Cevap : Eylemsizlik

Eylemsizlik:


Kuvvetlerin cisimler üzerindeki etkisinin belirgin olarak izlenebileceği bir olay da eylemsizliktir Bir cismin hareketini (durumunu) koruma eğilimi göstermesine cismin eylemsizliği denir
Bir cisim üzerine etkiyen bileşke kuvvet sıfır ise cisim ya durur, ya da sabit hızla hareket etmeye devam eder

Duran cismin üzerine etkiyen bileşke kuvvet sıfır ise cisim durmaya,

hareket halindeki cisim üzerine etkiyen bileşke kuvvet sıfır ise cisim hareketine devam eder
Eylemsizlik olayını günlük yaşamımızın bazı anlarında gözlemleyebiliriz Sabit hızla ilerlemekte olan otobüs içindeki öğrencilerin de (yere göre) hızı sabit ve otobüsün hızıyla eşittir Sabit hızla giden otobüsün aniden fren yaparak yavaşladığını düşünelim

Otobüsün içinde öğrenciler, eylemsizlik gereği hareketlerini korumak isteyecek ve hızla öne doğru savrulacaklardır Bunun nedeni öğrencilere öne doğru etkiyen eylemsizlik kuvvetidir
Araçlarda kullanılan emniyet kemerleri bu gibi durumlarda yolcuları kazalardan korur Durgun haldeki araba içindeki çocuk da araba gibi yere göre) hareketsizdir Araba aniden ileriye doğru hızlandığında, hareketsizliğini korumak isteyen çocuk adeta koltuğa yapışır Onu koltuğa doğru iten kuvvet yine eylemsizlik kuvvetidir

Her maddenin eylemsizliği vardır Eylemsizlik, kütle ve hacim gibi maddelerin temel özelliklerinden biridir Bir maddenin eylemsizliği kütlesi ile doğru orantılıdır Kütlesi büyük olan maddenin eylemsizliği büyük, kütlesi küçük olan maddenin eylemsizliği küçük olur Kütle, eylemsizliğin bir ölçümü olarak da değerlendirilir

Günlük hayattaki bazı tecrübelerimizle cisimlerin eylemsizliklerini karşılaştırabiliriz
Bir bardak üzerindeki karton parçasının üstüne bir bilyayı şekildeki gibi koyalım Parmağımızla kartona vurarak ani bir kuvvet uyguladığımızda, kartonun ileri doğru giderken, üzerine eylemsizlik kuvveti etkiyen bilyenin bardağın içine düştüğü gözlenir

Benzer şekilde üst üste dizili olarak masa üzerinde duran tahta bloklardan en alttakine bir çekiçle vurulduğunda üsttekiler dağılmadan sadece aşağı inerler Bunun nedeni, eylemsizlikten dolayı durgun hallerini koruma eğilimi göstermeleridir

Kuvvet ve Hız Değişimi Arasındaki İlişki

Bir cisme aynı anda birden fazla kuvvet etkiyebilir Bu kuvvetlerin toplamlarının bileşke kuvvet olduğunu biliyoruz Bir cisim üzerine etkiyen bileşke kuvvet net kuvvet olarak da adlandırılır
Cisme etkiyen kuvvetin yönü, cismin kazanacağı veya kaybedeceği hızın büyüklüğünü etkiler

Bir cisme etkiyen net kuvvetin, cismin hızında neden olduğu değişiklikler aşağıdaki gibi olur

Bir cisme hareketi yönünde etkiyen net kuvvet, cismin hızını artırır Cisim başlangıçta durgun halde ise cisme kendi doğrultusunda hız kazandırır

Bir cisme hareketine zıt yönde etkiyen net kuvvet, cismin hızını azaltır, hatta cismi durdurabilir

Sürtünmesi ihmal edilen yatay düzlemdeki bir cisme düşey doğrultuda şekildeki gibi etkiyen kuvvetlerin cismin hareketine etkisi olmaz (Çünkü yüzey tepkisi kuvveti dengeler ve cisme etkiyen net kuvvet sıfır olur) Duran cisim durmaya, giden cisim sabit hızla gitmeye devam eder
Cisimlere etkiyen net kuvvetlerin büyüklükleri cisimlerin hızlanmalarını etkiler

Bir cisme etkiyen kuvvet büyüdükçe cismin hız değişimi de büyür Büyük kuvvetin etkidiği cisim daha çok hızlanır

Kuvvet cisme harekete zıt yönde etkiyorsa büyük kuvvetin etkilediği cisim daha çok yavaşlar
Birbiriyle etkileşen cisimler aralarında kuvvet etkileşimi bulunan cisimler birbiriyle temas edebilecekleri gibi aralarında belli bir mesafe de bulunabilir

__________________