Cevap : Bale Tarihi-Bale Müziği-Koreograf-Rus Balesi-Türkiye’de Bale

**Şengül Şirin** · 06-06-2009

Şiir, Tiyatro Sanatı ve Sahne Tasarımı

Balede "Seni seviyorum" "Senden nefret ediyorum", "Üşüyorum ve açım", "Odayı derhal terk et" gibi basit anlamlı cümleler mimle anlatılabilir

Ama "Gelecek hafta bir gün çay içmeye gel" ya da "Merhaba, amca" türünden cümleleri anlatmak güçtür

Bu nedenle balede, tiyatro sanatı yoluyla kısıtlı sayıda olay anlatılabilir

Buna karşılık, şiir ve tiyatro sanatı, izleyicinin düş gücünü harekete geçirerek, sözlerle anlatılabilecek olandan daha çoğunun anlaşılmasını sağlar

İzleyici, görsel olarak ipuçlarını yakaladığı bir olayı, düş gücüyle biçimlendirerek bütünleyebilir Şiir ve tiyatro balede çeşitli biçimlerde bulunabilir

Sahnede her zaman belirli bir öykünün anlatılması gerekmez; ay ışığıyla aydınlatılmış bir alanda perilerin dansı gibi şiirsel bir anlatım {Les Sylphides) olabileceği gibi, herhangi bir düşünce, iyi ile kötü arasındaki kavga (Dante Sonata), herkesin bildiği bir peri masalı (Uyuyan Güzel) ya da çağdaş bir yoksulluk öyküsü baleye konu olabilir

Bir başka bale türü de, belirli bir öykü olmaksızın, müzik eşliğinde ritmik hareketlerden oluşan baledir

Cesar Franck'ın Senfonik Çeşitlemeler adlı yapıtı buna bir örnektir

Sahne tasarımı balenin, müzik ve dansla aynı önemde olan bir öğesidir

Sahne tasarımcısı dekor, sahne düzenlemesi ve kostümlerden sorumlu olan kişidir

Sahnenin gerisindeki panonun ve dekorların boyanıp hazırlanması ve yerleştirilmesi sahne tasarımcısının görevidir

Klasik balede sahne dekoru önemli bir anlatım aracıdır

Çağdaş balede ise dekordan çok, ışıklandırmaya önem verilir

Dekor ya da ışıklandırma yetersizse, izleyici hareketleri tam olarak göremez

Uygun olmayan bir kostüm dansı ve görüntüyü bozabilir

Kostümler ve sahne dekorları, anlatım aracı olarak sözcüklerin yerine geçer

Sözgelimi Petruşka'nın zavallı bir bez bebek ya da Uyuyan Gwze/'deki Aurora'nın görkemli bir sarayda yaşayan peri prensesi olduğu, dekordan ve kostümlerden anlaşılır

Koreograf

Bir bale yapıtı, dansçıların, bestecinin, yazarın ve sahne tasarımcısının yanı sıra, koreografın da önemli görevler yüklendiği ortak bir çalışma ürünüdür

Koreograf, balenin dans bölümünü tasarlayıp düzenleyen kişidir

Bu kimsenin aynı zamanda deneyimli bir dansçı olması gerekir

Koreograf çoğu kez, hareketlendireceği öyküyü de kurmak zorundadır

İyi bir koreograf olmak kolay değildir

Düşünceleri, duyguları ve öyküyü dans ve hareketlerle anlatabilmesi için dansla ilgili her şeyi bilmesi gerekir

Koreografın müzik, resim ve heykel konularında da bilgisi olmalıdır

Aynı zamanda, sahne tasarımcısının seçiminden sorumludur

Ünlü koreograflar arasında, yaşlarının ilerlemiş olmasına karşın çalışmalarını sürdürenler vardır

1983'te ölen Rus asıllı ABD'li koreograf George Balanchine, mesleğini 80 yaşına kadar sürdürmüştür

Bir bale yapıtının başarılı olabilmesi yazarın, koreografın, bestecinin ve sahne tasarımcısının dile getirmeye çalıştıkları ortak düşünceyi, dansçıların tam anlamıyla kavrayıp, izleyiciye iletebilmesine bağlıdır

Sözgelimi başarılı bir bale yapıtı olan Üç Köşeli Şapka İspanyol köylü yaşamını anlatan basit bir öyküdür

Besteci Manuel de Falla, İspanyol halk müziğini, bir senfoni orkestrasının çalabileceği biçimde değiştirerek, baleye uyarlamıştır

Ressam Pablo Picasso, İspanyol köylü giysilerinden esinlenerek, sahne kostümlerini hazırlamıştır

Koreograf Leonide Massine, İspanyol halk danslarını baleye uygun biçimde yeniden düzenlemiştir

İspanyol halk müziğini, kostümlerini ve danslarını kullanarak, kusursuz bir bale yaratmak düşüncesinden kaynaklanan bu yapıt, uyumlu ve yetenekli kadrosuyla 20

yüzyılın başlarında olağanüstü bir başarı kazanmıştır

Koreograf ve sahne tasarımcıları çoğu kez eski baleleri yeniden düzenleme yoluna da giderler

Örneğin, ilk kez 1892'de Rusya'da sahnelenen Fındıkkıran balesinin birçok değişik düzenlemesi vardır

Dansçıların Yetiştirilmesi

Bale eğitimi çok erken yaşlarda başlar

Birçok çocuk bale dansçısı olmak ister; ama yoğun bir çalışma ve kısa süreli tatillerden oluşan bale öğrenimini tamamlayabilmek güçtür

Ayrıca meslek yaşamının ağır koşullarına pek az kişi katlanabilir

Eğitime başlamak için en uygun yaş 9-11 arasıdır

Başlangıçta, günde yaklaşık bir saat çalışılır

16 yaşından sonra provalar yoğunlaşır, çalışma saatleri artar

Fiziksel olduğu kadar zihinsel bir çalışmayı da gerektiren dokuz yıllık ağır bir eğitimden sonra dansçı, 18 yaşında izleyici karşısına çıkmaya hazırdır

Buna karşılık meslek yaşamı 20 yıldan daha az sürer

Dansçı bedenini, bir müzik aletini kullanır gibi kullanmayı öğrenmelidir

Kadın dansçının (balerin) ince ve zarif görünümlü, boyunun ise 1,57-1,64 arasında olması gerekir

Başı küçük ve gövdesiyle orantılı, kolları biçimli, bacakları düzgün, özellikle ayakları ve ayak parmakları gövdesini taşıyabilecek güçte olmalıdır

Baleye uygun ayak yapısını ancak bir uzman belirleyebilir

En az iki yıllık bir çalışma olmadan hiçbir öğrenci ayak parmaklarının ucunda durmayı denememelidir

Bu çalışma öğretmenlerin denetiminde ve çok kısa sürelerle yapılmalıdır

Başlangıçta fiziksel çalışmalara ağırlık verilir

Daha sonra sanatsal ve zihinsel eğitime geçilir

Bale, müzik ve ritmik hareketlerden oluşan sanatsal bir anlatım biçimi olduğu için öğrencide, fiziksel yeteneğin yanı sıra müziği kavrama yeteneğinin ya da "müzik kulağı"nın da olması gerekir

Bale, dansçının duygu ve düşüncelerini hareketleriyle bütünleştirmesi gereken bir sahne sanatıdır

Büyük Rus balerini Anna Pavlova'nın, "Kafanızla dans etmelisiniz" sözleriyle anlatmak istediği de budur

Profesyonel bale dansçıları yetiştirmek için özel okullar vardır

İngiltere'deki İngiliz Kraliyet Balesi Okulu, Leningrad'da 1738'de kurulan Kirov, Ne w York'taki Amerikan Bale Okulu bu alanda önde gelen eğitim kuruluşlarıdır

Bu okullara alman yetenekli çocukların eğitimi 7-8 yaşlarında başlar

Balede erkek dansçılar da (balet) balerinler kadar önemlidir

Baletlerin, balerinlerde olduğu gibi, kusursuz bir ayak yapısına sahip olması gerekmez

Bir erkek dansçı, erkeksi ve atletik bir görünümün yanı sıra, zarif ve yumuşak hareketlere de sahip olmalıdır

Güçlü görünüm zarafetle çelişmez

Eğer bir dansçı yetenekliyse ilk önce küçük rollerde sahneye çıkmaya başlar, sahne deneyimi kazanır

Aralarında en iyi olanlar başrolde ya da önemli rollerde dans etme olanağını elde ederler

06-06-2009	#2
Şengül Şirin	Cevap : Bale Tarihi-Bale Müziği-Koreograf-Rus Balesi-Türkiye’de Bale Şiir, Tiyatro Sanatı ve Sahne Tasarımı Balede "Seni seviyorum" "Senden nefret ediyorum", "Üşüyorum ve açım", "Odayı derhal terk et" gibi basit anlamlı cümleler mimle anlatılabilir Ama "Gelecek hafta bir gün çay içmeye gel" ya da "Merhaba, amca" türünden cümleleri anlatmak güçtür Bu nedenle balede, tiyatro sanatı yoluyla kısıtlı sayıda olay anlatılabilir Buna karşılık, şiir ve tiyatro sanatı, izleyicinin düş gücünü harekete geçirerek, sözlerle anlatılabilecek olandan daha çoğunun anlaşılmasını sağlar İzleyici, görsel olarak ipuçlarını yakaladığı bir olayı, düş gücüyle biçimlendirerek bütünleyebilir Şiir ve tiyatro balede çeşitli biçimlerde bulunabilir Sahnede her zaman belirli bir öykünün anlatılması gerekmez; ay ışığıyla aydınlatılmış bir alanda perilerin dansı gibi şiirsel bir anlatım {Les Sylphides) olabileceği gibi, herhangi bir düşünce, iyi ile kötü arasındaki kavga (Dante Sonata), herkesin bildiği bir peri masalı (Uyuyan Güzel) ya da çağdaş bir yoksulluk öyküsü baleye konu olabilir Bir başka bale türü de, belirli bir öykü olmaksızın, müzik eşliğinde ritmik hareketlerden oluşan baledir Cesar Franck'ın Senfonik Çeşitlemeler adlı yapıtı buna bir örnektir Sahne tasarımı balenin, müzik ve dansla aynı önemde olan bir öğesidir Sahne tasarımcısı dekor, sahne düzenlemesi ve kostümlerden sorumlu olan kişidir Sahnenin gerisindeki panonun ve dekorların boyanıp hazırlanması ve yerleştirilmesi sahne tasarımcısının görevidir Klasik balede sahne dekoru önemli bir anlatım aracıdır Çağdaş balede ise dekordan çok, ışıklandırmaya önem verilir Dekor ya da ışıklandırma yetersizse, izleyici hareketleri tam olarak göremez Uygun olmayan bir kostüm dansı ve görüntüyü bozabilir Kostümler ve sahne dekorları, anlatım aracı olarak sözcüklerin yerine geçer Sözgelimi Petruşka'nın zavallı bir bez bebek ya da Uyuyan Gwze/'deki Aurora'nın görkemli bir sarayda yaşayan peri prensesi olduğu, dekordan ve kostümlerden anlaşılır Koreograf Bir bale yapıtı, dansçıların, bestecinin, yazarın ve sahne tasarımcısının yanı sıra, koreografın da önemli görevler yüklendiği ortak bir çalışma ürünüdür Koreograf, balenin dans bölümünü tasarlayıp düzenleyen kişidir Bu kimsenin aynı zamanda deneyimli bir dansçı olması gerekir Koreograf çoğu kez, hareketlendireceği öyküyü de kurmak zorundadır İyi bir koreograf olmak kolay değildir Düşünceleri, duyguları ve öyküyü dans ve hareketlerle anlatabilmesi için dansla ilgili her şeyi bilmesi gerekir Koreografın müzik, resim ve heykel konularında da bilgisi olmalıdır Aynı zamanda, sahne tasarımcısının seçiminden sorumludur Ünlü koreograflar arasında, yaşlarının ilerlemiş olmasına karşın çalışmalarını sürdürenler vardır 1983'te ölen Rus asıllı ABD'li koreograf George Balanchine, mesleğini 80 yaşına kadar sürdürmüştür Bir bale yapıtının başarılı olabilmesi yazarın, koreografın, bestecinin ve sahne tasarımcısının dile getirmeye çalıştıkları ortak düşünceyi, dansçıların tam anlamıyla kavrayıp, izleyiciye iletebilmesine bağlıdır Sözgelimi başarılı bir bale yapıtı olan Üç Köşeli Şapka İspanyol köylü yaşamını anlatan basit bir öyküdür Besteci Manuel de Falla, İspanyol halk müziğini, bir senfoni orkestrasının çalabileceği biçimde değiştirerek, baleye uyarlamıştır Ressam Pablo Picasso, İspanyol köylü giysilerinden esinlenerek, sahne kostümlerini hazırlamıştır Koreograf Leonide Massine, İspanyol halk danslarını baleye uygun biçimde yeniden düzenlemiştir İspanyol halk müziğini, kostümlerini ve danslarını kullanarak, kusursuz bir bale yaratmak düşüncesinden kaynaklanan bu yapıt, uyumlu ve yetenekli kadrosuyla 20 yüzyılın başlarında olağanüstü bir başarı kazanmıştır Koreograf ve sahne tasarımcıları çoğu kez eski baleleri yeniden düzenleme yoluna da giderler Örneğin, ilk kez 1892'de Rusya'da sahnelenen Fındıkkıran balesinin birçok değişik düzenlemesi vardır Dansçıların Yetiştirilmesi Bale eğitimi çok erken yaşlarda başlar Birçok çocuk bale dansçısı olmak ister; ama yoğun bir çalışma ve kısa süreli tatillerden oluşan bale öğrenimini tamamlayabilmek güçtür Ayrıca meslek yaşamının ağır koşullarına pek az kişi katlanabilir Eğitime başlamak için en uygun yaş 9-11 arasıdır Başlangıçta, günde yaklaşık bir saat çalışılır 16 yaşından sonra provalar yoğunlaşır, çalışma saatleri artar Fiziksel olduğu kadar zihinsel bir çalışmayı da gerektiren dokuz yıllık ağır bir eğitimden sonra dansçı, 18 yaşında izleyici karşısına çıkmaya hazırdır Buna karşılık meslek yaşamı 20 yıldan daha az sürer Dansçı bedenini, bir müzik aletini kullanır gibi kullanmayı öğrenmelidir Kadın dansçının (balerin) ince ve zarif görünümlü, boyunun ise 1,57-1,64 arasında olması gerekir Başı küçük ve gövdesiyle orantılı, kolları biçimli, bacakları düzgün, özellikle ayakları ve ayak parmakları gövdesini taşıyabilecek güçte olmalıdır Baleye uygun ayak yapısını ancak bir uzman belirleyebilir En az iki yıllık bir çalışma olmadan hiçbir öğrenci ayak parmaklarının ucunda durmayı denememelidir Bu çalışma öğretmenlerin denetiminde ve çok kısa sürelerle yapılmalıdır Başlangıçta fiziksel çalışmalara ağırlık verilir Daha sonra sanatsal ve zihinsel eğitime geçilir Bale, müzik ve ritmik hareketlerden oluşan sanatsal bir anlatım biçimi olduğu için öğrencide, fiziksel yeteneğin yanı sıra müziği kavrama yeteneğinin ya da "müzik kulağı"nın da olması gerekir Bale, dansçının duygu ve düşüncelerini hareketleriyle bütünleştirmesi gereken bir sahne sanatıdır Büyük Rus balerini Anna Pavlova'nın, "Kafanızla dans etmelisiniz" sözleriyle anlatmak istediği de budur Profesyonel bale dansçıları yetiştirmek için özel okullar vardır İngiltere'deki İngiliz Kraliyet Balesi Okulu, Leningrad'da 1738'de kurulan Kirov, Ne w York'taki Amerikan Bale Okulu bu alanda önde gelen eğitim kuruluşlarıdır Bu okullara alman yetenekli çocukların eğitimi 7-8 yaşlarında başlar Balede erkek dansçılar da (balet) balerinler kadar önemlidir Baletlerin, balerinlerde olduğu gibi, kusursuz bir ayak yapısına sahip olması gerekmez Bir erkek dansçı, erkeksi ve atletik bir görünümün yanı sıra, zarif ve yumuşak hareketlere de sahip olmalıdır Güçlü görünüm zarafetle çelişmez Eğer bir dansçı yetenekliyse ilk önce küçük rollerde sahneye çıkmaya başlar, sahne deneyimi kazanır Aralarında en iyi olanlar başrolde ya da önemli rollerde dans etme olanağını elde ederler __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır