Şengül Şirin
|
Bizans Imparatorluğu-kuruluşu-güçlenme Dönemi-haçlı Seferleri
Bizans imparatorluğu-kuruluşu-güçlenme dönemi-haçlı seferleri
Doğu Roma İmparatorluğu olarak da bilinir İS 330'da Roma İmparatoru Constantinus, İÖ 7 yüzyılda Yunanlılar'ca kurulmuş olan Byzantion (Bizans) kentine Konstantinopolis (Constantinus'un kenti") adını vererek başkent ilan etti Konstantinopolis (bugünkü İstanbul), Roma İmparatorluğu'nun batı kesiminin 476'da parçalanmasından sonra yaklaşık 1000 yıl boyunca varlığını korumuş olan Bizans İmparatorluğu'nun yönetsel, kültürel ve ekonomik merkezi oldu {bak Roma İmparatorluğu) Avrupa ile Asya'yı ayıran bir boğazın kıyısındaki elverişli limanıyla, büyük bir imparatorluğun başkenti olmaya çok uygun bir kentti
Roma'dan senatörler ve yüksek memurlar getirterek yeni bir hükümet kuran Constantinus kenti görkemli yapılarla donattı Roma'nın putperest olmasına karşılık, Konstantinopolis bir Hıristiyan başkenti oldu Constantinus Hıristiyanlık dininin varlığını sürdürmesine izin vermekle kalmadı, kendisi de bu dini benimsedi {bak Constantinus i)
Bizans İmparatorluğu yöneticileri kendilerini Roma İmparatorluğu'nun gerçek mirasçilan kabul ediyorlardı İS 337'de Constantinus'un ölümünden sonraki birkaç yüzyıl boyunca, Roma ile Konstantinopolis'in ilişkileri bozulmadı Ama İS 4 ve 5 yüzyıllarda Roma İmparatorluğu'nun batı kesimi küçük devletlere ayrılıp parçalanırken, bütünlüğünü ko
rumayı başaran Bizans İmparatorluğu, batıdan bağımsız olarak Doğu Akdeniz'deki egemenliğini korudu Bizans İmparatorluğu Yunan ve Roma uygarlıklarının son merkezi oldu
İmparatorluğun Kuruluşu (610'dan Öncesi)
Julianus (361363) döneminde putperestliği yeniden canlarıdırma girişimleri sırasında, Hıristiyanlar'ın okullarda eğitim vermeleri yasaklarıdı ve putperestliği destekleyici yasalar çıkarıldı Julianus'un ölümünden sonra Hıristiyanlık yeniden güçlenmeye ve yayılmaya başladı
4 yüzyılın sonlarına doğru Vizigotlar, Roma'yı ve Konstantinopolis'i ele geçirmek istediler {bak Gotlar) I Theodosius (379395), istilacilan Balkanlar'da yendi ve onları Tuna Irmağı dolaylarında yerleşmeye zorladı Hıristiyanlık'ı benimseyerek putperest dinleri yasaklayan Theodosius, Doğu ve Batı Roma imparatorluklarını birlikte yöneten son imparator oldu
Theodosius'un ölümünden sonra Batı Roma İmparatorluğu'na saldıran Got kavimleri, 410'da Roma'yı ele geçirdiler Öbür barbar kavimlerden Vandallar Kuzey Afrika'ya, İspanya'ya ve İtalya'ya girdiler {bak Vandallar) 5 yüzyıl sonlarında saldırıya geçenGermen kavimleri Batı Roma İmparatorluğuna son verdiler
Bizans İmparatorluğu ise saldırganları püskürttü Balkanlar'dan saldıran Slavlar'ı, doğudan gelen Sasaniler'i yenilgiye uğratarak gücünü korumayı başardı
6 yüzyılda Bizans İmparatorluğumun en güçlü yöneticisi I Jüstinyen (527565), uzun savaşlar sonucu Kuzey Afrika, İtalya ve Doğu İspanya'yı yeniden ele geçirdi Büyük bir haraç ödeyerek, İran kralı ile "Sonsuz Barış" anlaşmasını gerçekleştirdi Jüstinyen
döneminde, siyasal ve dinsel uyuşmazlıklar 532'de Nika Ayaklanması adıyla bilinen bir halk ayaklanmasına dönüştü Komutan Belisarios ayaklanmacilan Hipodrom'da (bugünkü At Meydanı) kıstırarak 30 bin kişiyi öldürttü Jüstinyen bundan sonra eskisine göre daha da güçlendi
Jüstinyen'in en kalıcı reformlarından biri, Roma hukukunu derleyip düzenlemesi oldu Hukuk bilginlerinden kurulu bir komisyonun uzun çalışmalar sonunda oluşturduğu bu derleme Corpus luris Civilis ("Medeni Hukuk Yasalan") olarak bilinir ve daha sonra Avrupa hukukunun gelişmesine temel olmuştur
Jüstinyen, imparatorluğu süresince putperestliği ortadan kaldırmaya ve Hıristiyanlık dünyasını aynı çatı altında toplamaya çalıştıysa da başarılı olamadı Öldüğünde imparatorluk savaşlardan yıpranmış, din aynlıklarıyla bölünmüş ve barbar kavimlerin saldırısıyla yüz yüze kalmıştı
Müslüman Akınları ve Dinsel Uyuşmazlıklar (610867)
Bizans İmparatorluğu 7 yüzyılda ve 8 yüzyılın ilk yansında doğuda, Müslüman devletler ile Pers ordularının saldırısına uğradı Batıda Germenler ve öbür barbar kavimler Roma uygarlık merkezlerini ele geçirdiler Balkanlar'da yerleşen Sırplar ve çeşitli Slav kavimleri ise Konstantinopolis'e sürekli baskıda bulunuyorlardı
610'da, Mısır askeri valisinin oğlu Herakleios (Herakleius) Bizans tacına el koydu Persler'i geri püskürttü; Konstantinopolis'in savunmasını güçlendirdi
Herakleios, Tuna Irmağı ötesinden gelen saldırgan Avarlar'ı da yendi Bulgarlar ve
öbür Slav kavimlerin desteğiyle Avarlar, Balkanlar'da imparatorluk sınırlarını zorluyorlardı
Araplar yeni yayılmaya başlayan İslam dininden aldıkları güçle Bizans'a saldırıya geçtiler; 632'de Suriye ve Filistin'in denetimini ele geçirdiler İskenderiye teslim olduktan sonra, 642'de Mısır da Araplar’ın egemenliğine girdi
674678 yılları arasında Araplar birçok kez Konstantinopolis'i ele geçirmeye çalıştılarsa da kent direndi 8 yüzyıl başlarında, Herakleios soyunun egemenliği son buldu Bulgarlar ve Araplar, Bizans'a yeniden saldırdılar 717'de İsauria (İsoriya) hanedanının ilk temsilcisi III Leon (717741) Arap ve Bulgar saldırilannı geri püskürttü Daha sonra tahta çıkan V Konstantinos Bulgarlar'a karşı düzenlediği seferler sonucu düşmanını zayıf düşürmeyi başardı
Bu savaş yılları boyunca, Bizans'a özgü bir kültür ve siyasal gelenek oluştu Bizans Imparatorluğu'nda, Batı (Roma) kültürü ve Latince yerine, Yunan dili ve kültürü egemen oldu Giderek artan din uyuşmazlıkları sonucunda, imparatorluğun batısı ile doğusu arasındaki kopuş iyice kesinlik kazandı
İmparatorluk içerdeki din uyuşmazlıktan ve dışardan gelen saldınlar sonucu güçten düştü Zayıf yöneticilerin başta bulunduğu dönemde, Konstantinopolis'in güçlü surları olmasaydı, 811'de Bizans ordusunu bozguna uğratan Bulgar kavimlerinin kenti almasını önlemek mümkün olmayacaktı
Güçlenme Dönemi (8671081)
Bizans İmparatorluğu yetenekli yöneticiler ve komutanlar yetiştiren Makedonya hanedanı döneminde, 8671056 arasında altın çağını yaşadı Ülke zengin bir uygarlık merkezi oldu
Hanedanın kurucusu I Basileios (I Vasil; 867886) Anadolu'daki toprakları geri almaya başladı I Basileios ve VI Leon (886912) yönetimleri sırasında, imparatorluk hukuku yeniden düzenlenerek, hukukçuların daha kolay uygulayabileceği bir duruma getirildi II Nikephoros Phokas (963969), Girit ve Kıbns'ı yeniden ele geçirerek Doğu Akdeniz' de Bizans'ın üstünlüğünü sağladı; Suriye ve Balkanlar'da önemli topraklar kazandı Komutam İoannes Tzimiskes (969976) Balkanlar'da yaptığı savaşlarda Ruslar'ı geri püskürttü
Dönemin en büyük yöneticisi II Basileios (II Vasil; 9761025), 1001'de Araplar'la bir anlaşma yaparak, Kuzey Suriye'nin denetimini ele geçirdi 1018'de Bulgar ordusunu yenerek, Bulgar topraklarının Bizans yönetimine girmesini sağladı ve Anadolu'da eskiden yitirilmiş toprakları geri aldı İtalya'da Napoli ve Venedik devletleri Bizans İmparatorluğu'nun gücünü tanımak zorunda kaldılar
II Basileios'tan sonra İtalya'da ve Balkanlar'da ayaklanmalar baş gösterdi 1055'te İran'ı ele geçiren Selçuklular, Anadolu'ya doğru ilerlemeye başladılar 1071'de Malazgirt'te İmparator Romen Diyojen, Selçuklu Sultanı Alp Arsları'a yenilerek tutsak düştü Selçuklular bundan sonraki 10 yıl boyunca Anadolu'ya akınlarını sürdürerek, Konstantinopolis'i tehdit ettiler
Güçsüz yöneticiler döneminde, Konstantinopolis'in güçlü patriki ile papa arasındaki görüş ayrılıkları sert tartışmalara yol açtı Bunun sonucu olarak 1054'te Roma Katolik Kilisesi ile Yunan Ortodoks Kilisesi birbirinden bağımsızlaştı
Haçlı Seferleri (10811204)
1081'de İznik sınırına dayanan Selçuklular Bizans için önemli bir tehlike oluşturmaya başladılar Batıdaki yeni tehlike ise Güney İtalya'ya egemen olan Normanlar'dı Komnenos hanedanından İmparator I Aleksios (I Aleksi; 10811118) Konstantinopolis'i ele geçirmek isteyen Normanlar'a karşı Venedikliler'den yardım sağladı 1085'te Normanlar'ın önderi Robert Guiscard'ın, bir sonraki yıl da Selçuklu sultanının ölmesi bu tehlikeli durumu bir süre için geciktirdi
1096'da Avrupa'dan ilk Haçlı ordusu gelince, I Aleksios Haçlılar'la, Selçuklular'dan alacakları toprakları Bizans'a geri vermeleri konusunda anlaştı Ama Haçlılar Bizans İmparatorluğu'nu desteklemekten çok, Kutsal Topraklar'ı (Kudüs) ele geçirmek istiyorlardı
{bak HAÇLI SEFERLERİ)
Kudüs'e doğru ilerlerken aldıkları yerlerde kendi krallıklarını kurmak isteyen Haçlı şövalyeleri, Bizans İmparatorluğu'na yardım edecek yerde, yeni sorunlar yarattılar
Venedikliler'in Mısır'ı ele geçirmek üzere başlattığı IV Haçlı Seferi, amacından saptınlarak Bizans'ın işgaliyle sonuçlarıdı Saldınlar sırasında Konstantinopolis'ten sürülen III Aleksios'un yerine Latin düşmanı V Aleksios tahta çıktı Konstantinopolis'in 13 Nisan 1204'te düşmesinden sonra kenti acımasız bir biçimde talan eden Haçlılar hazineyi de yağmaladılar Ortaçağın bu en büyük kenti neredeyse yoksullaştı
Latin Egemenliği (12041261)
Bizans İmparatorluğu'nun çöküşünden sonra Konstantinopolis'te, Flarıdre Kontu Baudouin'in yönetiminde bir Latin imparatorluğu kuruldu Roma'ya sadık bir patrik başa getirildi Bizans İmparatorluğu'nun öbür kesimleri Haçlı önderlerince yönetilen Latin devletleri oldular Venedik, Akdeniz'i denetleyebilmek için önemli ada ve limanlara sahip çıktı Haçlılar’ın el koymadığı Bizans topraklarında bağımsız Bizans devletçikleri kuruldu Bu devletlerin en güçlüsü Anadolu'da Nikaia' daydı (İznik)
Son Bizans hanedanından I Theodoros Laskaris 1208'de, kendi atadığı bir Rum Ortodoks patriğinin elinden taç giyerek, "Roma imparatoru" ilan edildi Ondan sonra gelenler Nikaia egemenliğini Avrupa'ya kadar genişleterek Konstantinopolis'i çevreleyen toprakları ele geçirdiler Bizans devletçikleri içinde Bizans'ı devam ettiren Nikaia İmparatorluğu oldu
Nikaia imparatorlarından IV İoannes'i tahttan indiren general Mikhael (Mihail) Palaiologos, VIII Mikhael adıyla taç giydikten sonra, 1261'de Konstantinopolis'e girerek Latin egemenliğine son verdi Böylece Bizans'ta Palaiologoslar (Paleologlar) dönemi başladı
Son Dönem: Osmanlilann Konstantinopolis'i Fethi (12611453)
Palaiologos hanedanı yönetimi ele aldığında imparatorluk toprakları Konstantinopolis, Trakya, Selarıik, Makedonya'nın bir bölümü, Ege Denizi'nde birkaç ada ve Nikaia Prensliği'nden oluşuyordu VIII Mikhael, imparatorluğun eski gücünü kazanması ve ticaretin yeniden canlarıması için önlemler almaya başladı Yunanistan'ın büyük bir bölümü ve adaların çoğunda Latin egemenliği sürüyordu Cenevizliler uzun süredir Venediklilerin tekelinde bulunan ticareti ele geçirerek Galata'da kendi ticaret ağlarını kurdular Balkanlar'da Bulgarlar ve Sırplar Bizans için tehlike yaratıyordu
Konstantinopolis'i ele geçirmek isteyen batılı devletler yeni bir Haçlı Seferi düzenlediler 1281'de Fransa Kralı IX Louis'nin kardeşi Anjou Dükü Charles'ın başlattığı saldın Arnavutluk'ta yenilgiyle sonuçlarıdı VIII Mikhael askeri gücünü batı smırlarında toplayınca, doğu sının zayıfladı Moğol istilasından kaçarak Anadolu'ya doğru ilerleyen Türkmen boyları küçük beylikler kurmaya başlamışlardı Mikhael'in oğlu II Andronikos (12821328) ve onun torunu III Andronikos dönemlerinde Bizans, Balkanlar'da Sırplar'la, Anadolu'da da Osmanhlar'la uğraşmak zorunda kaldı 1299'da bir beylik kuran Osman Bey, topraklarını büyük bir hızla genişletmeye başladı Sırasıyla Nikaia (İznik) ve Nikomedeia (İzmit) Osmanlılar'ın eline geçti Prusa'ya (Bursa) giren Osmanlılar, bu kenti Osmanlı Devleti'nin başkenti yaptılar
Bizans'taki taht kavgalanndan yararların Sırp Kralı Stefan Dusan, Sırp ve Bizans kralı olarak taç giydi Bundan sonraki yıllar da büyük çalkantılarla geçti İç savaş tüm şiddetiyle sürerken baş gösteren veba salgını çok sayıda insanın ölümüne yol açtı Bizans'ta İoannes Kantakuzenos, Osmanlılar'ın da desteğiyle VI İoannes adıyla tahta geçti Osmanlı Padişahı I Murad, 1362'de Konstantinopolis'in kuzeybatısındaki Adrianopolis'i (Edirne) ele geçirdi ve kent Osmanlı Devleti'nin yeni başkenti oldu Böylece Bizans İmparatorluğu, Yunanistan'ın güneyindeki topraklar dışında, dört yanından Osmanlı topraklarıyla sanlmış oldu
Konstantinopolis ilk kez II Manuel'in yönetimi sırasında, 1391'de I Bayezid'in ordularınca kuşatıldı Yedi ay süren kuşatmadan sonra Bizans, Osmanlılar'a eskisinden daha çok vergi ödemeyi ve Konstantinopolis'te bir Türk mahallesi kurulmasını kabul etti II Manuel Macar kralından yardım istedi Bunun üzerine saldınya geçen Haçlı ordusu, Nikopolis'te (Niğbolu) Osmanlı ordusunca bozguna uğratıldı Yardım istemek üzere yeniden İtalya, Fransa ve İngiltere'ye giden II Manuel somut bir yardım sağlayamadı 1402'de Osmanlılar Ankyra (Ankara) yakınlarında Timur'un ordusu karşısında bozguna uğrayınca, Bayezid'in oğulları Osmanlı tahtı için birbirleriyle savaşmaya giriştiler
Bu sarsıntı döneminde Konstantinopolis'in çevresindeki kuşatma kaldınldı; Mora yeniden Bizans egemenliğine girdi ve Osmanlılar'a ödenen haraç kesildi 1421'de Osmanlı tahtına çıkan II Murad, babası I Mehmed'in Bizanslılar'a tamdığı ayncalıkların tümünü kaldırarak, 1422'de Konstantinopolis'i ve Thessalonike'yi (Selarıik) yeniden kuşattı
1444'te düzenlenen yeni bir Haçlı Seferi, Osmanlılar'ca Varna'da bozguna uğratıldı
Bizans tahtına 1448'de XI Konstantinos çıktı Konstantinopolis'i ele geçirmek üzere hazırlıklarını tamamlayan Osmanlı Padişahı II Mehmed, Nisan 1453'te kenti kuşattı Bizanslılar'ın Halic'e gerdiği zincirlerle girişi engellenen Osmanlı gemileri II Mehmed'in buyruğuyla, Kasımpaşa sırtlarında karadan yürütülerek Halic'e indirildi Kent surlarını aralıksız top atışma tutan Osmanlı ordusu, Mayıs 1453'te Konstantinopolis'e girdi İmparator Konstantinos çarpışma sırasında öldü Bizans İmparatorluğu,
Konstantinopolis'in (İstanbul) Osmanlılar'ca alınmasıyla son buldu Böylece, II Mehmed, Fatih Sultan Mehmed olarak tarihe geçti 1453'ü izleyen 10 yıl içinde de Atina, Mora ve Latin istilasından sonra Karadeniz'in doğusunda kurulmuş olan Bizans kökenli Pontos Devleti'nin başkenti Trabzon Osmanlılar'ın eline geçti
__________________
Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır
|