Cevap : Anadolu Beylikleri

ANADOLU BEYLİKLERİ


İzmir ve Efes Beylikleri


Anadolu’nun fethi sırasında, Malatya dolaylarında faaliyet gösteren Oğuz’un Çavuldur boyundan olduğu sanılan Çakan, İstanbul’da uzunca bir müddet kaldıktan sonra 1081′e doğru İzmir’e gelerek bir beylik kurmuştur Bizans imparatorluğunun zayıf noktalarını iyi bilen Çakan, Foça’yı ve civarını aldıktan sonra 40 parça gemiden kurulu kuvvetli bir donanma yaptırarak Ege Denizi’nde Sakız, Midilli, Sisam, Rodos adalarını zapt etti ve Çanakkale’ye doğru ilerledi Üzerine gönderilen Bizans donanmalarını birkaç kere mağlup etti


İstanbul’u ele geçirip İmparator olmak istiyordu Kara kuvveti kafi gelmediği için, Balkanlar üzerinden Trakya’ya doğru ilerleyen Peçenek Türkleri ile işbirliği yaptı Onlar karadan İstanbul’u baskı altına alırken Çakan Bey de denizden hücuma geçecek ve Bizans başkenti düşürülecekti Fakat plan başarıya ulaşamadı Çünkü, İmparator Aleksios Komnenos, Tuna boyundaki Kuman Türkleri’ni Peçenekler üzerine saldırtmış ve aralarında cereyan eden, Meriç kıyısındaki Lebonium Savaşı (Nisan 1091)’nda Peçenekler ağır mağlubiyete uğramışlardı


İzmir Beyi Çakan Selçuklu Sultanı Kılıç Arslan I tarafından ortadan kaldırıldı (1097) Yine bu sıralarda Efes bölgesinde de çok küçük bir Türkmen beyliği daha görülmektedir ki, başında Tanrıvermiş Bey bulunuyordu


Menteşeoğulları

XIII yy sonlarında Muğla yöresinde egemenlik kuran beylik
Selçukluların uçbeylerinden Kara Bey’in kurduğu (1282) beylik, Menteşe Bey zamanında oldukça genişledi İzmir ve çevresi alındı Ayrıca Ege Denizi’ndeki adalara seferler yapıldı Menteşeoğlu Mesut Bey adalara çok önem verdi, Rodos yolunu elde tutarak Haçlı donanmasını dağıttı XIV yy’ın başında Anadolu’nun en güçlü beyliği durumuna geldi Sonra post kavgası yüzünden bölünerek zayıfladı XV yy’ın başlarında Osmanlılara bağlı bir sancak haline geldi (1424)


Osmanoğulları Beyliği

Osmanoğulları yeterince güçlendikten sonra Anadolu’daki beyliklere yöneldiler ve bunlara teker teker son vererek topraklarını kendi ülkelerine katmağa başladılar XV yüzyıl başlarında beyliklerin Osmanlı mülkü içinde eritilmesi işlemi tamamlanmış gibiydi


Ancak, bir olay 1402′de bu gelişmeyi durdurdu O yıl Yıldırım Bayezit ile Timur arasında Ankara’da yapılan savaşı Bayezit kaybetmiş, bu da devletin bütünlüğünü sarsmıştı Nitekim savaş sonunda Bayezit’in oğullarından Çelebi Sultan Mehmet Amasya’ya çekilerek hükümdarlığını ilân edince ilk bölünme gerçekleşmiş oldu Ankara da yeni beyliğe eklenmişti Bu XV yyın ikinci yarısında Fatih’in, Karaman Beyliği’ni sona erdirmesiyle de Anadolu’da beylikler dönemi sona ermiş oldu


Mengüçoğulları

XIII yyda Erzincan, Kemah, Divriği ve Şebinkarahisar’da hüküm süren beylik
Beyliğin kurulduğu bu şehirleri, Mengücük Gazi’ye, Malazgirt Savaşı’nda gösterdiği yararlıktan dolayı Alparslan verdi (1072) Mengücük Gazi’nin oğlu İshak’tan sonra Mengücükler, Kemah-Erzincan kolu ve Divriği kolu diye ikiye ayrıldı Bir süre sonra da Moğol istilâsı ile ortadan kalktı Mengücükler, bulundukları bölgedeki şehirleri geliştirmişler ve kültür hayatının gelişmesini sağlamışlardı


Aydınoğulları

XIV yyda Aydın ve İzmir yöresinde egemenlik kuran beylik Germiyanoğullarından Aydınoğlu Mehmet Bey tarafından Menderes yöresinde kuruldu (1330) Oğlu Umur Bey zamanında beylik en canlı dönemini yaşadı Yunanistan, Mora ve Ege adalarına seferler yapıldı, ganimetler elde edildi Fakat papa tarafından gönderilen Haçlı ordusunun İzmir’i alması (1344) ve Umur Beyin öldürülmesiyle gerileme dönemi başladı Kardeşi Ayasuluk emîri Hızır Bey Haçlılarla anlaşmak zorunda kaldı, 1390′da da beylik tamamen Osmanlı egemenliğine girdi


Dulkadiroğulları

XIV yyda Maraş ve Elbistan yöresinde kurulan beylik Dulkadir emîri Zeyneddin Karaca Bey tarafından 1339′da Elbistan’da kuruldu Bir süre sonra Memlûklerin saldırısına uğrayarak Eretnaoğlu Mehmet Beye sığınan Karaca Bey, Memlûklere teslim edilerek asıldı Daha sonra beylik babadan oğula geçerek 1521′e kadar devam etti ve bu tarihte Osmanlı ülkesine katıldı


Germiyanoğulları

İlk zamanlarda, XIII asırda Selçuklular’ın uç beyleri arasında Karamanoğulları’ndan sonra en kudretlisi ve en büyüğü, Germiyanoğulları idi Beylik, 1260 yıllarından 1390′a kadar takriben 130, sonra 28 Temmuz 1402 Ankara muharebesinden 1429 Şubatına, kadar tekrar 27 yıl olmak üzere takriben 156,5 sene devam etmiştir


Germiyan aşireti XIII yüzyılda ilk defa Malatya taraflarında görülür Daha sonra Germiyanoğulları, muhtemelen Moğolların baskısı üzerine Kütahya bölgesine göç etmişlerdir Germiyanoğulları bu bölgede Türkiye Selçuklu sultanı II Gıyaseddin Mes’ud ve Moğollara karşı bağımsızlıkları için mücadele ettiler


Bu beyliğin asıl kurucusu Kerimüddin Alişir’in oğlu I Yakub’dur Yakub Bey ikinci kez sultan olan Gıyaseddin Mesud 1302-1310′a tabi olmayarak İlhanlıların hakimiyetini tanıdı Kurduğu beyliğin merkezi Kütahya idi Yakub Bey’in idaresindeki Germiyanoğulları, Anadolu beyliklerinin en kuvvetlilerinden birisi olup, Bizans bu beyliğe her yıl muayyen bir vergi ve hediyeler göndermekte idi Devletin başkenti Kütahya şehriydi 1381′de Kütahya, Simav ve Tavşanlı, Osmanlılar’a verilmiş, Germiyanoğulları, Kula’ya çekilmişlerdir


Germiyanoğulları, Batı Anadolu’da mühim yerleri kesin şekilde Bizanslılar’dan fethedip Türkleştiren Türkmen hanedanlarının başında gelir Onun için prestijleri çoktu En geniş şekliyle beylik, bugünkü Kütahya, Uşak, Denizli, Afyon vilayetleri ile Manisa vilayetinin doğusunu kaplıyordu Bu topraklar 44000 km2 eder Aydınoğulları’nın da Germiyanlılar’a tabi olduğu düşünülürse, beylik, Ege’ye dayanıyor demektir 1360′a doğru beylik, 37000 km2 kadardı


Germiyanoğulları, Afyon ve çevresini Sahib Ataoğulları’ndan almışlardır Denizli’de 92 yıl saltanat süren İnançoğulları, Germiyanoğulları hanedanındandırlar Yakub Bey ise 1314′de Alaşehir’i zaptetmiş ve haraca bağlamıştır Aynı yıl içinde Anadolu’ya gelen İlhanlı beylerbeyi Emir Çoban’a itaat etti



Süleymanşah 1361-1387′ın saltanatının ilk yılları sakin geçti Fakat onun Karamanlılar ile Hamidoğulları arasındaki mücadelede, Hamidoğullarından İlyas Bey’in tarafını tutması, Karamanlılar ile arasının açılmasına sebep oldu Süleyman Şah bu baskı sebebiyle Osmanlılar ile anlaşmak istedi Bu maksadla da kızını Sultan I Murad’ın oğlu Bayezid’e vermeyi ve çehiz olarak da bazı şehir ve kasabaları Osmanlılara bırakmayı teklif etti


Yakub Bey 1399′da tutuklu bulunduğu İpsala’dan kaçarak Timur’un yanına kadar gitmeyi başarmıştır Ankara savaşı 1402′ndan sonra Timur ona ülkesini iade etti II Yakub Bey böylece Timur’un hakimiyetini tanımış oluyordu Osmanlı şehzadeleri arasındaki taht mücadelesinde ise, yeğeni Çelebi Mehmed’in tarafını tutmuştu Karamanlılardan Mehmed Bey’in iki yıl üst üste yaptığı sefer neticesi ülkesini terke mecbur kalan Yakub Bey, Çelebi Mehmed’in Karamanlıları yenmesi üzerine tekrar beyliğinin başına geçmişti (1414)


Kısa bir sükunet devresinden sonra, Yakub Bey ile Karamanlılar, Sultan II Murad’a karşı Çelebi Mehmed’in öteki oğlu Mustafa Çelebi’nin tarafını tuttular Mustafa Çelebi’nin İznik’te öldürülmesinden (1423) sonra, Yakub Bey Osmanlılar ile iyi geçinmeyi tercih etti Yakup Bey erkek evladı bulunmadığı için ülkesini ölümünden sonra Osmanlılara bıraktı


Ölümünden sonra Germiyanoğulları Beyliği tamamıyla Osmanlı Devleti’nin idaresi altına girmiş oldu (1429) Germiyanoğulları, zamanımıza kadar gelmişler ve Osmanlı hizmetinde sadrazamlığa, damatlığa kadar yükselen birçok şahsiyetler yetiştirmişlerdir Germiyanoğulları 1 Kerimeddin Ali Şir Bey (12607-1264) 2 I Yakub Bey (1264-1325) 3 Mehmed Bey (13257-1360) 4 Süleyman Şah Bey (Adil) (13607-1387) 5 II Yakub Bey (1387-1390) Germiyanoğulları sarayı bilim adamlarının ve şairlerin yüksek himayeye nail oldukları bir yerdi


Bilhassa Süleyman Şah ve II Yakub Bey zamanlarında iktisadi ve sosyal hayat çok gelişmiş, Kütahya Anadolu beylikleri içinde kültür bakımından en üst seviyeye ulaşmıştı Mimari eserlerin büyük kısmı Kütahya’dadır ve bunlardan en önemlisi II Yakub Bey’in yaptırdığı kendi türbesini de içine alan, medrese ve imaretten ibaret külliyedir


Ramazanoğulları

XIV yyda Adana bölgesinde kurulan beylik
Ramazanoğulları Beyliği Moğol istilâsından kaçarak Çukurova’ya yerleşen, Üçok Türkmenlerinin Yüregir boyu beylerinden Ramazan Bey tarafından kuruldu Beylik uzun süre Memlûklere bağlı yaşadı Osmanlıların Mısır ve Suriye’yi almasından sonra Osmanlı ülkesine katıldı

__________________