Akkoyunlular-- Devlet Yönetimi- Aq Qoyunlu- Oğuzların Üçok Kolunun

**Şengül Şirin** · 06-12-2009

Akkoyunlular-- Devlet yönetimi- Aq Qoyunlu- Oğuzların Üçok kolunun

AKKOYUNLULAR, 15

yüzyılda Horasan' dan Fırat Irmağı'na ve Kafkas Dağları'ndan Umman Denizi'ne kadar uzanan topraklarda egemenlik kurmuş bir Türkmen devletidir

Oğuzlar'ın Üçok kolunun Bayındır boyundan olan Akkoyunlular'ın Anadolu'ya hangi yoldan ve ne zaman geldikleri kesin olarak saptanamamıştır

14

yüzyılda Diyarbakır yöresini yurt edinen Akkoyunlular, 1340'tan sonra güçlenerek Tur Ali Bey'in önderliğinde Anadolu, Suriye ve Irak'a akınlar düzenlemeye başladılar

1340-43 yılları arasında üç kez Trabzon Rum İmparatorluğu'na saldırarak bu toprakları yağmaladılar

Trabzon Rum imparatoru bu saldırıların önünü alabilmek için kızını Tur Ali Bey'in oğlu Kutlu Bey ile evlendirdi

Babasının ölümünden sonra Akkoyunlular'ın başına geçen Kutlu Bey, 14

yüzyılın ikinci yarısında bu bölgedeki beylikler arasında çıkan hemen hiçbir çatışmada tarafsız kalmadı

Hangi beyliği

Önceleri Doğu Anadolu'da bağımsız bir aşiret olan Akkoyunlular'ın iyi örgütlenmiş bir devlet haline gelmeleri Kutlu Bey'in küçük oğlu Kara Yülük Osman Bey ile başlar

Ağabeyleriyle geçinemeyerek Kadı Burha-neddin'in hizmetine giren Osman Bey 1396'da bir anlaşmazlık sonucu ondan ayrıldı; 1398'de de Kadı Burhaneddin'i yenerek öldürdü

Ardından Sivas'ı kuşattı, ama kentin Osmanlılar'dan yardım istemesi üzerine Yıldırım Bayezid'in kuvvetleri karşısında geri çekilmek zorunda kaldı

Daha sonra Memlûk sultanının hizmetine giren Kara Yülük Osman Bey 1400'de Timur'un saflarına geçti

Timur, Anadolu seferindeki hizmetlerine karşılık Malatya'yı, 1402'de Osmanlılar ile yaptığı Ankara Savaşı'ndaki desteğine karşılık da bütün Diyarbakır bölgesinin beyliğini Osman Bey'e verdi

1403'te Diyarbakır'a giden Osman Bey bütün Akkoyunlular'ı yönetimi altında toplayarak Akkoyunlu Devleti'ni kurdu

Bir yandan sınırlarını genişletiyor, bir yandan da Timur'a bağlı kalarak vergi ödüyordu

Ayrıca Memlûklar ve Osmanlılar ile iyi ilişkiler kurmaya özen gösteren Osman Bey 1435'te Karakoyunlular ile giriştiği bir savaşta öldürüldüğünde, Akkoyunlular'ın sınırları Trabzon Rum İmparatorluğu'ndan Urfa'nın güneyine kadar genişlemişti

Osman Bey'in ölümünden sonra, çeşitli bölgeleri yöneten oğulları arasında iktidar kavgaları başladı

Başa geçen Ali ve Hamza beyler zamanında Akkoyunlular'ı zayıf düşüren bu çatışmalar Ali Bey'in oğlu Cihangir Bey zamanında da sürdü

Cihangir Bey bir yandan Karakoyunlular ile uğraşırken, bir yandan da amcalarının başkaldırılarını bastırmaya ve dedesi Osman Bey zamanında kazanılan toprakları elinde tutmaya çalışıyordu

Bu çabalarında en büyük desteği kardeşi Uzun Hasan Bey'den görmüştü

Ne var ki 1453'te ani bir saldırıyla Diyarbakır'ı ele geçiren Uzun Hasan Akkoyunlular'ın başına geçti ve kısa sürede iç çatışmalara son vererek devleti güçlü bir yapıya kavuşturdu

Bu dönemde Akkoyunlular, sınırları doğuda Horasan'dan batıda Fırat Irmağı'na, kuzeyde Kaf-kaslar'dan güneyde Umman Denizi'ne kadar uzanan büyük bir imparatorluk durumuna geldi

Karakoyunlular'ı yenerek ortadan kaldıran Uzun Hasan başkentini Diyarbakır'dan Tebriz'e taşıdı

Azerbaycan, Hemedan ve Kirman topraklarını birbiri ardına ele geçirdi ve 1469'da Timurlular'ı bozguna uğratarak Gürcü Krallığı'nı vergiye bağladı

Kurduğu bu imparatorluğun gücüne güvenen Uzun Hasan Osmanlılar'a karşı düşmanca tavır almaya başlamıştı

Osmanlı topraklarına akınlar düzenliyor ve Osmanlılar'a karşı girişeceği mücadelede kendisine yandaşlar arıyordu

Bu amaçla Rodos Şövalyeleri ve Venedik ile ilişki kurdu

Akkoyunlular ile Osmanlılar arasındaki ilk çatışmalar, Fatih Sultan Mehmed'in Trabzon Rum İmparator-luğu'nun üzerine yürümesiyle başladı

Rum imparatorunun kızıyla evli olan Uzun Hasan, Osmanlı ordusunu durdurmak için

Trabzon'a kuvvet gönderdi

Gedik Ahmed Paşa komutasındaki Osmanlı ordusunun bu kuvvetleri yenmesi, daha sonra 1461'de Fatih'in Trabzon'u alması Akkoyunlular ile Osmanlılar arasındaki ilişkileri iyice gerginleştirdi

1472'de Uzun Hasan'ın Karamanlılar'a yardım için gönderdiği kuvvetler de Osmanlı ordusunca bozguna uğratıldı

Uzun Hasan'ın bu düşmanca tutumu karşısında Fatih Sultan Meh-med ordusuyla Akkoyunlular'ın üzerine yürüdü ve 1473'teki Otlukbeli Savaşı'nda Uzun Hasan'ı yendi

Bu yenilgiden sonra topraklarındaki siyasal ve askeri gücünü büyük ölçüde yitiren Uzun Hasan

1478'de ölünce, oğulları arasında başlayan taht kavgaları Akkoyunlu-lar'ı hızla çöküntüye itti

Sonunda, Safeviler' in hükümdarı Şah İsmail 1503'te Akkoyunlu Devleti'ne son verdi

(Ayrıca bak

Safeviler

)
desteklerse para, armağan ya da savaş ganimetleri karşılığında o beyliğin saflarında çarpışırdı

06-12-2009	#1
Şengül Şirin	Akkoyunlular-- Devlet Yönetimi- Aq Qoyunlu- Oğuzların Üçok Kolunun Akkoyunlular-- Devlet yönetimi- Aq Qoyunlu- Oğuzların Üçok kolunun AKKOYUNLULAR, 15 yüzyılda Horasan' dan Fırat Irmağı'na ve Kafkas Dağları'ndan Umman Denizi'ne kadar uzanan topraklarda egemenlik kurmuş bir Türkmen devletidir Oğuzlar'ın Üçok kolunun Bayındır boyundan olan Akkoyunlular'ın Anadolu'ya hangi yoldan ve ne zaman geldikleri kesin olarak saptanamamıştır 14 yüzyılda Diyarbakır yöresini yurt edinen Akkoyunlular, 1340'tan sonra güçlenerek Tur Ali Bey'in önderliğinde Anadolu, Suriye ve Irak'a akınlar düzenlemeye başladılar 1340-43 yılları arasında üç kez Trabzon Rum İmparatorluğu'na saldırarak bu toprakları yağmaladılar Trabzon Rum imparatoru bu saldırıların önünü alabilmek için kızını Tur Ali Bey'in oğlu Kutlu Bey ile evlendirdi Babasının ölümünden sonra Akkoyunlular'ın başına geçen Kutlu Bey, 14 yüzyılın ikinci yarısında bu bölgedeki beylikler arasında çıkan hemen hiçbir çatışmada tarafsız kalmadı Hangi beyliği Önceleri Doğu Anadolu'da bağımsız bir aşiret olan Akkoyunlular'ın iyi örgütlenmiş bir devlet haline gelmeleri Kutlu Bey'in küçük oğlu Kara Yülük Osman Bey ile başlar Ağabeyleriyle geçinemeyerek Kadı Burha-neddin'in hizmetine giren Osman Bey 1396'da bir anlaşmazlık sonucu ondan ayrıldı; 1398'de de Kadı Burhaneddin'i yenerek öldürdü Ardından Sivas'ı kuşattı, ama kentin Osmanlılar'dan yardım istemesi üzerine Yıldırım Bayezid'in kuvvetleri karşısında geri çekilmek zorunda kaldı Daha sonra Memlûk sultanının hizmetine giren Kara Yülük Osman Bey 1400'de Timur'un saflarına geçti Timur, Anadolu seferindeki hizmetlerine karşılık Malatya'yı, 1402'de Osmanlılar ile yaptığı Ankara Savaşı'ndaki desteğine karşılık da bütün Diyarbakır bölgesinin beyliğini Osman Bey'e verdi 1403'te Diyarbakır'a giden Osman Bey bütün Akkoyunlular'ı yönetimi altında toplayarak Akkoyunlu Devleti'ni kurdu Bir yandan sınırlarını genişletiyor, bir yandan da Timur'a bağlı kalarak vergi ödüyordu Ayrıca Memlûklar ve Osmanlılar ile iyi ilişkiler kurmaya özen gösteren Osman Bey 1435'te Karakoyunlular ile giriştiği bir savaşta öldürüldüğünde, Akkoyunlular'ın sınırları Trabzon Rum İmparatorluğu'ndan Urfa'nın güneyine kadar genişlemişti Osman Bey'in ölümünden sonra, çeşitli bölgeleri yöneten oğulları arasında iktidar kavgaları başladı Başa geçen Ali ve Hamza beyler zamanında Akkoyunlular'ı zayıf düşüren bu çatışmalar Ali Bey'in oğlu Cihangir Bey zamanında da sürdü Cihangir Bey bir yandan Karakoyunlular ile uğraşırken, bir yandan da amcalarının başkaldırılarını bastırmaya ve dedesi Osman Bey zamanında kazanılan toprakları elinde tutmaya çalışıyordu Bu çabalarında en büyük desteği kardeşi Uzun Hasan Bey'den görmüştü Ne var ki 1453'te ani bir saldırıyla Diyarbakır'ı ele geçiren Uzun Hasan Akkoyunlular'ın başına geçti ve kısa sürede iç çatışmalara son vererek devleti güçlü bir yapıya kavuşturdu Bu dönemde Akkoyunlular, sınırları doğuda Horasan'dan batıda Fırat Irmağı'na, kuzeyde Kaf-kaslar'dan güneyde Umman Denizi'ne kadar uzanan büyük bir imparatorluk durumuna geldi Karakoyunlular'ı yenerek ortadan kaldıran Uzun Hasan başkentini Diyarbakır'dan Tebriz'e taşıdı Azerbaycan, Hemedan ve Kirman topraklarını birbiri ardına ele geçirdi ve 1469'da Timurlular'ı bozguna uğratarak Gürcü Krallığı'nı vergiye bağladı Kurduğu bu imparatorluğun gücüne güvenen Uzun Hasan Osmanlılar'a karşı düşmanca tavır almaya başlamıştı Osmanlı topraklarına akınlar düzenliyor ve Osmanlılar'a karşı girişeceği mücadelede kendisine yandaşlar arıyordu Bu amaçla Rodos Şövalyeleri ve Venedik ile ilişki kurdu Akkoyunlular ile Osmanlılar arasındaki ilk çatışmalar, Fatih Sultan Mehmed'in Trabzon Rum İmparator-luğu'nun üzerine yürümesiyle başladı Rum imparatorunun kızıyla evli olan Uzun Hasan, Osmanlı ordusunu durdurmak için Trabzon'a kuvvet gönderdi Gedik Ahmed Paşa komutasındaki Osmanlı ordusunun bu kuvvetleri yenmesi, daha sonra 1461'de Fatih'in Trabzon'u alması Akkoyunlular ile Osmanlılar arasındaki ilişkileri iyice gerginleştirdi 1472'de Uzun Hasan'ın Karamanlılar'a yardım için gönderdiği kuvvetler de Osmanlı ordusunca bozguna uğratıldı Uzun Hasan'ın bu düşmanca tutumu karşısında Fatih Sultan Meh-med ordusuyla Akkoyunlular'ın üzerine yürüdü ve 1473'teki Otlukbeli Savaşı'nda Uzun Hasan'ı yendi Bu yenilgiden sonra topraklarındaki siyasal ve askeri gücünü büyük ölçüde yitiren Uzun Hasan 1478'de ölünce, oğulları arasında başlayan taht kavgaları Akkoyunlu-lar'ı hızla çöküntüye itti Sonunda, Safeviler' in hükümdarı Şah İsmail 1503'te Akkoyunlu Devleti'ne son verdi (Ayrıca bak Safeviler) desteklerse para, armağan ya da savaş ganimetleri karşılığında o beyliğin saflarında çarpışırdı __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır