Böcekler | Kınkanatlılar Ve Dengelikler | Sokucu Ve Kan Emici Böcekler | Deri Değiştirmek

**[KAPLAN]** · 06-05-2009

■ Bir milyonu aşkın böcek türü vardır

Buna karşılık tür sayısı balıklarda 20 000, kuşlarda 10 000, memelilerde ise (aralarında insan da bulunmak üzere) ancak 4 200 kadardır

Dişileri birkaç bin yumurta yapan bazı böcek türleri yüzmilyarlarca bireyden oluşur

Böcekler, boyu birkaç milimetreyle (küçük sinek), birkaç santimetre (cadıçekirgeleri ve boyu 20 santimetreyi aşan Amerika titanusları) arasında değişen küçük hayvanlardır

Böceklere her yerde, ormanlarda, kırlarda, suda, bataklıklarda, karlı bölgelerde, hattâ petrol birikintilerinde bile rastlanır

Yalnızca denizlerde ve okyanuslarda çok az böcek bulunur

Zoolojinin böcekleri veya altıbacaklılan, daha geniş anlamıyla karada yaşayan eklembacaklıları inceleyen bölümüne «böcekbilim» denir

Bu bilim dalı tabiî bilimlerin en çok ilgi çeken kollarından biridir

Özellikle tarım alanındaki uygulamaları büyük bir önem kazanmıştır

Eklembacaklılar'm (gövdesi halkalardan, bacakları eklemli parçalardan oluşan hayvanlar) en geniş sınıfı olan böceklerin çoğunda büyük bir uçma yeteneği vardır

Bu böceğin vücudu üç kısma ayrılır: baş, göğüs, karın

Göğüs her zaman üç halkadan oluşur ve her halkadan bir çift bacak çıkar

Hayvanın kanatları varsa, bunlar iki arka halkaya bağlıdır (her halkada bir çift)

Başta iki duyarga, iki petekgöz ve üç çift ağız parçası bulunur

Karında hiç bir zaman ayak, bacak yoktur

Bütün eklembacaklılar gibi, böcekler de özel bir maddeden (kitin) yapılmış bir kabukla kaplıdır

Kınkanatlılar ve Dengelikler

Böcekler, kanatlarının biçimine göre nitelenir ve sınıflandırılır: kınkanatlılar, zarkanatlılar, ikikanatlılar v

b

Bit ve pire gibi böcekler kanatsızdır

Bazı türlerde dişilerin (ateşböceği), bazılarında da işçilerin ("karıncalar, divikler) kanadı yoktur

iki çift kanat bulunduğu zaman, öndeki kanatlar dinlenme durumunda ikeen arka kanatlara koruyucu kılıf ödevi görür

«Kın kanat» denilen bu koruyucu kanatlar, kınkanatlı (mayısböcekleri, gelinböcekleri), düz-kanatlı (çekirgeler, cırcırböcekleri) ve yarımkanatlı (ağustosböcekleri bitki bitleri) böceklerin, kendilerine zarar gelmeksizin ince dallar arasında dolaşmasına veya toprak içinde tünel açmasına olanak sağlar

İkikanatlılarda (sinekler, sivrisinekler) yalnız ön kanatlar uçmağa yarar, arka kanatlar körelerek çomak biçiminde denge organlarına dönüşmüştür

Sokucu ve Kan Emici Böcekler

Erişkin böcekler, gövdenin iki yanında yan yana dizili deliklerle (hava deliği) solunum yaparlar

Her hava deliği çok dallı bir boruya (trake) açılır ve bu boru havayı, vücudun her yanına, her hücrenin içine kadar iletir

Suda yaşayan bazı türler solunacakları havayı içlerinde suyun altına götürürler ve bazı böcek kurtçukları da balık gibi solungaçla solunurlar

Arılar çiçeklerin balozunu dilleriyle yalar, "kelebekler ise balozunu, dinlenme sırasında kıvrık duran uzun hortumlarıyla emerler

Ağustosböcekleri, bitki bitleri, sivrisinekler ve dalıa buçuk buuck lurıi sokucudur, bunlar hortumlarını dal dırarak bitkilerin özsuyunu ve hay vanların kanını emerler

Bazı türler se etçildir, avlarım güçlü çeneleriy le çiğneyip yerler, ama çenelerini in san gibi yukarıdan aşağı değil de sağ dan sola hareket ettirirler

Kan dolaşımı, özellikle besinlerin iletilmesini ve dışkının boşaltılmasını sağlar

Yürek, boğumlu ve uzun biçimdedir, sırt bölgesinde bulunur

Ötmek, Hissetmek ve Sevmek

Küçük olmalarına rağmen böceklerin duyu organları çok gelişmiştir

Altıgen biçiminde binlerce basit gözden oluşan petekgözlere en ufak kıpırtıyı fark ederler

Bazılarında ayrıca sadegözler de bulunur (fakat kurtçuklarda yalnızca sadegözler vardır)

Duyargalar, çoğu zaman yanlış olarak söylendiği gibi, «radar» değildir, ama kokulara ve titreşimlere karşı çok duyarlıdır

İşitme organları (çekirgelerde) ile tat alma organları (kelebeklerde) ayaklarda bulunur

Birçok böcek türünde (cırcırböceği, ağustosböceği, çekirge) ses ya da ışık çıkarma (ateşböceği) aygıtı vardır

Erkek ve dişi böceğin buluşmasında koku büyük rol oynar (gecetavuskelebeği)

Deri Değiştirmek

Böceklerin hemen hemen hepsi, çiftleşme sonucunda döllenmiş yumurtalarla ürer

Kurtçuk, yumurtadan çıktığı sırada bazen erişkin böceğin kanatsız biçimini andırır (çekirge), ama çoğu zaman, erişkin böcekle arasında belirli bir fark vardır (tırtıl, et kurdu, mayısböceği kurtçuğu, arı kurtçuğu)

Kurtçuk büyümek için eski derisini yararak üzerindeki kabuğu atar ve henüz esnek olan yenisini, hava ve suyla doldurarak şişirir

Bir yandan da kendisine büyük gelen bu yeni giysiyi doldurmak için aşırı miktarda yer: buna deri değişimi denir

Bu deri değişimlerinin birbirini izlemesi (bazen 3 veya 4 defa), böceğin çeşitli başkalaşma evrelerini belirtir

Kelebek ve pire gibi üstün yapılı böceklerin kurtçukları, sondan bir önceki deri değiştirme evresinde uykudaymış gibi hareketsiz kalır

Böceğin organları bu evrede gelişir

Erişkin böcek, birdenbire gelişmiş olarak kılıfından çıkar

Kızböcekleri, susinekleri ve ağustoshöcekleri, kurtçukla erişkin arasındaki önemli farklara rağmen, nemfoz denen bu dönemden geçmez; zaten bu dönem, peygamberdevesi, hamamböceği ve divik gibi böceklerde çok sınırlıdır

Bir «uyku dönemi» daha vardır, kış uykusu denen bu dönemde yalnız yumurtalar, kurtçuklar ve nemfler değil, erişkin böcekler de uykuya da lar

Bazen kurtçuk dönemi çok uzun sürer ve çok kısa olan erişkinlik dönemi sadece '''üremeye yarar: örneğin epkemera denen susineklerinin kurtçukları dört yıl yaşadığı halde erişkinlerinin ömrü ancak birkaç saat sürer

Sahte Dostlar
İnsana yararlı olan (arı, ipekböceği) veya tarlalarda bazı çok zararlı böcekleri yok eden (gelinböceği, yaldızlı ağılıböcek) birkaç böcek türü dışında, böceklerin hemen hemen hepsi zararlıdır

Patates böcekleri patateslere, asmabitleri bağlara zarar verir; bazı ülkelerde çekirge sürüleri birkaç saat içinde ağaçları ve ekinleri kemirip yok eder

Hiç bir şey böceklerden korunmuş sayılamaz

Tam bir âfet olan bitler, pireler ve sokucu sinekler insanları ve hayvanları sokarak rahatsız ettikleri gibi çoğu zaman ağır sonuçlara yol açan birtakım hastalıkları da onlara bulaştırırlar: veba, tifüs; sıtma, sarıhumma veya uyku hastalığı (çeçesineği tarafından aşılanır)

Insect anatomy
A- Head B- Thorax C- Abdomen
1

antenna
2

ocelli (lower)
3

ocelli (upper)
4

compound eye
5

brain (cerebral ganglia)
6

prothorax
7

dorsal blood vessel
8

tracheal tubes (trunk with spiracle)
9

mesothorax
10

metathorax
11

forewing
12

hindwing
13

mid-gut (stomach)
14

dorsal blood vessel (aorta)
15

ovary
16

hind-gut (intestine, rectum & anus)
17

anus
18

oviduct
19

nerve chord (abdominal ganglia)
20

Malpighian tubes
21

tarsal pads
22

claws
23

tarsus
24

tibia
25

femur
26

trochanter
27

fore-gut (crop, gizzard)
28

thoracic ganglion
29

coxa
30

salivary gland
31

subesophageal ganglion
32

mouthparts

Kaynak: BilgeNesil

com | Meydan Larouse Gençlik Ansiklopedisi s

270-272

06-05-2009	#1
[KAPLAN]	Böcekler \| Kınkanatlılar Ve Dengelikler \| Sokucu Ve Kan Emici Böcekler \| Deri Değiştirmek ■ Bir milyonu aşkın böcek türü vardır Buna karşılık tür sayısı balıklarda 20 000, kuşlarda 10 000, memelilerde ise (aralarında insan da bulunmak üzere) ancak 4 200 kadardır Dişileri birkaç bin yumurta yapan bazı böcek türleri yüzmilyarlarca bireyden oluşur Böcekler, boyu birkaç milimetreyle (küçük sinek), birkaç santimetre (cadıçekirgeleri ve boyu 20 santimetreyi aşan Amerika titanusları) arasında değişen küçük hayvanlardır Böceklere her yerde, ormanlarda, kırlarda, suda, bataklıklarda, karlı bölgelerde, hattâ petrol birikintilerinde bile rastlanır Yalnızca denizlerde ve okyanuslarda çok az böcek bulunur Zoolojinin böcekleri veya altıbacaklılan, daha geniş anlamıyla karada yaşayan eklembacaklıları inceleyen bölümüne «böcekbilim» denir Bu bilim dalı tabiî bilimlerin en çok ilgi çeken kollarından biridir Özellikle tarım alanındaki uygulamaları büyük bir önem kazanmıştır Eklembacaklılar'm (gövdesi halkalardan, bacakları eklemli parçalardan oluşan hayvanlar) en geniş sınıfı olan böceklerin çoğunda büyük bir uçma yeteneği vardır Bu böceğin vücudu üç kısma ayrılır: baş, göğüs, karın Göğüs her zaman üç halkadan oluşur ve her halkadan bir çift bacak çıkar Hayvanın kanatları varsa, bunlar iki arka halkaya bağlıdır (her halkada bir çift) Başta iki duyarga, iki petekgöz ve üç çift ağız parçası bulunur Karında hiç bir zaman ayak, bacak yoktur Bütün eklembacaklılar gibi, böcekler de özel bir maddeden (kitin) yapılmış bir kabukla kaplıdır Kınkanatlılar ve Dengelikler Böcekler, kanatlarının biçimine göre nitelenir ve sınıflandırılır: kınkanatlılar, zarkanatlılar, ikikanatlılar vb Bit ve pire gibi böcekler kanatsızdır Bazı türlerde dişilerin (ateşböceği), bazılarında da işçilerin ("karıncalar, divikler) kanadı yoktur iki çift kanat bulunduğu zaman, öndeki kanatlar dinlenme durumunda ikeen arka kanatlara koruyucu kılıf ödevi görür «Kın kanat» denilen bu koruyucu kanatlar, kınkanatlı (mayısböcekleri, gelinböcekleri), düz-kanatlı (çekirgeler, cırcırböcekleri) ve yarımkanatlı (ağustosböcekleri bitki bitleri) böceklerin, kendilerine zarar gelmeksizin ince dallar arasında dolaşmasına veya toprak içinde tünel açmasına olanak sağlar İkikanatlılarda (sinekler, sivrisinekler) yalnız ön kanatlar uçmağa yarar, arka kanatlar körelerek çomak biçiminde denge organlarına dönüşmüştür Sokucu ve Kan Emici Böcekler Erişkin böcekler, gövdenin iki yanında yan yana dizili deliklerle (hava deliği) solunum yaparlar Her hava deliği çok dallı bir boruya (trake) açılır ve bu boru havayı, vücudun her yanına, her hücrenin içine kadar iletir Suda yaşayan bazı türler solunacakları havayı içlerinde suyun altına götürürler ve bazı böcek kurtçukları da balık gibi solungaçla solunurlar Arılar çiçeklerin balozunu dilleriyle yalar, "kelebekler ise balozunu, dinlenme sırasında kıvrık duran uzun hortumlarıyla emerler Ağustosböcekleri, bitki bitleri, sivrisinekler ve dalıa buçuk buuck lurıi sokucudur, bunlar hortumlarını dal dırarak bitkilerin özsuyunu ve hay vanların kanını emerler Bazı türler se etçildir, avlarım güçlü çeneleriy le çiğneyip yerler, ama çenelerini in san gibi yukarıdan aşağı değil de sağ dan sola hareket ettirirler Kan dolaşımı, özellikle besinlerin iletilmesini ve dışkının boşaltılmasını sağlar Yürek, boğumlu ve uzun biçimdedir, sırt bölgesinde bulunur Ötmek, Hissetmek ve Sevmek Küçük olmalarına rağmen böceklerin duyu organları çok gelişmiştir Altıgen biçiminde binlerce basit gözden oluşan petekgözlere en ufak kıpırtıyı fark ederler Bazılarında ayrıca sadegözler de bulunur (fakat kurtçuklarda yalnızca sadegözler vardır) Duyargalar, çoğu zaman yanlış olarak söylendiği gibi, «radar» değildir, ama kokulara ve titreşimlere karşı çok duyarlıdır İşitme organları (çekirgelerde) ile tat alma organları (kelebeklerde) ayaklarda bulunur Birçok böcek türünde (cırcırböceği, ağustosböceği, çekirge) ses ya da ışık çıkarma (ateşböceği) aygıtı vardır Erkek ve dişi böceğin buluşmasında koku büyük rol oynar (gecetavuskelebeği) Deri Değiştirmek Böceklerin hemen hemen hepsi, çiftleşme sonucunda döllenmiş yumurtalarla ürer Kurtçuk, yumurtadan çıktığı sırada bazen erişkin böceğin kanatsız biçimini andırır (çekirge), ama çoğu zaman, erişkin böcekle arasında belirli bir fark vardır (tırtıl, et kurdu, mayısböceği kurtçuğu, arı kurtçuğu) Kurtçuk büyümek için eski derisini yararak üzerindeki kabuğu atar ve henüz esnek olan yenisini, hava ve suyla doldurarak şişirir Bir yandan da kendisine büyük gelen bu yeni giysiyi doldurmak için aşırı miktarda yer: buna deri değişimi denir Bu deri değişimlerinin birbirini izlemesi (bazen 3 veya 4 defa), böceğin çeşitli başkalaşma evrelerini belirtir Kelebek ve pire gibi üstün yapılı böceklerin kurtçukları, sondan bir önceki deri değiştirme evresinde uykudaymış gibi hareketsiz kalır Böceğin organları bu evrede gelişir Erişkin böcek, birdenbire gelişmiş olarak kılıfından çıkar Kızböcekleri, susinekleri ve ağustoshöcekleri, kurtçukla erişkin arasındaki önemli farklara rağmen, nemfoz denen bu dönemden geçmez; zaten bu dönem, peygamberdevesi, hamamböceği ve divik gibi böceklerde çok sınırlıdır Bir «uyku dönemi» daha vardır, kış uykusu denen bu dönemde yalnız yumurtalar, kurtçuklar ve nemfler değil, erişkin böcekler de uykuya da lar Bazen kurtçuk dönemi çok uzun sürer ve çok kısa olan erişkinlik dönemi sadece '''üremeye yarar: örneğin epkemera denen susineklerinin kurtçukları dört yıl yaşadığı halde erişkinlerinin ömrü ancak birkaç saat sürer Sahte Dostlar İnsana yararlı olan (arı, ipekböceği) veya tarlalarda bazı çok zararlı böcekleri yok eden (gelinböceği, yaldızlı ağılıböcek) birkaç böcek türü dışında, böceklerin hemen hemen hepsi zararlıdır Patates böcekleri patateslere, asmabitleri bağlara zarar verir; bazı ülkelerde çekirge sürüleri birkaç saat içinde ağaçları ve ekinleri kemirip yok eder Hiç bir şey böceklerden korunmuş sayılamaz Tam bir âfet olan bitler, pireler ve sokucu sinekler insanları ve hayvanları sokarak rahatsız ettikleri gibi çoğu zaman ağır sonuçlara yol açan birtakım hastalıkları da onlara bulaştırırlar: veba, tifüs; sıtma, sarıhumma veya uyku hastalığı (çeçesineği tarafından aşılanır) Insect anatomy A- Head B- Thorax C- Abdomen 1 antenna 2 ocelli (lower) 3 ocelli (upper) 4 compound eye 5 brain (cerebral ganglia) 6 prothorax 7 dorsal blood vessel 8 tracheal tubes (trunk with spiracle) 9 mesothorax 10 metathorax 11 forewing 12 hindwing 13 mid-gut (stomach) 14 dorsal blood vessel (aorta) 15 ovary 16 hind-gut (intestine, rectum & anus) 17 anus 18 oviduct 19 nerve chord (abdominal ganglia) 20 Malpighian tubes 21 tarsal pads 22 claws 23 tarsus 24 tibia 25 femur 26 trochanter 27 fore-gut (crop, gizzard) 28 thoracic ganglion 29 coxa 30 salivary gland 31 subesophageal ganglion 32 mouthparts Kaynak: BilgeNesilcom \| Meydan Larouse Gençlik Ansiklopedisi s270-272