Cevap : Stres

Appley ve Trumbell (1967) insana stres tepkisini yaşatan kaynakları da üç grupta açıklamaktadır

Bunlar:

1 Fiziksel Çevreden Kaynaklanan: Hava kirliliği, gürültü, fava kirliliği, radyasyon, toz, sıcaklık


2 İş Konusundan Kaynaklanan: Ağır iş, gece işi, çok hafif iş, zaman baskısı altında çalışma


3 Psiko-sosyal Özelliklerden Kaynaklanan:

a) Günlük Stresler; günlük hayatın basit gerilimleridir İhtiyaç karşılanmayınca, girişim engellenince stres ortaya çıkar


b) Gelişimsel stresler; gelişim basamaklarının sağlıklı ve başarılı bir şekilde yaşanmaması, olumsuz ve stres verici etkiler doğurur


c) Yaşam krizi şeklinde stresler; bunlar yaşama biçim verecek nitelikteki olaylardır (( Örn Ciddi hastalıklar, doğum, kaza)


Stres oluşturan faktörler psikolojik ( gerilim, çelişki, düş kırıklığı, korku), fizyolojik ( aşırı yorgunluk, bedensel arızalar, bulaşıcı hastalıklar) ve fakirlik, bilgisizlik gibi sosyal yapıya bağlı olabilmektedir ( Öner 1997)
Psikolojik stres koşulu olarak kabul edilen faktörler bireyin kendi iç dünyasından kaynaklandığı gibi çevresel faktörlere de bağlıdır Bu faktörlerin çokluğu stresin şiddetini belirler Bireyin iç dünyasına bağlı stres faktörleri, kişilik yapısı, yaşı, cinsiyeti, yaşam şartları ve çevre koşullarına göre değişebilmektedir Bireyin istediği amacına ulaşamaması, düş kırıklığına neden olurken, bir veya daha fazla güdüsünün aynı anda doyurulması gereği çatışmaya neden olur ( Öner 1997)


Kişiyi zorlayan ya da varlığını tehdit eden stresin birey üzerindeki kısa süreli ve uzun süreli etkileri vardır Gözbebeklerinin büyümesi, taşıkardi, hipertansiyon gibi fizyolojik tepkilerle beraber; endişe, karamsarlık, kızgınlık, unutkanlık gibi duygusal ve zihinsel tepkiler stresin kısa süreli etkilerini oluşturmaktadır Stresli durumun yoğunluğunun ve sıklığının artarak devam etmesi sonucu bireyde görülen baş ağrısı, hipertansiyon , kalp hastalıkları gibi kronik hastalıklarla beraber fobiler, kişilik bozuklukları, ruhsal hastalıklar ve uyku bozuklukları gibi sorunlar ise stresin uzun süreli etkilerinin sonuçlarıdır ( Baltaş ve Baltaş 1997)


Stresin bireyde ortaya çıkardığı kısa süreli etkileri kişiyi, tehdit edici duruma karşı hazırlandığında ve stres kaynağı ile mücadele etmek için güdülendiğinden bireyin hayatta kalması için yaşamsal bir öneme sahiptir Bu nedenle kısa süreli stres etkilerinin birey için olumlu bir yanı vardır ( Cumhuriyet Gazetesi- Bilim Teknik Eki 1999;641) Diğer yandan küçük stres yaratıcı durumların birikmesi ve stres kaynağının uzun süre etkisini sürdürmesi sonucu oluşan ciddi hastalıklar ve bozukluklarla kendisini göstere uzun süreli etkiler bireyin sağlığını bozmakta ve ölüme kadar götürmektedir Cox’un ( 1978) yaptığı bir araştırmada stresin birey üzerindeki etkileri ayrıntılı olarak belirtilmiştir ( Akt Eraslan 2000)


1 Kişisel Etkiler: Huzursuzluk, saldırganlık, duyarsızlık, depresyon, yorgunluk, sinirlilik, suçluluk, utanç, karamsarlık, düşük öz saygı, yalnızlık, tehdit ve gerginliktir

2 Davranışsal Etkiler: Kaza eğilimi, ilaç alımı, duygusal patlamalar, aşırı yeme veya tat kaybı, aşırı alkol alımı veya sigara içme, heyecanlılık, tahrik edici davranışlar, az konuşma, sinirsel kahkahalar, hareketsiz kalamama, titreme

3Bilişsel Etkiler: Karar verme ve konsantre olmada yetersizlik, sık unutkanlık, eleştiriye aşırı duyarlılık ve psikolojik engeller

4 Fizyolojik Etkiler: Kan ve idrarda zararlı maddeler ve kortikosteroid bulunması, kan şekerinin yükselmesi, kan basıncı ve kalp atışlarının artması, ağız kuruluğu ve terleme, göz bebeklerinin büyümesi, solunum güçlüğü, sıcak ve soğuk nöbetler, boğazda şişlikler, kol ve bacaklarda halsizlik, karıncalanma

5 Tıbbi Etkiler: Astım, adet görmeme, göğüs ve sırt ağrıları, koroner kalp hastalıkları, ishal, baş dönmesi, halsizlik, hazımsızlık, sık idrara çıkma, migren ve baş ağrıları, kabuslar, uykusuzluk, nevroz, psikoz, psikomatik bozukluklar, şeker hastalığı, ciltte görülen lekeler, ülser, cinsel isteksizlik ve güsüzlük

6 Organizasyonla İlgili Etkiler: Görev başında bulunmama, düşük endüstriyel ilişkiler ve verimsizlik, yüksek iş kazası ve düşük iş teslimi oranları, kötü iş ortamı, işinden memnuniyetsizlik ve nefret ortamı


Olumlu ve olumsuz özelliklerini içine alacak şekilde bütün görüşlerin sentezi olarak değerlendirilebilecek biyo-davranışsal yaklaşımda stres; organizmanın kendisi (biyopsikososyalyapısı) ve çevresi ( içsel ve dışsal) arasındaki diyalektik ilişkiye bağlı olarak ortaya çıkan ve belirli düzeyde olduğu sürece değişmeye ve gelişmeye yardımcı, aşırı olduğu durumlarda ise bireyin tüm biyolojik ve psikolojik kaynaklarını tüketen bir durum olarak değerlendirilmektedir


Araştırmacıların belirttikleri gibi belirli dozdaki stres kişinin gelişmesine ve değişmesine yardımcı olarak bireyi olumlu yönde etkilerken, aşırı stres ise bireyin sağlığını bozarak onu olumsuz yönde etkilemektedir ( Goldberger ve Breznitz 1982; Schneidermann ve McCabe 1985; Akt Eraslan 2000)


Stresten uzak yaşam sürdürmek olanaksız olduğundan stresli bir yaşama rağmen sağlıklı olarak ayakta kalabilmek için, karşılaşılan sıkıntıların büyümeden ve bireyin varlığını tehdit etmeden etkili olarak baş etmek gerekmektedir

__________________