Eshilos-Aiskhylos

Eshilos-Aiskhylos

Aiskhylos, yunan trajedi yazarı (Ele-usis İÖ 525'e doğr-Gela, Sicilya, 456) Kimon ve Aristides'in çağdaşı olan Aiskhylos da onlar gibi eski Attike'nin görkemini temsil eder Kendilerini Atina'nın başarısına adamış bu kuşağa katılarak Marathon'da, on yıl sonra da Salamis'te dövüştü Oyun yazmaya 500 yılında başladı ve sahnede ilk başarısını 484'te eldeetti 472'de herkesin beğenisini kazanan Persler'm (Persai) başarısı üzerine Hie-ron'un sarayına çağırıldı; bu, Sicilya'ya ilk yolculuğu oldu Oresteıa (458) adlı yapıtının başarısından sonra, Hieron'un sarayına döndü ve orada öldü

Aiskhylos, doksan kadar trajedi yazmıştır Bunlardan çoğunu, ancak elimize geçen parçalardan tanıyoruz Yalnız yedi tanesi tam olarak kalmıştır: Hiketides (490'a doğr); Persler (Persai) [472]; Hep-ta epi Thebas (467); Prometheus Desmo-tes (tarihi bilinmiyor); Oresteıa Trilogia (458) [Agamemnon, Khoephoroi, Eume-nides) Yunan trajedisinin kurucusu olarak kabul edilen Aiskhylos, sahneye ikinci oyuncuyu sokan ilk yazardır Ayrıca, tiyatro tekniklerini (diyaloglar ve lirik bölümlerin art arda gelişi, araç gereç kullanımı ve dekor) geliştirerek kişilerine daha gösterişli kostümler giydirdi

Aiskhylos'un trajedilerindeki temel nitelikler, din duygusunun egemenliği, olay örgüsünün ve kişilerin sadeliğidir Aisk-hylos'a göre insanların ve tanrıların isteklerinden önce gelen birtakım değişmez yasalar vardır: "gereklilik" (Anagke),"Vis-met" (Moira), "kaderin laneti" (Ate) Olayların akışını belirleyen bir üst düzen vardır ve bu olayların ortaya çıkışı ve birbirlerine zincirlenişi değiştirilemez Karanlık ve anlaşılmaz güçlerin varlığına dayanan bu evren anlayışı, yine de tanrıların, kimi zaman kıskançlıkla (Prometheus'da Zeus), kimi zaman kayırmayla (Eumenides'te Oresteia'nın önce Apollon, daha sonra da Athena tarafından kurtarılması) insan kaderiyle oynamalarına engel değildir

Aiskhylos'un kınadığı şey, doğal dengeyi bozan (Agamemnon, Hepta epi Thebas) gururdur (hybris, aşırılık) Yazgısından kaçınamayacak bir durumda olan insanoğlunun ve ne kadar büyük olurlarsa olsunlar bütün imparatorlukların güçsüzlüğünü (Persler) ortaya koyarken bile, Aiskhylos' un insana bakışı kötümser değildir Kötümserliği yalnızca, insanın geçiciliğini ve kurulu düzeni değiştirmeye kalkışmanın ne kadar tehlikeli olduğunu vurgulama-sındadır Yine de insanlara baskı yapan katı ve acımasız eski yasaların, zamanla yerlerini daha hakgözetir bir adalete bırakacaklarına inanır Atina ahlakı işte bu adalete dayanacaktır (Eumenides)

Aiskhylos'un trajedisinin özelliği, konusundan çok havasındadır Olay örgüsü hiç önem taşımaz Aiskhylos yalnızca mitler arasından seçimini yapar ve bu mitlere bağlı efsaneleri işler Bütün oyunlarında (ve özellikle Agamemnon, Khoephoroi, Hepta epi Thebas'da), hep içdaralması, kaygılı bekleyiş, korku vardır Bazı oyunlarında hiç olay yoktur: hiç, ya da hemen hemen hiçbir şey geçmez (Persler, Hiketides) Trajedi kahramanına gelince, o da iç çelişkilerden habersizdir: kendisini harekete geçiren bir yüce gücün ifadesinden başka bir şey değildir (Khoephoroi'de Klytaimnestra, Hepta epi Thebas'öa Ete-okles) Gerçekliğini, bilincindeki değişikliklerin incelenmesinden çok, kendi yoğun varlığına borçludur

Yunan trajedisi, bu soylu ve görkemli tiyatroyla başlar Soluğunun genişliği, ağırbaşlılığı, görkemi ve yetkinliğiyle sayısız başyapıta yol göstermiştir Eskiler de bunu hissetmişlerdi; gerçekten de Kurbağalarda Aristophanes kendine örnek olarak, Euripides'i değil, Aiskhylos'u seçer

__________________