Şengül Şirin
|
Cevap : Türkiye'nin Coğrafi Bölgeleri /Karadeniz Ve Marmara Bölgesi
TÜRKİYE'NİN COĞRAFÎ BÖLGELERİ KARADENİZ BÖLGESİ
1 Konumu ve Sınırları
Bölge, Türkiye’nin kuzeyindedir İsmini kuzeyindeki Karadeniz’den alır Bölge, doğuda Gürcistan sınırından başlayarak, batıda Sakarya Ovası ile Bilecik’in doğusunda kadar uzanır
Türkiye yüz ölçümünün % 18'ine sahip olan bölge, bu oranla yüz ölçüm bakımından üçüncüdür Doğu - batı istikametinde en uzun olan bölgemizdir Bölge, batıdan doğuya doğru yaklaşık 1400 km lik uzunluğa, kuzey - güney istikametinde ise 100 - 200 km arasında değişen genişliğe sahiptir
Bölge, Doğu Karadeniz, Orta Karadeniz ve Batı Karadeniz olmak üzere üç coğrafi bölümden meydana gelir
2 Yeryüzü Şekilleri
Bölgede, çeşitli jeolojik zamanlara ait araziler bulunmakla birlikte, daha çok III jeolojik zamanda oluşmuş araziler yer alır Dağlar kıyıya paralel uzanır Bu dağlara Karadeniz Dağları ya da Kuzey Anadolu Dağları adı verilir Kuzey Anadolu Dağları kıyı ve iç sıra dağları olarak ikiye ayrılır Bu iki sıradağ kuşağını Kuzey Anadolu Fay Hattı birbirinden ayırır
Dağlar, Batı Karadeniz Bölümü’nde yaklaşık 2000 m yükseltiye sahiptir Orta Karadeniz Bölümü’nde yükselti azalarak 1000 mye iner Doğu Karadeniz Bölümü’nde ise yükselti artarak yaklaşık 4000 mye çıkar
Bölgede, ovalar çok az yer kaplar ve genellikle Orta Karadeniz Bölümü’nde toplanmıştır Çarşamba ve Bafra ovaları bölgenin en büyük ovalarıdır
Bölgenin en önemli akarsuları Kızılırmak, Yeşilırmak, Sakarya, Çoruh, Bartın ve Yenice (Filyos) dir Yerşekillerinin özelliği nedeni ile, göllerin yüzölçümü küçüktür Sera, Tortum, Uzungöl, Yedigöller ve Abant bölgenin başlıca gölleridir Doğu Karadeniz Bölümü’nün yüksek dağ zirvelerinde ise buzul (sirk) gölleri bulunur
Yerşekillerinin özelliği nedeni ile ulaşım kıyı şeridinde yoğunlaşır İç kesimlerle olan bağlantı Kalkanlı (Zigana) ve Kop gibi önemli geçitlerle sağlanır Ayrıca, bölgedeki dağlar denize paralel uzandığı için, kıyılarda boyuna kıyı tipi görülür
3 İklim
Bölgenin kıyı şeridinde Karadeniz iklimi etkilidir Her mevsim yağış almasından dolayı, bulutlu gün sayısı ile yıllık yağış miktarı fazladır
Doğu Karadeniz kıyı şeridinde yıllık yağış miktarı oldukça fazladır (Giresun 1268 mm, Rize 2400 mm)
Bunun yanında, Doğu Karadeniz kıyılarında yer almasına rağmen Trabzon’da yağış miktarı daha azdır (833 mm)
Orta Karadeniz kıyı şeridinde yıllık yağış miktarı 600 - 1200 mm arasındadır (Samsun 650 mm, Ordu 1146 mm) Batı Karadeniz kıyı şeridinde ise, yağış 1000 mm nin üzerindedir (Zonguldak 1220 mm, Bartın 1196 mm)
Kıyıdan itibaren duvar gibi yükselen dağlar, Karadeniz üzerinden gelen nemli hava kütlelerinin dağların denize bakan yamaçlarında yağış bırakmalarına, iç kısımlara da kuru olarak geçmelerine neden olur Buna bağlı olarak, yağış miktarı güneye gidildikçe azalır ve Karadeniz iklimi yerini karasal iklime bırakır Bölgelerin iç kesimlerinde günlük ve yıllık sıcaklık farkları kıyıya nazaran daha fazladır
Bölgede her mevsim etkili, soğuk karakterli poyraz kuzeydoğudan, karayel ise kuzeybatıdan yer yer şiddetli olarak eser Şiddetli estikleri dönemlerde deniz ulaşımını ve balıkçılığı olumsuz yönde etkilerler
4 Bitki Örtüsü
Bitki örtüsü, iklim tiplerinin özelliklerini en iyi şekilde yansıtır Bundan dolayı, iki iklim tipinin etkili olduğu bölgede, iki karakteristik bitki örtüsü vardır Karadeniz iklim özelliklerinin etkili olduğu kıyı şeridinde ormanlar yaygınken, karasal iklim özelliklerinin etkili olduğu iç kesimlerde seyrek ağaçlı ot toplulukları görülür
Türkiye’de % 25 ile orman oranının en fazla olduğu bölge Karadeniz’dir Bölgede nemliliğin fazla olması, ormanların yetişmesini kolaylaştırdığı gibi, orman yangınlarının da çok az olmasını sağlar
5 Nüfus ve Yerleşme
Karadeniz Bölgesi, 2000 nüfus sayımına göre, 8,5 milyon nüfusa sahiptir Bu miktar, bölge yüzölçümü ile oranlandığında km2 ye 57,7 kişi düşer Bölgenin nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının altındadır
1975 nüfus sayımına göre, Karadeniz Bölgesi’nin nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının üzerindeydi Şimdi ise Türkiye ortalamasının altına düşmesinin nedeni, son yirmi yıldır, bölgeden diğer bölgelere özellikle Marmara Bölgesi’ne olan göçlerdir Göçün en önemli nedeni, bölgedeki ekonomik faaliyetlerin sınırlı oluşudur
Bölgede nüfus dağılışı da düzenli değildir Bölüm ve yöreler arasında önemli farklar vardır Bunun en önemli nedeni, bölgedeki yeryüzü şekillerinin engebeli ve yüksek olmasıdır Nüfus daha çok, Karadeniz kıyı şeridinde ve iç kesimlerdeki ovalarda toplanmıştır
6 Ekonomik Özellikler
Tarım, kıyı kesimindeki sınırlı alanlar ile iç kesimlerdeki ovalarda yapılır Bölgede dağların geniş yer kaplaması ve arazinin engebeli olması makineli tarımı güçleştirir Daha çok insan ve hayvan gücüne dayalı emek yoğun tarım yaygındır Bölgenin kıyı şeridinde çay, fındık, sebze, meyve ve mısır tarımı yapılırken, iç kesimlerde şekerpancarı, tütün ve tahıl tarımı yaygındır Akarsu boylarının bazı kesimlerinde ise çeltik tarımı yapılır
Türkiye çay üretiminin tamamı, fındık üretiminin de % 80'den fazlası Karadeniz Bölgesi’ne aittir Karadeniz Bölgesi, nadasa ayrılan toprak oranının en az olduğu bölgedir Bölgede, tarım alanlarının sınırlı oluşu ve sanayinin az gelişmesi gibi nedenlerle kıyı şeridindeki bölge halkı balıkçılığa yönelmiştir Bölgenin iç kesimlerinde ise, balıkçılığın yerini küçük ve büyükbaş hayvancılık alır Arıcılık ve kümes hayvancılığı da gelişmiştir
Maden kaynakları açısından fazla zengin değildir En önemli yeraltı zenginliği taşkömürü ve bakırdır Türkiye’deki taşkömürü üretiminin tamamı, bakırın ise % 50 den fazlası bu bölgeye aittir Endüstri istenilen düzeyde gelişmemiştir
Zonguldak, Karabük ve Samsun bölgede en çok sanayileşmiş illerdir Demir - çelik, bakır, çimento, tuğla, kiremit, kereste, konserve, kâğıt, sigara, tütün, şekerpancarı, çay ve fındık işleyen fabrikalar bölgedeki sanayi kuruluşlarıdır Sarp sınır kapısı bölge ticaretini canlandırmıştır Bölge, birçok doğal güzelliklere ve tarihi eserlere sahip olmasına rağmen turizm gelişmemiştir
MARMARA BÖLGESi
1 Konumu ve Sınırları
Türkiye’nin kuzeybatısını oluşturur ismini Marmara Denizi’nden almıştır Avrupa kıtasındaki topraklarımızın tamamı bölge sınırları içindedir Bölge doğuda Adapazarı ovası ile Bilecik’in doğusuna kadar uzanır Bölgenin güney sınırı Kazdağı’ndan başlayarak Balıkesir ovasını içine alır ve Uludağ’ın güneyinden geçer Çanakkale açıklarındaki Gökçeada ve Bozcaada bölgede bulunur Bölge ülkemiz yüzölçümünün %8,5'ine sahiptir Yüzölçümün büyüklüğü bakımından bölgeler arasında altıncı sıradadır
Bölgenin bölümleri Çatalca - Kocaeli, Ergene, Yıldız Dağları ve Güney Marmara’dır
2 Yeryüzü şekilleri
Türkiye’nin ortalama yükseltisi en az olan bölgesidir En önemli yükseltilerini kuzeyde Yıldız Dağları, güneyde Samanlı Dağları ile Uludağ oluşturur Uludağ 2543 m ile bölgenin en yüksek yeridir
Bölgede alçak, tepelik alanlar ile dalgalı düzlükler geniş yer kaplar
En önemli ovaları, Ergene, Adapazarı, Bursa, Karacabey, inegöl, Pamukova, Gönen ve Balıkesir ovalarıdır
Meriç, Ergene, Sakarya ve Susurluk bölgenin en büyük akarsularıdır Bölgenin ortalama yükseltisi az olduğu için akarsuların enerji potansiyelleri düşüktür
Manyas, Ulubat, iznik, Sapanca, Büyük ve Küçük Çekmece ile Durusu (Terkos) bölgede yer alan göllerdir Kuzey Anadolu fay hattının bir kısmı bu bölgeden geçer
3 iklim
Marmara Bölgesi’nde Akdeniz, Karadeniz ve karasal iklim özelliklerinin hepsi görülür Bölge yılda ortalama 500 - 700 mm arasında yağış alır Örneğin, istanbul 677 mm, Bursa 696 mm, Edirne 586 mm yağış almaktadır
Bölgedeki yıllık ortalama sıcaklık 13 - 15 °C’dir istanbul’da, en sıcak ay ortalaması 23,2 °C iken, en soğuk ay ortalaması 5,6 °C dir Güney Marmara Bölümü’nün dağlık iç kısımlarında ve Ergene Havzası’nda karasal iklim koşulları etkili iken, Karadeniz kıyı şeridinde Karadeniz iklimi görülür Marmara ve Ege Denizi çevresindeki 300 - 400 m yüksekliğe kadar olan alanlarda ise Akdeniz geçiş iklimi etkilidir
4 Bitki Örtüsü
Bölge, bitki örtüsü çeşitliliği açısından zengindir Bu durum, bölgedeki iklim çeşitliliğinin fazla olmasından kaynaklanır Ergene Havzası’nın karakteristik bitki örtüsü, ormanların tahrip edilmesi ile oluşmuş antropojen bozkırdır Yıldız Dağları’nın Karadeniz’e bakan yamaçları ile Koru ve Işık dağlarında ormanlar yer alır Marmara ve Ege Denizi çevresinde, Akdeniz ikliminin etkisi ile 300 - 400 m yüksekliğe kadar maki toplulukları bulunur Güney Marmara’nın yüksek kesimlerinde ise, iğne yapraklı ormanlar yer alır Bölge, Türkiye ormanlarının % 13'ünü kaplayarak bölgeler arasında dördüncü sırada bulunur
5 Nüfus ve Yerleşme
Nüfus ve nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu bölgedir Türkiye’nin toplam nüfusununun yaklaşık % 20 sinden fazlası bu bölgede yaşar 2000 nüfus sayımına göre bölge nüfusu 17,4 milyon, nüfus yoğunluğu gerçek alana göre km2 ye 258 kişidir
Bölgede şehir nüfusu fazla iken, kır nüfusu oldukça azdır Diğer bölgelerden göç aldığından nüfusu sürekli olarak artmaktadır
6 Ekonomik Özellikler
Marmara Bölgesi, bölge yüzölçümüne göre tarım alanları oranının en fazla olduğu bölgemizdir Bölge, Türkiye ayçiçeği ve pirinç üretiminde birincidir Zeytin, tütün, şekerpancarı, üzüm, mısır ve buğday tarımı yapılan diğer ürünlerdir
Marmara, ahır ve kümes hayvancılığının en fazla geliştiği bölgemizdir Bu durum, bölgede başta tüketici nüfusun fazlalığı ve pazarlama sorununun çözülmüş olması ile ilgilidir Yine Marmara, Türkiye’de ipekböcekçiliğinin en fazla yapıldığı bölgedir
Bölge, bor mineralleri çıkarımında Türkiye’de birincidir Mermer, linyit, barit, volfram ve doğal gaz bölgede çıkarılan diğer yeraltı zenginlikleridir Endüstrinin en çok geliştiği bölgedir Türkiye’deki endüstri kuruluşlarının % 75'i bu bölgededir Makine, kimya, ilaç, dokuma, tekstil ve gıda gibi hemen her tür endüstri kuruluşunu Marmara Bölgesi’nde görmek mümkündür
Marmara, Türkiye’de iç ve dış ticaretin en fazla geliştiği bölgedir Bölge ticaretinin gelişmesinde, tarım ve endüstrinin çok gelişmiş olması ile ulaşım ağının çok sık ve kolay olmasının da rolü vardır Marmara Bölgesi, turizm potansiyellerinin hemen hepsine sahiptir Dolayısı ile turizm gelirlerinin en çok olduğu bölgemizdir
EGE BÖLGESi
1 Konumu ve Sınırları
Türkiye’nin batısını oluşturan bölge, ismini Ege Denizi’nden almıştır Bölgenin şekli, batıdan doğuya doğru daralan bir üçgeni andırır Güneyde Köyceğiz Gölü’nün batısı ile Sultan Dağları arasından geçen sınır, bölgeyi Akdeniz Bölgesi’nden ayırır Kuzeyde Kazdağı’nın kuzeyi ile Uludağ’a, doğuda ise Emirdağ’a kadar uzanır Türkiye yüzölçümünün % 10'una sahiptir Yüzölçüm bakımından bölgeler arasında beşinci sırada bulunur
Ege Bölgesi, Kıyı Ege ve içbatı Anadolu adı verilen iki coğrafi bölüme ayrılır
2 Yeryüzü şekilleri
Bölgenin kıyı şeridinde doğu - batı istikametinde denize dik uzanan orta yükseklikteki dağlar yer alır Dağlar arasına sokulan Ege Denizi, kıyılarda birçok koy ve körfezin oluşumuna neden olmuştur
Ege Denizi’ne dik uzanan dağlar arasındaki grabenler üzerinde bulunan akarsular batıya doğru akar Akarsuların taşıdığı alüvyonlarla üzerleri kapanan grabenlerde Bakırçay, Gediz, Küçük ve Büyük Menderes ovaları oluşmuştur
Bölgenin en önemli akarsuları Bakırçay, Gediz, Küçük Menderes ve Büyük Menderes’tir Bu akarsuların yatak eğimleri az olduğundan kıvrımlar yaparak akarlar Bölgede Marmara ve Çamiçi (Bafa) gölleri bulunmaktadır
3 iklim
Ege Bölgesi’nde Akdeniz iklim özellikleri etkilidir Ancak, iç kesimlere gidildikçe karasal iklim özellikleri etkisini gösterir Akdeniz iklim koşulları dağlar arasındaki ovaları takip ederek, 100 - 150 km içerilere kadar etkili olur
Yükseltinin artmasından dolayı kıyıdan iç kesimlere doğru gidildikçe sıcaklık düşer Kış mevsimi, kıyılarda ılık geçerken, iç kesimlerde karasallığın etkisi ile daha sert ve kar yağışlı geçer Yaz mevsimi bölgenin tamamında sıcak ve kuraktır Yıllık yağışın en fazlası, kıyı şeridinde ve iç kesimlerin önemli bir bölümünde kışın düşer
4 Bitki Örtüsü
Kıyı şeridinin hakim bitki örtüsü makidir Yüksek kesimlerde ise, maki yerini geniş ve iğne yapraklı ormanlara bırakır Bölgenin iç kesimlerinin karakteristik bitki örtüsü bozkırdır Bölge, Türkiye ormanlarının
% 17'sini kaplayarak bölgeler arasında 3 sırada yer alır
5 Nüfus ve Yerleşme
Bölge, 2000 nüfus sayımına göre, 8,9 milyon nüfusa sahiptir Nüfus yoğunluğu km2 ye 105,2 kişidir Bölgenin nüfus yoğunluğu sürekli artmaktadır Bu artmada, bölgenin sürekli göç alması etkili olur şehirlerde yaşayan nüfus miktarı kırsal kesimde yaşayan nüfustan fazladır içbatı Anadolu Eşiği ile Menteşe Yöresi bölgede nüfus yoğunluğunun en az olduğu yerlerdir Ancak yaz mevsiminde turizme bağlı olarak kıyı kesiminde nüfus yoğunluğu artar
6 Ekonomik Özellikler
Bölgede tarım oldukça gelişmiştir Bölgedeki tarım alanlarında teknik imkânların kullanımı yaygındır Kıyı şeridinde zeytin, pamuk, turunçgiller, incir, tütün gibi ürünler ile çeşitli sebzeler yetiştirilir İç kesimlerde ise şekerpancarı ve tahıl tarımı yaygındır Menteşe Yöresi’nde arıcılık yoğunlaşmıştır
Bölge yeraltı kaynakları yönünden zengindir Türkiye linyit çıkarımında ilk sıradadır Demir, krom, altın, civa, tuz, zımpara taşı ve jeotermal enerji bölgenin diğer önemli yeraltı zenginlikleridir
Marmara’dan sonra, sanayinin en çok geliştiği bölgedir Bunun sebebi, bölgede ulaşım, sermaye, hammadde ve işgücü gibi imkanların fazla olmasıdır Dokuma, tekstil, petro-kimya, makine ve gıda endüstrisi bölgede gelişen en önemli sanayi kollarıdır
Ege, iç ve dış ticaretin en fazla geliştiği bölgelerimizden birisidir Her yıl düzenlenen Uluslararası izmir Fuarı ülkemiz dış ticareti açısından önemli bir yere sahiptir
Yerli ve yabancı turistlerin en fazla tercih ettiği bölgelerimizin başında Ege Bölgesi gelir Bunun nedeni turizm kaynaklarının hemen hepsinin bölgede mevcut olmasıdır
__________________
Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır
|