Lonca-Osmanlı Devleti'nde Loncalar

**Şengül Şirin** · 08-11-2009

Lonca-Osmanlı Devleti'nde Loncalar

Lonca Osmanlı Devleti'nde de kent esnafının ve küçük çaplı üretim yapan zanaatkarların örgütlenme biçimiydi

Temelini Ahilik'ten alan (bak AHİLİK)

Osmanlı lonca düzeni 15

yüzyılın sonlarında ortaya çıkmış, 18

yüzyılın ortalarına doğru "gedik" biçimini alarak 20

yüzyıl başlarına kadar varlığını sürdürmüştür

Osmanlı loncaları manevi kurucuları saydıkları Ahi Evran'a bağlılıklarını sürdürürken, bir yandan da Ahilik'in kabul etmediği esnaf türlerini ve gayrimüslimleri de içlerine almışlardı

Ama çırak, kalfa, usta biçimindeki yükselme aşamaları ile üretimde ve ticarette uymak zorunda oldukları ahlaki kurallar Ahilik'le büyük benzerlik göstermekteydi

Osmanlı loncaları yöneticilerini kendileri seçmekte ve iç işleyiş kurallarını da kendileri saptamaktaydı

Bununla birlikte devletin koyduğu kalite standartlarına (ihtisab) ve fiyatlara (narh) da uymak zorundaydılar

Osmanlı loncaları genellikle aynı tür işi yapan esnaf ve zanaatkarların toplu olarak bir arada bulundukları çarşı, han, arasta (açık çarşı) gibi yerlerde etkinliklerini sürdürürlerdi

Buraların dışında işin niteliği gereği ayrı yerlerde açılan dükkânlara "koltuk" adı verilirdi

18

yüzyılın ortalarında çarşı ve dükkân sayısının çoğalması, gerçek esnaf ve zanaatkar olmayanların (bunların başında yeniçeriler geliyordu) da buralarda işyeri tutmaları lonca düzenini sarstı

Bunun üzerine devlet her alanda iş yapacak esnaf ve zanaatkar sayısını sınırlandırarak bir tür tekel düzeni kurmaya çalıştı

Gedik adı verilen bu düzende elinde esnaf ya da zanaatkar belgesi olmayan kişilerin dükkân açması yasaklanıyordu

Ama ekonomik gelişmeyi ve rekabeti önleyici bu sistem pek başarılı olamadı

1838 ticaret sözleşmeleriyle Avrupa malları Osmanlı pazarını istila edince sistem iyice çöktü

Devlet 186673 yıllan arasında esnafı, kooperatifler biçiminde örgütleyerek ayakta tutmaya çalıştıysa da olumlu sonuçlar alınamadı

1913'te kabul edilen bir yasayla gedik sistemine de resmen son verildi

08-11-2009	#1
Şengül Şirin	Lonca-Osmanlı Devleti'nde Loncalar Lonca-Osmanlı Devleti'nde Loncalar Lonca Osmanlı Devleti'nde de kent esnafının ve küçük çaplı üretim yapan zanaatkarların örgütlenme biçimiydi Temelini Ahilik'ten alan (bak AHİLİK) Osmanlı lonca düzeni 15 yüzyılın sonlarında ortaya çıkmış, 18 yüzyılın ortalarına doğru "gedik" biçimini alarak 20 yüzyıl başlarına kadar varlığını sürdürmüştür Osmanlı loncaları manevi kurucuları saydıkları Ahi Evran'a bağlılıklarını sürdürürken, bir yandan da Ahilik'in kabul etmediği esnaf türlerini ve gayrimüslimleri de içlerine almışlardı Ama çırak, kalfa, usta biçimindeki yükselme aşamaları ile üretimde ve ticarette uymak zorunda oldukları ahlaki kurallar Ahilik'le büyük benzerlik göstermekteydi Osmanlı loncaları yöneticilerini kendileri seçmekte ve iç işleyiş kurallarını da kendileri saptamaktaydı Bununla birlikte devletin koyduğu kalite standartlarına (ihtisab) ve fiyatlara (narh) da uymak zorundaydılar Osmanlı loncaları genellikle aynı tür işi yapan esnaf ve zanaatkarların toplu olarak bir arada bulundukları çarşı, han, arasta (açık çarşı) gibi yerlerde etkinliklerini sürdürürlerdi Buraların dışında işin niteliği gereği ayrı yerlerde açılan dükkânlara "koltuk" adı verilirdi 18 yüzyılın ortalarında çarşı ve dükkân sayısının çoğalması, gerçek esnaf ve zanaatkar olmayanların (bunların başında yeniçeriler geliyordu) da buralarda işyeri tutmaları lonca düzenini sarstı Bunun üzerine devlet her alanda iş yapacak esnaf ve zanaatkar sayısını sınırlandırarak bir tür tekel düzeni kurmaya çalıştı Gedik adı verilen bu düzende elinde esnaf ya da zanaatkar belgesi olmayan kişilerin dükkân açması yasaklanıyordu Ama ekonomik gelişmeyi ve rekabeti önleyici bu sistem pek başarılı olamadı 1838 ticaret sözleşmeleriyle Avrupa malları Osmanlı pazarını istila edince sistem iyice çöktü Devlet 186673 yıllan arasında esnafı, kooperatifler biçiminde örgütleyerek ayakta tutmaya çalıştıysa da olumlu sonuçlar alınamadı 1913'te kabul edilen bir yasayla gedik sistemine de resmen son verildi __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır