06-15-2009
|
#1
|
Şengül Şirin
|
Fifo, Lifo, Ortalama Maliyet Yöntemleri
Enflasyon ortamında satın alınan stokların fiyatları işletmeye giriş tarihlerine göre değişik olmaktadır Stokların maliyetleri hesaplanırken enflasyon etkisini değişik açıdan yansıtan farklı stok değerleme yöntemleri uygulanmaktadır Bu yöntemler ve fiyatlar genel seviyesindeki değişiklikleri yansıtma özellikleri şöyledir
21 İlk Giren İlk Çıkar Yöntemi - FİFO (First in First Out)
İlk Giren İlk Çıkar Yöntemi; ilk satın alınan ticari malların yine satınalma tarihlerine göre ilk önce satılacağı varsayımına dayanır
Enflasyonist ortamlarda ilk alınan ticari mal stok kalemlerinin fiyatlarının düşük olması; satışların maliyetinin düşük çıkmasına böylece de işletmenin fazla kar elde etmiş gibi görünmesine sebep olur Bu da gereksiz fazla vergi verilmesi ve kar dağıtımının yapılmasına neden olacağından işletmenin öz sermayesini olumsuz yönde etkiler
22 Son Giren İlk Çıkar - LİFO (Last İn First Out)
Bu yönteme göre ticari işletmelerde satılan ticari malların en son alınanlardan yapılacağı varsayılır Dolaysıyla en son alınanların fiyatları dikkate alınarak maliyetler hesaplanır Stokta kalanlar ise ilk alınanların fiyat tutarlarını içerir Bu yöntemde satılan ticari malların maliyetleri yüksek, buna karşılık stok maliyetleri düşük kalmaktadır
Bu yöntemin kullanılmasıyla satış karlarının dolaysıyla vergi ve temettü ödemelerinin daha az olmasına ve işletmenin özsermayesinin korunmuş olmasına karşın, stok değerlerinin düşük olmasıyla da gerçek özvarlıkların gösterilmemesine neden olmaktadır
23 Ortalama Maliyet Yöntemi
Bu yöntem kendi içinde "Tartılı ortalama ve hareketli ortalama yöntemi " olarak ikiye ayrılmaktadır
Tartılı ortalama yöntemi; değişik tarihlerde farklı fiyatlarla yapılan tüm ticari mal alışlarının toplam maliyetlerinin, toplam ticari mal miktarına bölünerek bulunan bir ortalamayla satılan ticari malların maliyetlerinin hesaplandığı bir yöntemdir
Hareketli Ortalama Yöntemi; bu yöntemde ortalama maliyet her ticari mal alışında tekrar hesaplanır Her ticari mal alışında alınan malın miktarı mevcut ticari malın miktarına, maliyeti de mevcut malın maliyetine eklenerek; toplam maliyet, toplam miktara bölünerek ortalama maliyet hesaplanır
Bu yöntemler; fiyatlar genel seviyesindeki değişikliklerin maliyetlere ağırlıklı veya hareketli oluşuna göre yansıtılmasını sağlar Sonuç olarak, ortalama maliyet yöntemleri de fiyatlar genel seviyesindeki artışları gerçek anlamda yansıtmaya yetmemektedir Çünkü bu yöntemler kullanılırken dikkate alınan maliyet bilgileri kaydedildikleri tarihteki değerleri ifade ettiklerinden bilançonun düzenlenmesi tarihindeki cari para değerlerini ifade etmemektedir Ancak bununla birlikte hareketli ortalama yöntemi daha gerçekçi bir maliyet hesaplamasına olanak verir
3 SON GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİ (LİFO) İLE STOKLARINI DEĞERLEYEN İŞLETMELERİN MAL ALIM SATIMINA İLİŞKİN ARALIKLI VEYA SÜREKLİ ENVANTER YÖNTEMLERİNİN KULLANILMASINDA KARŞILAŞILAN MALİYET FARKLILIKLARI
Stok giriş ve çıkışlarının hangi değerlerle kaydedileceği ticari mal hareketlerinin muhasebeleştirilmesinde uygulanan "aralıklı" veya " sürekli" envanter kayıt yöntemlerine göre de farklı olabilmektedir Bu farklılık LİFO yönteminin uygulanışına ilişkin bir örnekle aşağıda açıklanmıştır
X Anonim şirketinin aralık 2000 dönemindeki ticari mal hareketleri şöyledir
Tarih Açıklama Miktar Fiyat Tutar
01 122000 Devir Stok 100 Adet 800- 80000-
02 122000 Alınan 110 Adet 1000- 110000-
10122000 Alınan 120 Adet 1100- 132000-
15122000 Alınan 150 Adet 1200- 180000-
Toplam 480 Adet 502000 TL
Tarih Açıklama Miktar
03122000 Satılan 100 Adet
12122000 Satılan 120 Adet
16122000 Satılan 140 Adet
Toplam 360 Adet
X Anonim şirketinin ticari mal alışlarıyla ilgili yapacağı muhasebe kaydını tek bir yevmiye kaydında ve bu alışların kredili olduğunu varsayarsak kayıt aşağıdaki şekilde olacaktır
______________ / __________________
153 TİCARİ MALLAR HESABI 422000
191 İNDİRİLECEK KDV 71740
320 SATICILAR HESABI 493740
nolu ft ile kredili ticari mal alış kaydı
______________ / ___________________
a Aralıklı Envanter ve Lifo Yöntemine Göre Satılan Ticari Malların Maliyeti
Bu yöntemde son giren ticari mallar ilk olarak çıkmış kabul edildiğinden
16122000 Tarihindeki satışı 150 Adet X 1200 TL = 180000 TL
12122000 Tarihindeki satışı 120 Adet X 1100 TL = 132000TL
03122000 Tarihindeki satışı 90 Adet X 1000 TL = 90000TL
Toplam Satılan Ticari Mal Maliyeti 402000 TL olmaktadır
b Aralıklı Envanter ve Lifo Yöntemine Göre Ticari Mal Stoklarının Maliyeti
Lifo yönteminin uygulanması nedeniyle stokta kalan mallar; son girişlerden ilk girişlere doğru gitmek suretiyle hesaplandığından;
Toplam girişler - Toplam Çıkışlar = 480 - 360 = 120 Adet stokta kalan ticari maldır
Lifo yöntemine göre stokta kalan ticari mallar ilk giren mallar olarak kabul edildiğine göre;
İlk Giren ve Stokta kalan Ticari Malların Fiyatı X Stokta kalan Ticari Mal Miktarı =
800 TL X 100 Adet = 80000TL
1000 TL X 20 Adet = 20000TL
Ticari Mal Stoku 100000TL dir
Dönem sonunda satılan ticari mal maliyetine ilişkin muhasebe kaydı ise;
______________ ____________________
621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ HESABI 402000
153 TİCARİ MALLAR HESABI 402000
Satılan ticari mallar maliyeti kaydı
______________ _____________________
3112 2000 Tarihinde ticari mal hesabının büyük defterdeki görünümü ise;
153 TİCARİ MALLAR HESABI
Borç Alacak
__________________________________________________ _________
1122000 Devir 80000 3122000 Satış 90000
2122000 Alış 110000 12122000 Satış 132000
10122000 Alış 132000 16122000 Satış 180000
15122000 Alış 180000
Toplam 502000 402000
şeklindedir Muhasebe kaydı işletmenin gerçek stoklarını göstermektedir Kısaca;
Fili ticari mal stok 100000= Kaydi ticari mal stoku (502000 - 402000) = 100000 TL
c Sürekli Envanter ve Lifo Yöntemine Göre Satışların Maliyeti
Sürekli envanter yönteminde her satıştan sonra bir maliyet hesaplaması yapılması nedeniyle ve Lifo yönteminde son giren malın fiyatını esas aldığından dolayı satış tarihlerinde son giren malların fiyatları satış miktarları ile çarpılarak maliyet hesaplanacaktır
Buna göre;
03122000tarihinde en son giren mal 2122000 tarihli ve birim fiyatı 1000 TL dir
12122000 tarihinde en son giren mal 10122000 tarihli ve birim fiyatı 1100 TL dir
16122000 tarihinde en son giren mal 15122000 tarihli ve birim fiyatı 1200 TL dir
Satışların maliyeti;
03122000 tarihindeki satış 100 Adet X 1000 TL = 100000TL
12122000 tarihindeki satış120 Adet X 1100 TL = 132000TL
16122000 tarihindeki satış140 Adet X 1200 TL = 168000TL
Toplam ticari mal satışlarının maliyeti 400000 TL
__________________
Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır
|
|
|
|