Düyun-ı Umumiye

Düyun-ı Umumiye


Osmanlı Devletinin 19 yüzyıl ortalarından başlayarak Avrupa bankalarından aldığı borçların ödenmesini denetleyen kurumdu "Genel Borçlar" anlamına gelen Düyunı Umumiye kurulduğu tarih olan 1881'den sonra Osmanlı Devleti' nin ekonomik ve mali yaşamı üstünde etkili bir rol oynamıştır

Osmanlı Devleti ilk kez 1854'te Kırım Savaşı sırasında dış borç almıştı Ama savaşın bitiminden sonra da dış borç alma alışkanlığı sürdü ve Osmanlı Devleti mali bakımdan her sıkıntıya düştüğünde Avrupa bankalarından borç almaya çalıştı Bu tutum Osmanlı Devleti'ni bir yarı sömürge durumuna düşürmeye çalışan Avrupa ülkelerinin de işine geliyordu Osmanlı yönetimi 185474 arasında 15 kez dış borç aldı ve sonunda mali iflasın eşiğine geldi 1875'te bir kararname çıkararak vadesi gelen borç taksitlerinin ancak yarısını ödeyebileceğini açıkladı Ama bu sözünü de yerine getiremeyen Osmanlı yönetimi Mart 1876'da hiçbir ödeme yapamaz duruma düştü 187778 OsmanlıRus

Savaşı'yla büyük bir mali çöküntüye uğrayan Osmanlı Devleti ülke içinde Osmanlı Bankası'yla Galata Bankerleri'ne olan borçlarını da ödeyemeyeceğini açıkladı Bütün bu gelişmeler iç ve dış mali çevreleri alacaklarını toplayabilmek için çareler aramaya yöneltti Osmanlı Devleti önce iç borçları ödemek amacıyla alacaklılarla anlaşmaya çalıştı 1879'da imzalanan bir antlaşmayla bu borçlara karşılık olarak damga, içki, balık avı, tuz ve tütünden alman vergilerin 10 yıllık tutarını alacaklılara bıraktı Ama Osmanlı Devleti'nin iç borçlara öncelik tanıması Avrupa devletlerinin tepkisine yol açtı

Bunun üzerine iç ve dış borçların birleştirilmesi yoluna gidildi ve uzun süren görüşmelerden sonra 1881'de bir uzlaşmaya varıldı Buna göre damga, içki, balık avı, tuz, tütün ve ipekten alınan vergilerden elde edilecek gelirin tümü borçlar bitinceye kadar alacaklılara ayrılacaktı Bu vergilerin toplanmasını denetlemek, elde edilen geliri iç ve dış alacaklılar arasında paylaştırmak amacıyla da Düyunı Umumiye örgütü kuruldu Osmanlı Devleti' nin mali sıkıntıları sürdüğünden 1881'den sonra da dış borç alma yoluna başvuruldu

18861908 arasında 14 kez dış borçlanmaya gidilmesi Düyunı Umumiye örgütünün gücünün daha da artması sonucunu doğurdu 1908'de II Meşrutiyet'in ilanından sonra da durum pek fazla değişmedi Hele 1914'te I Dünya Savaşı'nın başlaması devletin mali yükünü daha da artırdığından, Düyunı Umumiye örgütüyle olan ilişkiler önemini korudu I Dünya Savaşı sonunda Avrupa'da siyasal koşulların değişmesi ve Anadolu'da Kurtuluş Savaşı'nın başarıya ulaşması Düyunı Umumiye'nin yazgısını belirledi

Ankara hükümeti Lozan Barış Antlaşması'yla Osmanlı Devleti' nin borçlarından Anadolu'ya düşen payı ödemeyi kabul etti Karşılığında da Düyunı Umumiye'nin vergi gelirlerini denetleme yetkisi kaldırıldı Türkiye'de etkinliklerine son verilen örgüt yalnızca ödenen borcu alacaklılara paylaştıran bir mali kurum konumuna geldi Türkiye Cumhuriyeti, Düyunı Umumiye'ye olan borcun son taksidini, ilk dış borcun alınmasından tam bir yüzyıl sonra, 1954'te ödedi

__________________