Kurtuluş Savaşı Doğu Cephesi

Kurtuluş Savaşı Doğu Cephesi

Kurtuluş Savaşı Doğu Cephesi Kurtuluş Savaşı

Tarih 1919 - 1921
Ermenistan ile 25 Temmuz 1920-7 Kasım 1920 Bölge Sonuç Gümrü Antlaşması
Moskova Antlaşması
Kars Antlaşması Taraflar Ermenistan DC Gürcistan DC Rusya SFC
ESSC
GSSC TBMM Kumandanlar Kanayan Karabekir

[göster]

Kurtuluş Savaşı Doğu Cephesi Oltu – Sarıkamış – Kars – Gümrü
Artvin ve Ardahan'ın alınması – Ahıska ve Ahılkelek'in alınması
Batum Doğu Cephesi, Kurtuluş Savaşı sırasında 1919 - 1921 yılları arasında Türk Ermeni Savaşı (24 Temmuz - 7 Kasım 1920) dahil olmak üzere, Doğu Anadolu ve Güney Kafkasya'da açılan savaş cephesi


Geçmişi

I Dünya Savaşı'nda, Kafkas Cephesi'nin açılması üzerine Ermenilerle Ruslar işbirliğine yönelmişler ve Rusların kışkırtmalarıyla Türkleri katletmeye başlamışlardır Rusya’da ihtilal gerçekleşince Ruslar, Doğu Anadolu’da işgal ettikleri yerleri Türklere bırakarak geri çekildiler Bu arada merkezi Erivan olan bir Ermeni devleti kuruldu (28 Mayıs 1918) Ruslar çekilirken daha Türk ordusu bölgeye ulaşmadan Ermeniler, Rusların yerini aldı ve doğu Anadolu’nun kendilerine ait olduğunu ileri sürüp, Gümrü, Iğdır, Arpaçay ve Aras’a kadar ilerlediler



I Dünya Savaşı'nın sona ermesi ve bölgede bulunan Türk 3'ncü Ordusu'nun 30 Ekim 1918 Mondros Mütarekesi gereğince Kafkasya'yı boşaltması sonucu Kafkaslar'da, Ermenistan başta olmak üzere Gürcistan, Azerbaycan ve NahcivanArdahan, BatumAcara Şura Hükûmeti, Kars-Oltu-Sarıkamış-Kağızman bölgelerinde ise Güneybatı Kafkas Geçici Milli Hükûmeti kuruldu Ancak bu iki hükümet 3 ay sonra İngilizler tarafından dağıtıldı Bu olaydan sonra bölgenin Ermeni saldırılarına karşı savunulması, karargahı Erzurum'da bulunan 15'nci Kolordu tarafından sağlandı Cumhuriyetleri kuruldu Bu boşaltma sırasında muhtemel Ermeni saldırı ve tecavüzlerine karşı da Türk halkını korumak maksadıyla bölgesinde





10 Ağustos 1920 Sevr Antlaşması hükümlerine dayanarak Büyük Ermenistan'ı kurmak isteyen Ermeni tedhiş hareketleri sonunda bölgedeki durum giderek gerginleşti İtilaf Devletleri, Akdeniz ve Karadeniz’e çıkış kapıları olacak ve sınırları Wilson tarafından çizilecek Büyük Ermenistan düşünü gerçekleştirmek için Sevr Antlaşması’na bir madde koydular

Savaş düzeni

Bu cephede bulunan Türk 15'nci Kolordusu dört tümen ile süvari ve topçu alaylarından oluşmaktaydı Muharip personel sayısı, 13000 kişi idi Ermeniler ise toplam 12 alaydan oluşan dört tümene sahiptiler Muharip personel mevcutları; 15000 idi Ancak doğudaki kuvvetlerimize karşı kullanabilecekleri mevcut 10000 kişi kadardı
Cephe hattı Osmanlı-Rus Savaşı (1878-78) sonrasındaki Osmanlı-Rus sınırını olan Ardeşen-Yusufeli-Oltu-Bayezit olarak belirlenmişdi

TBMM Hükûmeti ile Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti arasındaki savaş

Kars'tan göç eden Ermeni sakinleri





Kurtuluş Savaşı başlamadan önce Doğu Anadolu'nun Ermenilerin eline geçmesine mani olmak için Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adıyla bir örgüt kurulmuştu Bu kuvvetler Ermenilerle Oltuda çatışma aline girmişlerdi
TBMM Hükümeti artan Ermeni sorunlarına ve yayılmacılığına son vermek amacıyla 20 Eylül 1920'de bölgede bir askeri harekat yapılmasına karar verdi 15 Kolordu Komutanı Musa Kâzım Karabekir'i tam yetkiyle Doğu Cephesi Komutanlığına atadı



29 Eylül 1920'de saldırıya geçen Kâzım Karabekir kuvvetleri, birkaç gün içerisinde Ardeşen-Yusufeli-Oltu-Bayezit hattını aşarak Drastamat Kanayan komutasinda Ermeni kuvvetleriyle catışmaya girdi İlk cephe Oltu Muharebesi oldu Daha sonra Simon Vratsian ve Artashes Babalian komutasinda olan Ermeni Gucleriyle Sarıkamış Muharebesi (1920) ve Kars Muharebesi yapıldı Kars'ın doğusuna çekilen Ermeniler bolşevik Rusyadan ve ABD'den yardım istedi Bolşevik Rusya bu kafkasyayı kendi nüfüz alanı olarak gorduğunden dolayı ve Turk Kurtuluş Savaşı'nı desteklediği için yardım etmeyi reddetti ABD'den de olumlu yanıt alamayan Ermeniler, işgal ettikleri Erzurum, Kars, ve çevresini Kazım Karabekir kuvvetlerine bıraktı ve bugünkü Ermenistan'ın batısına çekildi Barış antlaşması imzalanmamışdı
Kazım Karabekirin kuvvetleri Ermeni birliklerini daha ileri giderek Gümrü'ye kadar takip etti Burada Gümrü Muharebesi yapildi Yenilen Ermeniler barış istedi

Gümrü Antlaşması

Kâzım Karabekir Gümrü Antlaşması imza töreni öncesinde




Barış isteğini kabul eden TBMM Hükümeti 2 Aralık 1920'de Ermenistan'la Gümrü Antlaşmasını imzaladı Antlaşmaya göre Batum, Sarıkamış, Kars, Ağrı, Erzurum, Artvin, Oltu ve çevresi TBMM Hükümetine bırakılırken savaş esnasında Kazım Karabekir kuvvetlerinin eline geçen Gümrü kenti ise Ermenistan'a bırakıldı Ayrıca, Mondros sonrasında Ermenistan'a bırakılan Kulp(Tuzluca)kazası da TBMM hükümetinin kontrolüne kaldı Gümrü Antlaşması'na Göre:

• Sevr Antlaşması'nın geçersiz olduğu Ermenilerce de benimsenmiştir
• Ermeniler Doğu Anadolu'daki her türlü isteklerinden vazgeçmişlerdir Büyük Ermenistan kurma girişimleri sona ermiştir
• 1878'de elden çıkan Kars ve çevresi Türk topraklarına katıldı
• Gümrü Antlaşması TBMM'nin uluslararası alanda ilk siyasi başarısıdır
• Misak-ı Milli'nin doğu sınırları kısmen de olsa belirlendi
• Halk üzerinde ordu ve meclisin güveni artmıştır

__________________