Fuzuli-Türk Edebiyatı Şairi

Fuzuli-Türk Edebiyatı Şairi


ölümü 1556), Türk edebiyatının en büyük şairlerinden biri olarak kabul edilir Ama, yaşamı hakkında yeterli bilgi yoktur Eski kaynaklarda doğum tarihi yazılmadığı gibi, doğum yeri olarak da Bağdat, Hille, Kerbela gibi değişik yerler gösterilir Hille müftüsü Süleyman'ın oğlu ve asıl adının Mehmed olduğu hemen hemen her kaynakta belirtilmektedir Yaşamını Bağdat, Hille ve Kerbela'da geçirmiş olan şairin Irak'tan dışarı çıkmadığı bilinmektedir Şii inançlarına bağlı olduğundan Hz Ali'nin oğlu Hz Hüseyin'in şehit edildiği yer olan Kerbela'dan şiirlerinde "kutsal toprak" olarak söz eder Uzun süre Kerbela'da Hz Hüseyin'in türbesinde kandilcilik yaparak ekmeğini kazanan Fuzuli'nin nasıl bir eğitim gördüğü bilinmemektedir Ama şiirlerinden, Arapça ve Farsça'yı çok iyi bildiği, o dönemin bilimlerini derinliğine öğrendiği, astronomi ve matematik alanında çok geniş bir bilgiye sahip olduğu anlaşılmaktadır

Fuzuli'nin hangi ulustan olduğu da kaynaklarda tartışmalı bir konudur Oysa Fuzuli Farsça Divan'mm önsözünde, "Buradaki gazeller Farsça'dır, ama ben Türk'üm, anadilim de Türkçe'dir" diyerek ulusunu ve dilini belirtir

Fuzuli'nin özel yaşamı konusunda da çeşitli Öyküler anlatılır Bunlardan biri de, hocası Rahmetullah'ın kızına delicesine âşık olduğu ve daha sonra yazacağı Leyla ve Mecnun (Leyla vü Mecnun) adlı ünlü mesnevisinde bu aşkın izleri olduğu söylemişidir Ama, Fuzuli ile sevgilisinin aşkı Leyla ile Mecnun'unki gibi olmamış, sevgilisiyle evlenmiş ve Fazlı adında bir çocukları olmuştur

Fuzuli'nin yaşamı geçim sıkıntısı içinde geçti Kanuni Sultan Süleyman 1534'te Bağdat'ı fethedince, Fuzuli padişahı ve komutanlarını öven kasideler yazıp padişaha sundu Kanuni de Fuzuli'ye günlüğü 9 akçeden aylık bağladı Ama Fuzuli her zaman bu parayı alamıyordu O dönemin yetkililerine yazdığı ünlü mektubu "Şikâyetname"nin konusu da devlet kurumlarının işleyişindeki bozukluk ve uğradığı haksızlıktı Günümüzde de kullanılan ve bir özdeyiş niteliği kazanmış olan "Selam verdim, rüşvet değildir deyü almadılar" sözü Fuzuli'nin devlet kurumlarını yermek için kullandığı sözlerden biridir

Fuzuli, ölümünden sonra günümüze kadar gelen yaygın bir ün kazanmakla birlikte, yaşarken değeri pek anlaşılmamış bir şairdi Irak'taki bir veba salgını sırasında öldü Kerbela'da gömülü olduğu bilinmekle birlikte mezarının nerede olduğu bilinmemektedir
Fuzuli Divan edebiyatının en duygulu, en içten şiirlerini yazmış bir şairdir Şiire çok genç yaşlarda başladığında farklı bir yol izlemeye, başkalarına öykünmemeye kararlıydı Bu nedenle şiirleri kimsenin şiirine karışmasın diye, kimsenin almayı düşünmeyeceği "yaramaz; yararsız; gereksiz" ve "yüce erdemli; karşılık beklemeden iyilik eden" anlamlarına gelen "fuzuli" sözcüğünü mahlas olarak seçti Azeri ağzını kullanan Fuzuli, bütün Divan şairleri gibi tasavvuf düşüncesinden etkilendi ve bunu şiirlerinde yansıttı Şair, aşk üzerine yazdığı şiirlerinde aşkın çileli ve zor bir yol


olduğunu anlatır Ama bundan yakınmaz, dahası bu derdin eksilmeyip çoğalmasını ister Aşk temasını ustaca ele alışı Fuzuli'nin Leyla ve Mecnun mesnevisi gibi Divan edebiyatının en büyük yapıtlarından birini yazmasını sağlamıştır Leyla ve Mecnun bir aşk öyküsüdür Araplar'ın Cahiliye dönemi denen İslam öncesi döneminden beri bu öykü bilinmektedir Birçok şair bu konuyu işleyen şiirler yazmıştır Ama hiçbirininki Fuzuli'ninki kadar başarılı ve kalıcı olamadı Fuzuli bu yapıtında Leyla ve Mecnun adlarında, birbirlerine şşık iki gencin engeller, terslikler ve acılar dolu öyküsünü içli ve dokunaklı bir dille anlattı

Fuzuli'nin bir başka büyük yapıtı ise Saadete Ermişlerin Bahçesidir (Hadikatü'sSüedâ) Türkçe yazılmış olan bu yapıt Hz Hüseyin'in Kerbela'da şehit edilmesi olayını düzyazı olarak işler Konusu gereği özellikle Şii, Alevi ve Bektaşiler arasında ilgi gören bu yapıtın bazı bölümleri şiir olarak yazılmıştır



Fuzuli'nin Türkçe, Farsça ve Arapça üç D iv artı vardır Divanlarındaki şiirlerinin temel konusu aşk, ayrılık acısı, dünya zevklerinin geçiciliğidir Bunun yanı sıra iyilik, doğruluk ve erdemi yüceltmiş; baskıyı, ikiyüzlülüğü ve cahilliği yermiştir
Fuzuli'nin düzyazı ve şiir türünde 20'ye yakın yapıtı günümüze kadar gelmiştir Bunlardan Beng ü Bade afyon ve şarabı kişileştirerek karşılıklı konuşturan mesnevi biçiminde yazılmış bir yapıttır Afyon anlamına gelen "beng" Osmanlı Padişahı II Bayezid'i, şarap ise İran şahı Şah İsmail'i simgeler Matlaulİtikad ("İnancın Doğuş Yeri"), Heftcam ("Yedi Kadeh"), Rind ü Zahid ("Rind ve Zahit") öteki yapıtlarından bazılarıdır

__________________