Şengül Şirin
|
Cevap : Radyoaktif Maddelerin özellikleri Ve çevreye Zararları
CANLILARIN RADYOAKTIVITEYE KARSI KORUNMA YÖNTEMLERI
Henri Becquerel radyoaktiviteyi bulan kisi olarak ünlüdür Kendisinin ayri zamanda,radyoaktif maddelerin canlilar için tehlikeli oldugunu da kesfettigini bilen çok azdir Becquerel, içinde radyum örnegi tasidigi cebinin altinda,dersinin yandigina dikkat etmis O zamandan beri, radyumun zararli isimalar meydana getirdiginden haberimiz vardir ve hiç kimse cebinde radyum tasimayi aklina getirmez Isinimlarin tehlikesi çok büyüktür,çünkü etkisi,zarar meydana geldikten bir süre(birkaç yil bile olabilir)sonraya kadar hissedilmez Atom isimalari nedir?Bu terim parçalanan atomlardan firlatilan hizli taneciklerden olusmus demetler ve enerji dalgalari için kullanilmaktadir Her atom parçalandigi zaman çekirdeginin bir kismini disari firlatmaktadir Bir atom ortasindaki,çekirdek adi verilen bir göbekten belirli uzaklikta, bu göbegin çevresinde dönen ve elektron adi verilen küçük taneciklerden yapilmistir Her elektron negatif elektrik yükü tasimaktadir
Çekirdek, proton ve nötron adi verilen iki cins tanecikten yapilmistir Protonlar pozitif elektrikle yüklüdür, nötronlar yüksüzdür Bir radyoaktif atomun çekirdegi hiçbir sebep olmadan parçalanma egilimi gösterir Parçalandigi zaman proton ve nötron firlatacagini söyleyebiliriz Gerçekten böyle olur, ama çogunlukla, firlatilan tanecikler alfa ve beta tanecikleridir Alfa tanecigi iki proton ve iki nötrondan olusmus bir gruptur; içinde proton oldugu için pozitif elektrikle yüklüdür Beta tanecigi elektronla aynidir Negatif elektrik yükü tasimaktadir
Çekirdegin çevresinde dönen elektronlardan gelmektedir, ama nötronlardan birinin, bir proton ve elektron haline gelmesini saglayan bir dönüsüm sonunda çekirdekten firlatilmaktadir Taneciklerin hizi bunlarin enerjisini ve giderek, cisimlere geçme yetenegini belirtir Alfa ve beta tanecikleri hemen hemen isik hizina yakin bir hizla hareket ederler Enerji dalgalarina gama isinlari denir ve elektrik yükü tasimazlar Bütün bu isinlarda ve hareket eden taneciklerde, önemli bir ortak özelik, yollari üzerine rastlayan atomlarin elektronlarini koparma egilimidir Dönmekte olan elektronlarindan bazilarini kaybedince, bu atomlar, elektrikle yüklü hale gelirler ve ilk hallerindeki atomlardan çok daha fazla ve degisik sekilde kimyasal reaksiyon meydana getirme özelligi kazanir
Belki atom, isimalarina gösterilen canli dokularin harap olmasi bu yüzdendir Herhangi bir isinimin cisimlere ne kadar geçebilecegi bunun enerjisine baglidir Çünkü, isinim her bir atoma çarpisinda, bu atomlardan elektron koparmakla enerjisinin bir kismini kaybeder Alfa tanecikleri havada birkaç santimetre ilerleyince havadaki gaz atomlarindan elektron koparmak yoluyla bütün enerjisini kaybeder Madenlerde yaklasik olarak milimetrenin binde birkaçindan ve canli dokulardaysa yaklasik olarak yüzde birinden fazla bir derinlige giremez
Bir tek alfa tanecigi milyonlarca atomlardan elektron koparabilir Beta isinlarinin geçme yetenegi alfa isinlarindan daha fazladir, ama canli dokular içerisinde fazla ileri gidemez Alfa ve beta isinlari verev cisimler deride isinim verev cisimler deride isinim yaniklarina sebep olabilir Kazara nefes alma yoluyla yada yutularak vücuda girerlerse, özellikle tehlikeli olurlar, çünkü bu isinimlarin geçme yetenegi küçük olmakla beraber, uzun bir süre boyunca akcigerlerin ve midenin çeperlerinde meydana getirdigi etki çok önemlidir Gama isinlari alfa ve beta isinlarindan çok daha öldürücüdür; hizli nötronlar da öyledir
Bunun sebebi, menzillerinin hemen hemen sinirsiz olmasidir Bu isinlar, örnegin , insan vücudunun bir tarafindan öte tarafina yada yüksek enerjili gama isinlari halinde yirmi santimetre kalinliginda kursundan geçebilir Acaba isinim, hayvan olsun, bitki olsun, canlilara neden zarar verir? Bütün canlilar , canli hücrelerden yapilmistir Büyüme ve eskiyen hücreleri yenileme her bir hücrenin kendisinin bütünüyle ayni olan iki hücreye bölünme yetenegiyle mümkün olmaktadir Bu bölünme , hücrenin çekirdegi ve belki bu çekirdekte meydana gelen bir kimyasal ürünle dezoksiribonükleik asit(DNA)meydana gelmektedir
Hücreye hayat veren seyin ne oldugunu daha kimse tam olarak bilmemektedir, ama bunun, hücrenin çekirdegini meydana getiren çok atomlu karmasik moleküllerdeki atomlarin, anlasilmasi güç bir düzenlenmesiyle ilgili oldugu sanilmaktadir Bölünmenin meydana gelmesi için hücrede normal miktarda DNA bulunmalidir ki yeni hücrelerin her birine normal miktarda DNA gidebilsin Elektrikle yüklü bir tanecik siradan bir moleküle çarparsa, bunun yapisini altüst eder, çünkü atomlarin bir araya gelmesi elektrikle yüklü taneciklerin çesitli atomlarda ortaklasa bulunmasi ve atomlar arasinda degis tokus edilmesiyle mümkün olmaktadir Isinimin elektrikle yüklü taneciklerinin, canli hücrenin çekirdegi atomlarin çok karmasik ve çok dengeli olan düzenine ve su gibi olan dis kismina gelisi, nasil oldugu daha tam olarak bilinmemekle beraber, hücrenin hayatini ve yapisini zedeleyen yeni bir düzenlemeye sebep olur
Isinlarin etkiledigi bir hücre hemen ölür, yada isinlarin dozu çok büyük ve etkiledigi süre çok uzun degilse, kendini iyi edebilir Tek bir hücrenin, yeri doldurulur Ama, bir hayvanin bölünebilen bütün aktif hücrelerinin çekirdegi,bunlarin bölünmesini engelleyecek kadar zarar görürse, o zaman, yeni hücreler meydana gelemez ve biraz gecikirse de, eninde sonunda hayvanin ölümü gelir Çok yüksek dereceli isinim bir canliyi hemen öldürebilir, çünkü, hücrelerin kimyasal düzenini bozmakla can alici organlari öylesine kötü bir sekilde zedeler ki, bu organlar görevlerini yapamaz hale gelir bu da ani ölüm demektir Insan vücudundaki can alici organlarin korunmasi derine geçebilen gama isinlarindan ve nötron isinimlarindan bile kurtulma sansi artirabilir, çünkü ana organlar zarar görmezse vücut fonksiyonlarini yapmaya devam edebilir
Alyuvarlarin üretiminde artmaya sebep olarak vücudun dayanikliligini arttiran dalak özellikle önemli bir organdir Biraz tuhaf gelir ama, vücuttaki en büyük kemiklerin korunmasi da önemlidir, çünkü vücuttaki hasarlari onaracak olan yeni kan hücreleri bunlarin ilik kisminda meydana gelir Eger, örnegin sadece bir kalça kemigi korunursa, bu bir tek fabrikanin kan hücreleri üretmeye devam etmesi iyilesme ve yasama sansini önemli derecede artirir Hücrelerin isimalarin etkisine ugramasiyla ilgili birçok arastirlamalar yapilabilmektedir; ama hala, birçok sey iyice anlasilmis degildir Eger, hücre olgun bir hücreyse, bunun iyilesme ve bölünerek çogalabilme sansi çok fazladir Bölünmenin ilk basamaklarinda olan daha genç hücreler isinlara karsi çok duygundur ve ancak hafif dozlardan zarar görmeden kurtulabilir Çesitli isinlarin etki olanlari hakkinda bildiklerimizle, halki, radyoaktivitenin tehlikelerinden koruyacak güvenlik tedbirlerini bulmak mümkündür Hiçbir radyoaktif maddenin çiplak elle tutulamayacagi apaçiktir
Cisim, sadece, alfa ve beta isinlari veriyorsa, bunlarla çalisan kimse eldiven giyerek bunlari elleyebilir Ama gene de radyoaktif tozlarin solunum yoluyla vücuda girmesi tehlikesi vardir Bunu önlemek için, cisim, üzerinde içini görmek için bir pencere ve kenarlarindaki deliklerde bir çift eldiven bulunan ve eldivenli kutu adi verilen bir kutunun içinde ele alinir Çalisan kimse, kutunun disindan içeriye erismek için ellerini eldivenlere sokar Bu sekilde kutu hava sizdirmaz ve radyoaktif madde çalisan kimsenin hiçbir yerine degmeden kullanilabilir
Gama isini veren cisimlerin kursun ve betondan kalin duvarlarin arkasinda saklanmasi gerekir Bunlarla ancak uzaktan kumandayla çalisabilir Radyoaktif cisimlerle çalisanlarin koruyucu elbise, eldiven ve ayakkabi giymeleri ve bazen maske takmalari, laboratuardan ayrilirken de bunlari çikartmalari sarttir
Koruyucu elbisenin bir sekli, üzerinde toplanmasi mümkün olan kirleri çikarmak için firçalanabilir sisirilmis, su geçirmez elbisedir Bu tedbirler kazara çalisan kimsenin üzerine konan radyoaktif tozlarin laboratuarda yemek içmek, makyaj tazelemek yada sigara içmek, tehlikelidir Isçiler ve laboratuarlar, isinim miktarini düzenle kaybeden ölçü aletleriyle kontrol edilir Bu kontrol düzenlerinin en basiti, madalya gibi cep üzerine asilan madensel bir kilif içerisindeki bir fotograf filmidir
Film her hafta yikanir ve filmin kararma miktarina bakarak etkisi altinda kaldigi isinim miktari ölçülür Eger maksimum bir doz bulunursa isçi bir süre isinimlardan uzak durur Isinimlara karsi korunma, özellikle nükleer reaktörlerin yakininda önemlidir, çünkü buradaki isinim isteyerek meydana getirilmistir ve laboratuvarlardakinden çok daha siddetlidir Reaktörler kursunla kaplanmis tek parça bir beton duvarla çevrilmistir Bu biyolojik kalkan en hizli nötronlar ve gama isinlarini bile durduracak sekilde tasarlanmistir Tabii kontrol çubuklari ve nükleer yakit, ancak uzaktan kumandayla yönetilir Bu biyolojik kalkandan disariya biraz isinim sizarsa, otomatik monitörler hemen alarm isareti verir
Atmosferi kirletebilecek tozlardan temizlenmesi için, nükleer elektrik santrallerini havalandirma gelen hava süzgeçlerden geçirilir Günümüzde radyoaktif maddelerden ve radyoaktif hale gelen gereçlerden kurtulma, önemli bir problemdir
__________________
__________________
Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır
|