Trabzon İmparatorluğu

Trabzon İmparatorluğu


Trabzon İmparatorluğu, (Yunanca: Vasileos tis Trapezuntas – Βασίλειον τής Τραπεζούντας), 1204 yılında IVHaçlı Seferi ile Konstantinopolis’in Latinler eline geçmesi üzerine, Trabzon’a sığınan Bizans tahtının varisi Komnenos hanedanına mensup David ve Aleksios Komnenos tarafından kurulan bir Rum devletidir Trabzon ve civarında 1204-1461 yılları arasında varlığını sürdürmüş, Doğu Roma İmparatorluğu’nun başkentinin Latin işgaline uğramasının ardından kurulan üç Rum devletinden (Diğerleri, İznik İmparatorluğu ve Epir Despotluğu) birisidir

Epir Despotluğu, 1261 yılında Latin İmparatorluğu’nu yıkan devlet olmuştur İznik İmparatorluğu ise 1453’te Osmanlı İmparatorluğu tarafından ortadan kaldırılmıştır Trabzon İmparatorluğu rakip olduğu bu iki devletten daha uzun ömürlü bir devlet olmuştur


Trabzon hükümdarları 1461’de Trabzon’un Fatih Sultan Mehmet tarafından Osmanlı topraklarına katılmasına değin “Büyük Komnenos” (Yunanca: Megas Komnenos) ve “imparator” ünvanlarını kullanmışlardır Devlet, kurucu hanedanın adıyla “Komnenos İmparatorluğu” olarak da adlandırılmıştır


Kuruluş


Devletin kurucusu olan Aleksius Komnenos (1204-1222) , baba tarafından Bizans İmparatoru Andronikos Komnenos (1183-1185) ve anne tarafından Gürcülerin meşhur kralı Kurucu David (1189-1125) in torunudur Bu akrabalık ilişkisi, devletin kuruluşunda Gürcü Kraliçesi Tamara’nın yardımlarının alınmasında etkili olmuştur
Aleksios Komnenos , Trabzon’u başkent yaparak Bizans İmparatorluğunun gerçek yasal varisinin kendisi olduğunu ileri sürmüş, çift başlı kartal (aetos) armasını sembol olarak kullanmıştır


Bizans İmparatoru Andronikos Pale 1185’te tahttan indirilip öldürülmüştür Gözlerine mil çekilen oğlu Manuel ise bir süre sonra bu yaralardan ötürü öldü Manuel’in karısı ve Trabzon İmparatorluğu’nun kurucuları olan Aleksios ile David’in annesi olan olan Rosudan , yeni imparator Isak II’nin (Angelos Hanedanından) hışmından korunmak maksadıyla Konstantinopolis’tan ayrılmıştır Kesin olmayan kayıtlara göre Rosudan Gürcistan’a ya da Komnenos ailesinin memleketi olduğu sanılan Doğu Karadeniz kıyılarına gitti Nitekim 1204’ten daha önce Trabzon merkezli yarı bağımsız bir Komnenos idaresinin varlığıyla ilgili bazı kanıtlar vardır


Trabzon İmparatorluğu başlangıçta Hopa’dan Karadeniz Ereğli’ye kadar uzanan Kuzey Anadolu topraklarında hakimiyet kurmuştur Bu bölge günümüz Türkiye’sinde Sinop , Ordu , Giresun , Trabzon , Bayburt, Gümüşhane , Rize, Artvin, Samsun illeriyle Kastamonu, Bartın ve Zonguldak ilerinin kıyı kesimini kapsamaktadır İmparatorluk , 13 yüzyılda Karadeniz’in karşı yakasındaki Kırım Yarımadası, Kerson ve Kerç şehirlerini denetimine almıştır


David Komnenos (1204-1214) önce Sinop, daha sonra Theodor Laskaris’in kurduğu İznik İmparatorluğu’nun sınır bölgesine kadar olan bütün Paphlagonia/Batı Karadeniz topraklarını alarak batı yönünde hızlı bir genişleme gerçekleştirmiştir Fakat Sinop’un batısındaki topraklar 1206’da Laskaris’in eline geçerken, Sinop’un kendisi de 1214’te Anadolu Selçuklu sultanı İzzeddin Keykavus tarafından ele geçirilmiştir


Yükselme


Trabzon İmparatorluğu, en az Bizans kadar, Anadolu Selçuklu ve sonra Osmanlı Türkleri yanında İtalyan cumhuriyetlerinden özellikle Cenevizler ile sık ve çetin mücadeleler içinde olmuştur
1258’de Moğol Hülagü Han’ın Bağdat yıkımı üzerine Trabzon, İpek Yolu’nun batı terminali haline gelmiştir Moğol himayesi altında devam etmiş olan İpek Yolu ticareti Trabzon şehrini ileri derecede zenginleştirmiştir
Moğol başkenti Karakurum’a kadar seyahat eden ünlü seyyah Marko Polo, Avrupa’ya 1295’te Trabzon yoluyla dönmüştür Alexius III (1349-1390) döneminde dünyanın başlıca ticari merkezlerinden biri haline gelen Trabzon, büyük zenginliği ve sanatsal başarılarıyla tanınmıştır


Doruğa Ulaşma ve İç Savaş


Trabzon İmparatorluğu en kudretli konumuna Alexius II’nin (1297-1330) uzun hükümdarlığı döneminde erişmiştir Ülke Alexius II döneminin sonlarından Alexius III’ün (1349-1390) ilk yıllarına değin hanedan içi çekişmeler ve suikastlar ile çalkalanmıştır İmparatorluk, yaşanan iç çekişmeler etkisi ile iç barışını ve eski ticari önemini kaybetmiştir


Gerileme ve Çöküş


Alexius III den sonra tahta geçen Manuel III (1390-1416), aksak Timur ile Osmanlılar arasındaki mücadelede aksak Timur’un müttefiki olmuştur Bu dönemde Hacıemiroğlu Beyliği Kerasus’u (Bugün Giresun) kısa bir süre ele geçirmiştir
Oğlu Alexius IV’ün (1417-1429) en yaşlı kızı Maria , Bizans imparatoru VIII Yannis Palaiologos’un dördüncü karısı olurken, Alexius öteki iki kızından birini rakip Akkoyunlu hükümdarı Cihan Şah ve diğerini Karakoyunlu hükümdarı Ali Bey’le evlendirmiştir Yuannes IV, bu evliliklerden yardım görememiştir ve imparatorluğu kısa zamanda Konstantinopolis ile aynı kaderi paylaşmıştır


Osmanlı sultanı II Murad 1442’de Trabzon’u almak için deniz tarafından ilk teşebbüsünü gerçekleştirmiş, şiddetli deniz fırtınalarının engellediği kara çıkarmasının yapılamayışı bu saldırıyı başarısız kılmıştır
Fatih Sultan Mehmet’in Belgrat kuşatmasının sürdüğü 1456 yılında Osmanlı Devleti’nin Amasya valisinin yaptığı akında, Trabzon İmparatorluğu savaşı kazanmasına rağmen pek çok esir vererek ağır bir haraç ödemeye de mecbur edilmiştir


Nihai bir saldırı için müttefikleri ile harekete geçen Yuannes, eniştesi olan Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’ın oğluyla kızını evlendirdirerek Fatih’ten beklediği karşı saldırıya karşı Uzun Hasan’ın desteğini sağlamaya çalışmış, Sinop (İsfendiyar) ve Karamanoğlu Türkmen beyleri ile Gürcistan kralından da olası bir Osmanlı taarruzuna karşı yardım sözleri almıştır Yuannes’in 1458′te ölümünden sonra hükümdar olan kardeşi David, Burgundy Dükü Philip’e 22 Nisan 1459 tarihinde bir mektup yazarak Türklere karşı bir kutsal birlik oluşturmayı önermiştir Trabzon’lu Alighieri 14 Kasım 1460′da Avrupa turuna çıkıp bu fikri olgunlaşırmayı denemiş, dahası olumlu cevap da almıştır ama bu birlik gerçekleşemeden Trabzon düşmüştür


Bu arada II Murad’ın daha önce kardeşine yüklemiş olduğu haracı kaldırmasını dile getiren talebinin Konstantinopolis’e ulaşmasına yanıt 1461′de Mehmed’in Bursa’dan harekete geçmesiyle verilmiştir Uzun Hasan’ın tarafsız kaldığı ağır ablukaya şehir bir ay dayanabilerek, 15 Ağustos 1461’de teslim olmuştur

__________________