemeleri bulunan Hamam kompleksi yer alıyor

Bu simetrik yapının zengin mermer kaplamaları ile su ve ısıtma kanalları günümüzde dahi görülebiliyor

Hamam yapısının önünde spor çalışmalarının yapıldığı kare biçimli büyük bir avlu olan Palaestra yer alıyordu

Stadyum ve tiyatro

Aizonai‘daki Stadyum Tiyatro kompleksinin benzeri yoktur

Yapımına M

S

1

yüzyılda başlanmış ve aralıklarla III

Yüzyıl a kadar sürmüştür

Stadyumun oturma grupları hafif çokgen biçimli olduğu için yapı orta kısımda genişlemektedir

Stadyum ile tiyatroyu ayıran duvarın stadyum cephesi mermerlerle kaplı olup tiyatronun sahne kısmı ise zengin mermer bezemelerle kaplıydı

Bu bezemeler depremler sonucu yıkılmıştır

Roma Köprüleri

Penkalas denilen Koca Çay?ın üzerindedir

çağda iki yakayı birbirine bağlayan beş köprü mevcuttur

Bunlardan birisi yayalar için yapılmış olan ahşap bir köprü, diğer dördü ise kemerli taş köprülerdir

Günümüze bunlardan sadece iki tanesi ulaşmıştır

Sütunlu Cadde
1992 -1995 yılları arasında yapılan kazılarda ortaya çıkartılmıştır

09-15-2009	#1
Şengül Şirin	Krallara Hizmet Eden Kent; Aızonaı KRALLARA HİZMET EDEN KENT: AIZONAI Kütahya‘ya bağlı Çavdarhisar ilçe merkezinde yer alan antikkent MÖ 3000 yıllarına tarihleniyorÜnlü Zeus tapınağının da bulunduğu kentte 120 000 insan yaşıyordu Koça Çay’ın suları üzerinde yükselen Roma köprüsünden geçtikten sonra, Anadolu’da en iyi korunan Roma tapınaklarından biri olan Zeus Tapınağı’nın bulunduğu, tel örgülerle çevrili büyük bir alana girince Aizonai Antik Kenti’ne ayak basmış oluyorsunuz Devasa podyumlar, yüksek sütunlar, bu kentin görkemini ve bir zamanlar krallara hizmet ettiğini hissettiriyor Zeus Tapınağı’nın adını ve öyküsünü bilmeyen yoktur Bu tapınağın Aizonaiuğunu bilenler ise o kadar çok değil Günümüzden tam üç bin yıl önce inşa edilen bu antik kent, çağlar boyunca uygarlıkların ilgisini çekmiş Antik Kenti’nde bulundu Kütahya‘ya 57 km uzaklıktaki Çavdarhisar ilçe merkezinde bulunan Aizonai kentinin adının mitoloji kahramanı Azan’dan geldiği sanılıyor Söylenceye göre Azan, Zeus’un kızlarından Su Perisi Erato ile Arkadya ulularından Kral Arkas’ın oğludur Öncü Friglerin yerleştiği güneydeki birçok tepe gibi Aizonai’de Friglerin ana yerleşimlerinden biridir Kentin yüksek platosu üzerinde bulunan Zeus Tapınağı’nın çevresinde yapılan kazılarda, MÖ 3000 bin yıllarına ait yerleşme tabakaları ortaya çıkarılmıştır Yakın zamanda ovanın birçok yerinde saptanan yerleşme tepeciklerinin birisi de Anadolu’nun erken dönemlerinde bu ana kutsal alanın yerindedir Helenistik dönemde bu bölge değişimli olarak Bergama’ya ve Bithyni’ye bağlı iken, MÖ 133′te Roma egemenliğine girmiştir MÖ II Yüzyıl’ın birinci yarısından itibaren Aizonai‘nin ilk sikkelerine ulaşıldığı biliniyor Roma İmparatorluğu döneminde tahıl ekimi, şarap ve yün üretimi sayesinde zenginleşmiş ve ünü bölge sınırlarını aşmış olan Aizonai‘de kesin kentleşme bulgularına ancak I yüzyıl sonlarına doğru rastlanıyor Aizonai, Erken Bizans Dönemi’nde piskoposluk merkezi iken, VII Yüzyıl’dan itibaren önemini yitirmiştir Tapınak düzlüğü ortaçağda bir hisara dönüştürülmüştür Selçuklu Beyliği döneminde Çavdar Tatarları tarafından üs olarak kullanılmıştır (13 yy) Bu yüzden buraya Çavdarhisar adı verilmiştir Bölge, 1824 yılında Avrupalı gezginlerce yeniden keşfedilmiş, 1830-1840’lı yıllarda incelenmiş ve tanımlanmıştır 1926 yılında M Schede ve D Krencher başkanlığında Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün kazıları başlamıştır Çalışmalara 1970 yılından beri devam edilmektedir Antik kentte zamanında 120 bin civarında insanın yaşadığı tahmin edilmektedir Kalıntılar arasında, Zeus Tapınağı, 20 bin kişi kapasiteli tiyatro ve ona bitişik 13 bin 500 kişilik stadyum, iki hamam, dünyanın ilk borsa yapısı, sütunlu cadde, Kocaçay üzerinde ikisi ayakta beş köprü, Meter Steunene kutsal alanı, nekropoller, Kocaçay üzerinde antik bir bent, su yolları, anıtsal kapı yapıları bulunmaktadır Aizonai antik kenti Efes, Bergama, Side gibi kentlerle çağdaştır Aizonai’nin tarihi MÖ 3 bin yıllarına kadar uzanmasına karşın, kentte görülebilen yapıların tamamı 1-2 yüzyıl Roma dönemine aittir Kentle özdeşleşmiş Zeus Tapınağı da bu dönemde yapılmış Tapınağın Zeus’la birlikte ana tanrıça Kybele’ye de adanmış olduğu sanılıyor Aizonai’de görülebilecek diğer kalıntılar arasında tiyatro ve hemen bitişiğindeki Stadium, 450 metre uzunlukta olduğu sanılan sütunlu cadde, Gymnasion, hamam ve anıtsal mezar bulunuyor Kentteki kazılardan çıkarılan eserlerin bir bölümü ise Kütahya Müzesi’nde sergileniyor Görkemli Zeus tapınağı ile tanınan Aizonai antik kenti, anayoldan yaklaşık 57 km içeride bulunuyor Aizonai’ye ulaşmak için Çavdarhisar ilçesine kadar gidip, oradan Emet yönüne dönmek gerekiyor Antik kent, Çavdarhisar’a sadece ve sadece birkaç kilometre mesafede Zeus Tapınağı Aizonai Zeus Tapınağı Anadolu’daki antik çağ yapıları arasında ilk şeklini koruyarak günümüze ulaşmış nadir bir örnek Zeus Tapınağı, tonozlu alt yapısının da belirttiği üzere Zeus ve Kybele’ye adanmış bir çifte tapınak Mermerden yapılmış pseudodipteros biçimli tapınak, uzun tarafta 15, kısa tarafta sekiz sütunludur Roma İmparatorluk döneminde “İmparator Hadrian” zamanında yapılmıştır Agora, Hereon ve Dor Agorası Agora, Zeus Tapınağı’nın tam önündeki sütunlu avlu ve içinde bulunan Hereon’dan oluşuyor Mermer kaplı bir podyum üzerinde bulunan Hereon’un şehrin ileri gelenlerinden biri için yapılmış bir anıt mezar olduğu sanılıyor Agora’nın güneyinde ona yapışık olarak yapılmış Dor Agorası yer alıyor Çoğu köy evleri ve bahçelerinin altında kalan bu görkemli yapıların az bir kısmı ayakta kalabilmiştir Macellum Antik alanın güneyindeki dörtgen alan gıda pazarı olarak kullanılmış olan Macellum?dur Bu alanın ortasındaki yuvarlak planlı yapı, MS 3 yy da yapılmış, tavan fiyatların saptandığı “Borsa Binası”dır Hamam ve Plaestra Stadium ve Tapınak alanı arasında önde sütunlu avlusu ve zengin süslemeleri bulunan Hamam kompleksi yer alıyor Bu simetrik yapının zengin mermer kaplamaları ile su ve ısıtma kanalları günümüzde dahi görülebiliyor Hamam yapısının önünde spor çalışmalarının yapıldığı kare biçimli büyük bir avlu olan Palaestra yer alıyordu Stadyum ve tiyatro Aizonai‘daki Stadyum Tiyatro kompleksinin benzeri yoktur Yapımına MS 1 yüzyılda başlanmış ve aralıklarla III Yüzyıl a kadar sürmüştür Stadyumun oturma grupları hafif çokgen biçimli olduğu için yapı orta kısımda genişlemektedir Stadyum ile tiyatroyu ayıran duvarın stadyum cephesi mermerlerle kaplı olup tiyatronun sahne kısmı ise zengin mermer bezemelerle kaplıydı Bu bezemeler depremler sonucu yıkılmıştır Roma Köprüleri Penkalas denilen Koca Çay?ın üzerindedir çağda iki yakayı birbirine bağlayan beş köprü mevcuttur Bunlardan birisi yayalar için yapılmış olan ahşap bir köprü, diğer dördü ise kemerli taş köprülerdir Günümüze bunlardan sadece iki tanesi ulaşmıştır Sütunlu Cadde 1992 -1995 yılları arasında yapılan kazılarda ortaya çıkartılmıştır __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır