Hazarlar

Hazarlar

611 yüzyıllar arasında Orta ve Güney Rusya ile Kafkasya'da egemenlik kurmuş bir Türk topluluğudur Başka birçok Türk topluluğuyla birlikte Hazarlar'ın da Hunlar'ın batıya yayılmaları sırasında bu bölgeye geldikleri sanılmaktadır Hazarlar egemenlikleri altında yaşadıkları Sabirler'in 550 yıllarında dağılmaları sırasında tarih sahnesine çıktılar Aynı tarihlerde Asya'da da Göktürk Devleti doğmuştu Hazarlar, Göktürkler'in batı bölgesini yöneten İstemi Han ile ilişkiye girerek Kafkasya ticaret yolunun de
netimini üstlendiler Eskiden beri ticaretle uğraşan bir topluluk olduklarından yolların güvenliği Hazarlar için önem taşıyordu


Hazarlar ile Göktürkler arasındaki işbirliği bir başka alanda da sürdü Ticaretlerini baltalamaya çalışan İran'daki Sasaniler'e karşı Bizans İmparatorluğu'nu destekleyen bir siyaset güttüler Bu dönemde Hazarlar henüz siyasal bir birlik oluşturmuş değillerdi Göktürkler'in koruması altında yaşıyorlardı Ne var ki, Göktürkler'in 630'da bağımsızlıklarını yitirmeleri, Sasaniler'in de 651'de tarih sahnesinden silinmelerinden sonra Hazarlar bağımsız bir siyasal yapı oluşturmaya giriştiler Tarih belgelerinde ilk Hazar kağanının adının Bulan olduğu yazılıdır


Hazarlar 89 yüzyıllarda egemenliklerini batıda Don Irmağı'na, daha sonra Karpat Dağlarfna, kuzeyde ise Moskova yakınlarına kadar genişlettiler Böylece Rusya'nın en verimli bölgeleri ile Bizansİskandinavya ticaret yolu da Hazarlar'ın eline geçti Zenginleşen Hazarlar ticaret yollarının güvenliği için kaleler yaptırdılar Bunların en ünlüsü, kazılar sonunda ortaya çıkarılan ve Hazarlar'ın kültürüyle ilgili birçok buluntunun elde edildiği Sarkel Kalesi'dir Don Irmağı'nın aşağı kesiminde yer alan Sarkel Kalesi'nde ele geçen eşyalardan Hazarlar'ın birçok kavimle ve başka Türk topluluklarıyla büyük boyutlu ticaret ilişkileri olduğu, ayrıca tarım ve hayvancılıkta da ileri bir düzeye vardıkları anlaşılmıştır


Hazarlar askeri alanda Kafkasya'da Araplar'la, 850'den sonra da Rusya'da yeni oluşmaya başlayan Slav prenslikleri ve doğudan gelen Peçenekler'le çatışmaya girdiler Hazarlar ile Araplar arasındaki çatışmalar daha Hz Osman döneminde (644656) başladı, Emeviler ve Abbasiler döneminde aralıklarla 799'a kadar sürdü Sonuçta Güney Kafkasya Araplar'ın elinde kaldı, Hazarlar da Kuzey Kafkasya'daki egemenliklerini sürdürdüler


850 yıllarında Kuzey Rusya'da ilk Rus Knezliği'ni (prenslik) kuran Rurik'in Orta Rusya'ya yaptığı seferler Hazarlar'ın ticaretini önemli ölçüde baltaladı Ruslar 90()'e doğru Sambata (Kiev) kentini ele geçirince Hazarlar daha ağır bir darbe yiyerek doğuya doğru çekilmek zorunda kaldılar Bu sıralarda doğudan da Peçenek akınları başladı Hazarlar Oğuzlar'la anlaşarak bu akınları önlemeye çalıştılarsa da başarılı olamadılar Peçenekler Harezm'den İdil (Volga) boylarına uzanan kervan yolunu denetimleri altına alınca Hazarlar'ın doğu ticareti de kesildi 11 yüzyıl başlarında büyük bir bunalım içine düşen Hazarlar'a son darbeyi Kıpçaklar indirdi ve bu yüzyıl ortalarından sonra Hazarlar'ın siyasal birliği iyice dağıldı Yalnızca Kırım'da tutunabilen Hazarlar'ın küçük bir bölümü Karaylar (Karaimler) adıyla varlıklarını Rusya, Polonya ve Türkiye'de günümüze kadar sürdürdü


Hazarlar Rusya'nın geniş bozkırlarında siyasal bir birlik kurmayı başarmış ilk topluluktur Bunda ticaretle uğraşan bir topluluk olmaları dolayısıyla herkesle iyi ilişkiler kurmaya çalışmalarının payı büyüktür Gerçi Araplar'la mücadelelerinde askerlikte de başarılı olduklarını göstermişlerdir, ama ticaretle zenginleştikleri dönemde ordularını hep paralı askerlerden oluşturmuşlardır Hazarlar'ın barışçı bir topluluk olduklarını gösteren bir başka örnek de din alanındaki tutumlarıdır Hazarlar'ın çoğu önceleri birçok Türk topluluğu gibi Samanlık dinindeydi Ama sonraları Hazarlar arasında Araplar'ın etkisiyle Müslümanlık, Bizans'ın etkisiyle Hıristiyanlık ve Bizans'tan çıkarılan Yahudiler'in etkisiyle de Musevilik yaygınlaşmıştır Kağan ailesi 8 yüzyıl ortalarından sonra Musevilik'i benim

semiş, bu din giderek tüccarlar ve halk arasında da yaygınlaşmıştır Hazarlar'dan günümüze yazılı bir belge kalmamıştır Bu yüzden dilleri ve kültürleri üstüne yeterli bilgi yoktur Dünyanın en büyük içdenizi olan Hazar Denizi adını Hazarlar'dan almıştır

__________________