Cevap : Hücre Ve Hücre Bölünmeleri

**Şengül Şirin** · 06-05-2009

Hücre:Canlıların en küçük yapı birimidir

Hücre zarı, çekirdek ve sitoplazma olarak üç kısımdan oluşur

1

HÜCRE ZARI:Akıcı-mozaik zar modeline göre iki sıra yağ tabakası arasında protein-glikolipitlerden oluşur

En önemli özelliği seçici geçirgen(selektif permeabl) olmasıdır

Hücre zarından;
•Küçük moleküller büyük moleküllere göre
•Yağ çözücüler (alkol,aseton…) ve yağda çözünen maddeler (A,D,E,K vitaminleri) suda çözünenelere göre,
•Nötr atomlar iyonlara göre daha kolay geçer

MADDE İLETİMİ

A-Pasif taşıma:Hücrelerin enerji kullanmadan yaptıkları taşıma işlemidir

Difüzyon:Moleküllerin çok yoğun ortamdan az yoğun ortama doğru geçişleridir

Ozmoz:Su moleküllerinin çok yoğun ortamdan az yoğun ortama doğru seçici geçirgen bir zardan geçişleridir

1

Plazmoliz:Hücrenin, su konsantrasyonu az olan bir ortamda dışarıya su vererek büzüşmesidir

2

Deplazmoliz:Plazmolize uğramış hücrenin saf suya konulduğunda su alarak tekrar eski durumuna geçmesidir

3

Turgor:Hücrenin su alarak şişmesidir

Tek yıllık bitkilerin dik ve sert kalmasını sağlar

İzotonik ortam:Hücre ve dış ortam yoğunluğunun aynı olduğu ortamdır

Hipertonik ortam:Dış ortamdaki madde yoğunluğunun hücreden fazla olduğu ortam

Hipotonik ortam:Dış ortamdaki su yoğunluğunun hücreden fazla olduğu ortam

4

Osmotik basınç:Hücre sitoplazmasındaki çözülmüş maddeler fazla ise, su oranı düşük olur

Dış ortamdan su almak ister

İşte hücrenin su ihtiyacına osmotik basınç denir

Turgor basıncı:Bitki hücrelerinde hücre içindeki suyun çepere uyguladığı basınçtır

Turgor basıncı ile osmotik basınç ters orantılıdır

Hemoliz:Hücreni çok fazla su alıp parçalanmasıdır

Diyaliz:Çözünmüş maddelerin yarı geçirgen bir zardan az yoğun ortama doğru hareketidir

B-Aktif taşıma:Moleküllerin az yoğun ortamdan çok yoğun ortama doğru enerji harcayarak geçmesidir

Yalnızca canlı hücrelerde görülür

Eksositoz:Hücre içindeki maddelerin dışarı çıkarılmasıdır

Endositoz:Hücre içine katı ve sıvı parçacıkların alınmasıdır

İkiye ayrılır:
a)Fagositoz:Zardan geçemeyecek kadar büyük katı moleküllerin hücre içine alınmasıdır

b)Pinositoz:Sıvı maddelerin hücre içine alınmasıdır

Hücre Çeperi (Hücre duvarı):Sadece bitkisel hücrelerde hücre zarı üzerinde yer alan ölü yapıdır

Koruma ve desteklik sağlar

Esas yapısı selülozdur

2

SİTOPLAZMA:Hücre zarı ile çekirdek arasındaki sıvıdır

Yapısında organik ve inorganik maddeler bulunur

Organelleri barındırır

Sitoplazmada Bulunan Organeller

• Endoplazmik Retikulum:Hücre zarı ile çekirdek arasında madde iletimini sağlar

İki çeşittir; ribozom taşıyanlara granüllü, taşımayanlara granülsüz endoplazmik retikulum denir

Granüllü ER protein sentezinde, Granülsüz ER lipid sentezinde görev alır

• Golgi Aygıtı:Yağ sentezlenmesi ve paketlenmesinde görevlidir

Mukus, lizozom, ara lamel, selüloz ve koful oluşumda görevlidir

ER ve golgi aygıtı, hücre ve çekirdek zarlarının oluşumunda birlikte görev yaparlar

Golgi Aygıtı

• Ribozom:Protein sentezleyen organellerdir

Virüsler hariç tüm hücrelerde bulunur

• Mitokondri: Hücrelerde O2 li solunumun yapıldığı ve enerjinin üretildiği merkezlerdir

Bakteriler, mavi yeşil algler, memeli alyuvarlarında mitokondri ve golgi aygıtı yoktur

Yapısında DNA, RNA ve ribozom bulunur

Mitokondri

• Lizozom: Hücre içi sindirimde görev yaparlar

Lizozomların parçalanıp hücre yapısına dağılması sonucunda hücrenin parçalanmasına OTOLİZ denir

Lizozomlar

• Koful(Vakuol): Hücrenin madde alışverişinde, bazı maddelerin depolanmasında, hücre içi sindirimde ve hücresel boşaltım olaylarında görev alır

Tatlı su tek hücrelilerinde bulunan kontraktil kofullar sitoplazmanın su dengesini sağlar

• Sentrozom: Sadece hayvan hücrelerinde bulunur ve bölünme sırasında kromozomları kutuplara çeker

Her sentrozom bir çift sentrioldan oluşur

• Plastitler: Bitkilerde bulunan renk maddeleridir

Üçe ayrılır

Kloroplastlar yeşil renk verir

Kromoplastlar çiçek ve meyve rengini verir; bunlar ksantofil(sarı), likopin(kırmızı), karoten(turuncu)dir

Lokoplastlarda renksizdir, yedek besin depo ederler

Kloroplastlar fotosentezin yapıldığı yerlerdir, yapısında DNA, RNA ve ribozom bulunur

Bitki ve Hayvan Hücresi Arasındaki Farklar:
• Hayvan Hücresi: Sentrozom vardır

Hücre çeperi ve plastitler yoktur

Kofullar küçük ve az gelişmiştir

Fagositoz ve Pinositoz olayları görülür

• Bitki Hücresi: Sentrozom yoktur

Hücre çeperi ve plastitleri vardır

Kofulları büyük ve gelişmiştir

Yüksek yapılı bitkilerde lizozom yoktur

Fagositoz ve Pinositoz görülmez

Hayvan Hücresi Bitki Hücresi

3

ÇEKİRDEK(Nukleus): Hücrenin hayatsal faliyetlerini kontrol eden; genetik maddeyi koruyan, hücre bölünmesini ve protein sentezini sağlayan yapıdır

Çekirdek zarı, çekirdek plazması, çekirdekçik ve kromatin iplik olarak 4 kısımdan oluşur

Kromozomları Yapısı
Kromatin iplik:Bölünme öncesinde hücrenin çekirdeğinde uzun, ağ ve yumak şeklinde görülen yapıdır

Kromozom:Genleri üzerinde barındırırlar

Hücre bölünmesi sırasında kromatin ipliklerin spiral kıvrılıp, kısalıp, kalınlaşmaları sonucu oluşurlar

Homolog Kromozom:Biri anadan diğeri babadan gelen, şekil ve büyüklük bakımından birbirine benzeyen, karşılıklı bölgelerinde (lokus) aynı veya zıt yönde etki eden genleri taşıyan kromozomlardır

Canlı türlerinde kromozom sayısı tür belirleyici özellik göstermez

Canlıların farklılığı kromozomlar üzerindeki genlerin dizilişine bağlıdır

Her türün kromozom sayısı sabittir

Kromatit(Eş kromozom):Kromozom eşlenmesi sonucunda oluşan ipliklerdir

Kromatitler sentromer ile birbirine bağlıdır

İki kromatit bir kromozomu oluşturur

Mitoz Bölünme Evreleri:
1

Profaz: Kromatitten kromozomler oluşur

Kromatitler sentromer ile birbirine bağlanır

Kromozomlar eşlenir

Çekirdekçik ve çekirdek zarı erir, iğ iplikleri oluşur

2

Metefaz: Kromozomlar ekvator düzlemine dizilrler

3

Anafaz: Kromatitler iğ iplikleri ile birbirinden ayrılarak kutuplara doğru çekilirler

4

Telofaz: Kromozomlar tekrar kromotin ağını oluştururlar

İğ iplikleri kaybolur

Oluşan çerdikler etrafında çekirdek zarı oluşur

Böylece karyokinez tamamlanır

Sitokinez ise hayvan hücresinde boğumlanarak, bitki hücresinde orta lamel oluşarak tamamlanır

Mitozun`un Biyolojik Önemi

1

Hücre sayısını çoğaltmak
2

Kromozom sayısını sabit tutma
3

Genetik bilginin her bir yavru çekirdeğe aktarılmasını garantiler

Mayoz Bölünme Evreleri
I

ve II

Mayoz olarak incelenir

Bölünme safhaları aynı mitozdaki gibidir, bu safhalar farklı olarak iki kez gerçekleşir

*Mayoz I de homolog kromozomlar, mayoz II de kromatidler ayrılır
*Profaz 1 de krossing-over olur

Mayoz`un Profaz I Safasındaki Olaylar
1

Sinapsis: Homolog kromozomların yan yana gelmesidir

2

Tetrat: Sinapsis durumunda 4 kromatitin meydana getirdiği yapıdır

1 tetrat = 2 kromozom = 4 kromatit
3

Krossing-over: Sinapsis sıransında homolog kromozomların kardeş olmayan kromatitleri arasında temas yerlerinde (kiazma) gerçekleşen parça değişimidir

Bu yeni gen kombinasyonlarına sebep olduğundan canlı çeşitliliğine yol açar

06-05-2009	#6
Şengül Şirin	Cevap : Hücre Ve Hücre Bölünmeleri Hücre:Canlıların en küçük yapı birimidir Hücre zarı, çekirdek ve sitoplazma olarak üç kısımdan oluşur 1HÜCRE ZARI:Akıcı-mozaik zar modeline göre iki sıra yağ tabakası arasında protein-glikolipitlerden oluşur En önemli özelliği seçici geçirgen(selektif permeabl) olmasıdır Hücre zarından; •Küçük moleküller büyük moleküllere göre •Yağ çözücüler (alkol,aseton…) ve yağda çözünen maddeler (A,D,E,K vitaminleri) suda çözünenelere göre, •Nötr atomlar iyonlara göre daha kolay geçer MADDE İLETİMİ A-Pasif taşıma:Hücrelerin enerji kullanmadan yaptıkları taşıma işlemidir Difüzyon:Moleküllerin çok yoğun ortamdan az yoğun ortama doğru geçişleridir Ozmoz:Su moleküllerinin çok yoğun ortamdan az yoğun ortama doğru seçici geçirgen bir zardan geçişleridir 1Plazmoliz:Hücrenin, su konsantrasyonu az olan bir ortamda dışarıya su vererek büzüşmesidir 2Deplazmoliz:Plazmolize uğramış hücrenin saf suya konulduğunda su alarak tekrar eski durumuna geçmesidir 3Turgor:Hücrenin su alarak şişmesidir Tek yıllık bitkilerin dik ve sert kalmasını sağlar İzotonik ortam:Hücre ve dış ortam yoğunluğunun aynı olduğu ortamdır Hipertonik ortam:Dış ortamdaki madde yoğunluğunun hücreden fazla olduğu ortam Hipotonik ortam:Dış ortamdaki su yoğunluğunun hücreden fazla olduğu ortam 4Osmotik basınç:Hücre sitoplazmasındaki çözülmüş maddeler fazla ise, su oranı düşük olur Dış ortamdan su almak ister İşte hücrenin su ihtiyacına osmotik basınç denir Turgor basıncı:Bitki hücrelerinde hücre içindeki suyun çepere uyguladığı basınçtır Turgor basıncı ile osmotik basınç ters orantılıdır Hemoliz:Hücreni çok fazla su alıp parçalanmasıdır Diyaliz:Çözünmüş maddelerin yarı geçirgen bir zardan az yoğun ortama doğru hareketidir B-Aktif taşıma:Moleküllerin az yoğun ortamdan çok yoğun ortama doğru enerji harcayarak geçmesidir Yalnızca canlı hücrelerde görülür Eksositoz:Hücre içindeki maddelerin dışarı çıkarılmasıdır Endositoz:Hücre içine katı ve sıvı parçacıkların alınmasıdır İkiye ayrılır: a)Fagositoz:Zardan geçemeyecek kadar büyük katı moleküllerin hücre içine alınmasıdır b)Pinositoz:Sıvı maddelerin hücre içine alınmasıdır Hücre Çeperi (Hücre duvarı):Sadece bitkisel hücrelerde hücre zarı üzerinde yer alan ölü yapıdır Koruma ve desteklik sağlar Esas yapısı selülozdur 2SİTOPLAZMA:Hücre zarı ile çekirdek arasındaki sıvıdır Yapısında organik ve inorganik maddeler bulunur Organelleri barındırır Sitoplazmada Bulunan Organeller • Endoplazmik Retikulum:Hücre zarı ile çekirdek arasında madde iletimini sağlar İki çeşittir; ribozom taşıyanlara granüllü, taşımayanlara granülsüz endoplazmik retikulum denir Granüllü ER protein sentezinde, Granülsüz ER lipid sentezinde görev alır • Golgi Aygıtı:Yağ sentezlenmesi ve paketlenmesinde görevlidir Mukus, lizozom, ara lamel, selüloz ve koful oluşumda görevlidir ER ve golgi aygıtı, hücre ve çekirdek zarlarının oluşumunda birlikte görev yaparlar Golgi Aygıtı • Ribozom:Protein sentezleyen organellerdir Virüsler hariç tüm hücrelerde bulunur • Mitokondri: Hücrelerde O2 li solunumun yapıldığı ve enerjinin üretildiği merkezlerdir Bakteriler, mavi yeşil algler, memeli alyuvarlarında mitokondri ve golgi aygıtı yoktur Yapısında DNA, RNA ve ribozom bulunur Mitokondri • Lizozom: Hücre içi sindirimde görev yaparlar Lizozomların parçalanıp hücre yapısına dağılması sonucunda hücrenin parçalanmasına OTOLİZ denir Lizozomlar • Koful(Vakuol): Hücrenin madde alışverişinde, bazı maddelerin depolanmasında, hücre içi sindirimde ve hücresel boşaltım olaylarında görev alırTatlı su tek hücrelilerinde bulunan kontraktil kofullar sitoplazmanın su dengesini sağlar • Sentrozom: Sadece hayvan hücrelerinde bulunur ve bölünme sırasında kromozomları kutuplara çekerHer sentrozom bir çift sentrioldan oluşur • Plastitler: Bitkilerde bulunan renk maddeleridir Üçe ayrılır Kloroplastlar yeşil renk verir Kromoplastlar çiçek ve meyve rengini verir; bunlar ksantofil(sarı), likopin(kırmızı), karoten(turuncu)dir Lokoplastlarda renksizdir, yedek besin depo ederler Kloroplastlar fotosentezin yapıldığı yerlerdir, yapısında DNA, RNA ve ribozom bulunur Bitki ve Hayvan Hücresi Arasındaki Farklar: • Hayvan Hücresi: Sentrozom vardır Hücre çeperi ve plastitler yoktur Kofullar küçük ve az gelişmiştir Fagositoz ve Pinositoz olayları görülür • Bitki Hücresi: Sentrozom yoktur Hücre çeperi ve plastitleri vardır Kofulları büyük ve gelişmiştir Yüksek yapılı bitkilerde lizozom yoktur Fagositoz ve Pinositoz görülmez Hayvan Hücresi Bitki Hücresi 3ÇEKİRDEK(Nukleus): Hücrenin hayatsal faliyetlerini kontrol eden; genetik maddeyi koruyan, hücre bölünmesini ve protein sentezini sağlayan yapıdır Çekirdek zarı, çekirdek plazması, çekirdekçik ve kromatin iplik olarak 4 kısımdan oluşur Kromozomları Yapısı Kromatin iplik:Bölünme öncesinde hücrenin çekirdeğinde uzun, ağ ve yumak şeklinde görülen yapıdır Kromozom:Genleri üzerinde barındırırlar Hücre bölünmesi sırasında kromatin ipliklerin spiral kıvrılıp, kısalıp, kalınlaşmaları sonucu oluşurlar Homolog Kromozom:Biri anadan diğeri babadan gelen, şekil ve büyüklük bakımından birbirine benzeyen, karşılıklı bölgelerinde (lokus) aynı veya zıt yönde etki eden genleri taşıyan kromozomlardır Canlı türlerinde kromozom sayısı tür belirleyici özellik göstermez Canlıların farklılığı kromozomlar üzerindeki genlerin dizilişine bağlıdır Her türün kromozom sayısı sabittir Kromatit(Eş kromozom):Kromozom eşlenmesi sonucunda oluşan ipliklerdir Kromatitler sentromer ile birbirine bağlıdır İki kromatit bir kromozomu oluşturur Mitoz Bölünme Evreleri: 1Profaz: Kromatitten kromozomler oluşur Kromatitler sentromer ile birbirine bağlanır Kromozomlar eşlenir Çekirdekçik ve çekirdek zarı erir, iğ iplikleri oluşur 2Metefaz: Kromozomlar ekvator düzlemine dizilrler 3Anafaz: Kromatitler iğ iplikleri ile birbirinden ayrılarak kutuplara doğru çekilirler 4Telofaz: Kromozomlar tekrar kromotin ağını oluştururlar İğ iplikleri kaybolur Oluşan çerdikler etrafında çekirdek zarı oluşur Böylece karyokinez tamamlanır Sitokinez ise hayvan hücresinde boğumlanarak, bitki hücresinde orta lamel oluşarak tamamlanır Mitozun`un Biyolojik Önemi 1Hücre sayısını çoğaltmak 2Kromozom sayısını sabit tutma 3Genetik bilginin her bir yavru çekirdeğe aktarılmasını garantiler Mayoz Bölünme Evreleri I ve II Mayoz olarak incelenir Bölünme safhaları aynı mitozdaki gibidir, bu safhalar farklı olarak iki kez gerçekleşir Mayoz I de homolog kromozomlar, mayoz II de kromatidler ayrılır Profaz 1 de krossing-over olur Mayoz`un Profaz I Safasındaki Olaylar 1Sinapsis: Homolog kromozomların yan yana gelmesidir 2Tetrat: Sinapsis durumunda 4 kromatitin meydana getirdiği yapıdır 1 tetrat = 2 kromozom = 4 kromatit 3Krossing-over: Sinapsis sıransında homolog kromozomların kardeş olmayan kromatitleri arasında temas yerlerinde (kiazma) gerçekleşen parça değişimidir Bu yeni gen kombinasyonlarına sebep olduğundan canlı çeşitliliğine yol açar __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır