Şengül Şirin
|
Cevap : Türk Dünyasında İnsan Asıllı Göl Efsaneleri-Human Based Lake Legends in Turkish World
B Üzüntü sonucunda göl hâline gelme
1 Gözyaşından Meydana Gelen Taş adını taşıyan Tofa efsanesinde ise sevdiği delikanlıyı öldürten babasına bedduada bulunan ağa kızı, sevgilisinin ölümüne sebep olan taşın yanına varır ve orada pınara dönüşür Bugün o pınara Mındıbaş adı verilmektedir (Tofa)
2 Isık Göl'le ilgili bir başka efsanede ise, kendisi için savaşan gençlerin ölümüne sebep olmak istemeyen Isık Göl, gençlerin arasına gelir ve gelmesiyle de suya çevrilir İşte Isık Göl de bu sudan oluşur Aynı şekilde Ulan ve San-Taş adlı gençler de rüzgâra çevrilmiş, karşılıklı olarak bugün esip durmaktadır (Kırgız)
3 Isık Göl'le ilgili olarak ele alacağımız son efsanede ise Isık Göl adındaki kız, kendisine âşık olan iki gençten hangisini seçeceğini bilemez ve aralarına girerek üzüntüsünden kendisi göle, gençler de Küngöy ve Teskey adlarındaki dağa çevrilirler (Kırgız)
4 Sevdiği, savaştan dönmeyen kız göle, sevdiğini bulamayan genç de balığa döner (Kırşehir)
5 Mehmet ve Fatma adındaki âşıklar, Fatma'nın babası tarafından öldürülünce üzüntülerinden göle çevrilirler (Malatya/Doğanşehir)
6 Kızının, Müslüman bir genci sevmesine çok kızan keşiş, oğlanı öldürtür Kız da kendini kaleden atar Kanlarının damladığı yerden su çıkar
(Tokat)
C Kendi duasıyla göl hâline gelme
1 Ala-Arça Suyu adlı efsane, aşağıda 4 numarada verdiğimiz Bulancak efsanesine benzemektedir Burada; obası için çok güzel, sulu, yeşilliklerle dolu bir yer arayan askerlerden sadece biri sağ kalır O da susar ve olduğu yere yığılır kalır Bu yiğidin de sevdiği bir kız vardır Kız, düşünde sevdiği gencin bu hâlini görür ve onu aramaya başlar Bulur bulmasına ama bir türlü uyandıramaz ve o zaman Allah'a yalvarır: "Su olsam!" der Bunun üzerine kız suya çevrilir Bu arada kız oğlana, "Kalk, ben geldim! " der Oğlan sese uyanır ve etrafına kulak verir Bu arada da çok güzel öten bir kuşu fark eder Bunun üzerine bilgeleri olan Kadın' ın tarif ettiği yurdun burası olduğunu anlar ve oraya yerleşir Ala-Arça Suyu bugün de sevdiğini çağırıp, şırıldayıp akmaktadır (Kırgız)
2 Kınalı Kız Efsanesi adlı efsanede de kırk kızın göle çevrildiğini görüyoruz Dermansız bir derde yakalanan bey oğlu için Ağrı Dağı'na çiğdem toplamaya giden kırk kız arkadaş fırtınaya, tufana yakalanır ve geri dönemezler Bunun üzerine hep bir ağızdan yalvarıp yakarırlar ve "Tanrı'm, bizi şuracıkta bir göl yap da bu fırtınalardan, bu zâlim fırtınadan kurtar Neye yarar yiğitsiz yaylada yaylamak" derler Tanrı da bu kırk kızın duasını kabul eder ve onları oracıkta göle çeviriverir Ağrılılar, Ağrı Dağı'nın eteklerinde yer alan Küp Gölü'nün oluşumunu bu efsaneye bağlar Her yıl bir kez, gölde belli bir saatte kırk tane kuğu peyda olur, yüzerler (Ağrı/Doğubeyazıt)
3 Alanya'dan derlenen Eğri Göl adlı efsanede de göle dönme motifini buluyoruz Efsaneye göre, sevdiği gencin şehit olması haberiyle sarsılan kız, babasının isteğiyle başka birine verilir Kızın hiç gönlü yoktur ama düğün alayı çaresiz, yola düşer Kervan, bugünkü Eğri Göl'ün bulunduğu yere gelince kız, "Allah' ım, ya beni suya sal sevdiğime varayım, ya da kuş et, salıver" diye dua eder ve ilk isteği Allah katında kabul olur Allah' ın hikmetiyle o kızcağız da orada su oluverir Suların kaynamasıyla da orada bir göl oluşur Kervan da yolda kaybolur O gün bugündür her cuma, kervanın gölde kaybolduğu saatte gölden bir ışığın çıktığı yöre halkı tarafından söylenip durmaktadır (Antalya)
4 Bulancak adlı efsanede, su arayan bir obadan sadece bir delikanlı kurtulur O da susuzluktan olduğu yere yığılır kalır O delikanlının da sevdiği bir kız varmış, kız rüyasında sevgilisinin o hâlini görür ve onu aramaya çıkar Sevdiğini bulan kız, onu uyandırmayı bir türlü başaramaz ve "Allah'ım, beni su et de erime derman olayım" diye dua eder Allah da o garip kızın duasını kabul eder, kızcağız oracıkta su oluverir O sular orada birikir ve bir gölcük oluşturur Delikanlı, sudan kana kana içer, su dile gelir ve delikanlıya sevdiği kız olduğunu söyleyiverir Bu acıya daha fazla dayanamayan delikanlı da, "Allah'ım, beni de bu suyun çamuru et" der ve o da çamura dönüşür Bu gölün suyu, bu çamurdan dolayı bulanıktır Bulancak adı da buradan gelir (Antalya)
__________________
Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır
|