Şengül Şirin
|
Cevap : Vücudumuzu Tanıyalım...Resimli
Sinir sistemi
Sinir sistemi vücudun en karmaşık sistemidir ve vücut ağırlığına göre oranı %2’ dir
Çok hücreli canlılarda birtakım iletileri, işaretleri çevreden organizmaya ve organizmanın da bir kısmından diğer bir kısmına taşımakla görevli, ileri derece farklılaşmış bir sistemdir

Sinir sistemini oluşturan hücrelere nöron adı verilir Basit ya da karmaşık her türlü davranış, beynin değişik bölgelerinde yer alan bir grup nöronun etkinliği ile gerçekleşir Beynin çalışabilmesi için nöronlar arasında iletişim zorunludur Bu iletişim, aksiyon potansiyelleri denilen elektriksel sinyallerle sağlanır Sinir sistemi vücudun elektrokimyasal iletişim ağıdır
Nöronların Yapısı
Bir nöron, soma, dentrid ve akson denilen üç ana kısımdan oluşur

Soma: Çekirdek (nukleus) ve çekirdekçiği (nukleolus) ihtiva eden esas hücre kısmıdır
Dentrid: Soma içerisinden çıkan çok sayıda dallanmalardır Yapı olarak bir ağacın dallarını andırır Dentridlerin görevi diğer nöronlardan gelen uyarıları alıp, nöron gövdesine iletmektir
Akson: Gövdeden çıkan ve dallanama göstermeyen sitoplazmik uzantı kısmıdır Her nöronda bir tane bulunur Gövdeden çıkan akson, sinir hücresinden gelen işaretleri çevreye taşımakla görevli olup, böylece sinir hücresini diğer sinir hücreleri veya bir kas hücresi veya bir salgı bezi gibi iş yapan (effektör) hücrelerle bağlar Mesaj iletiminde önemli rolü vardır
Nöronlar işlevlerine göre 3 sınıfta incelenirler
1- Duyusal nöronlar; duyuların alınmasını sağlarlar
2- Motor nöronlar; doku, organ ya da organ sistemlerinin işleyişinde değişiklikler oluştururlar
3- İnternöronlar; duyu ve motor nöronlar arasında yer alırlar
Her nöron, dentritleri aracılığı ile diğer nöronlardan gelen uyarıları alır ve nöron gövdesine iletir Bu uyarılar ya inhibitör ya da eksitatör niteliktedir Değişik kaynaklardan gelen zıt yönlü uyarıların nöron gövdesindeki toplamına göre, nöron eksite ya da inhibe olur ve bu enformasyon nöronun aksonu aracılığıyla bağlı olduğu nöronlara ya da efektör organa (kas, salgı bezi) iletilir Basit ve karmaşık davranış arasındaki temel fark, karmaşık davranışta daha çok sayıda ve değişik enformasyon içeren nöron gruplarının olaya katılmasıdır
Genellikle nöronlar, dentritleri ve aksonları arasında karmaşık ilişkilerin kurulduğu birimler oluştururlar Her birim diğeriyle karşılıklı ilişki içindedir ve her birim alınan uyarıyı modifiye ederek ilişki içinde olduğu diğer birimlere iletir Sinir sistemi omurilikten beyin kabuğuna, hiyerarşik bir düzen içinde birbirine eklenmiş birimlerden oluşmuştur
Nöronlar arasındaki bağlantı noktaları; Sinapslar
Uyaranların bir nörondan başka bir nörona geçişi sinaps adı verilen yapılar sayesinde gerçekleşir Sinaps boşluğundan uyarıların (impuls) iletimi nörotransmitterler (aracı maddeler) veya mediatörler denilen maddeler sayesinde gerçekleşir Nörotransmitterler iki sinir hücresi arasındaki bağlantıyı sağlayan kimyasal maddelerdir Başta serotonin adı verilen madde olmak üzere henüz yapısı tam olarak açıklanamamış olan binlerce madde nörotransmitter olarak görev yapmaktadır
Sinapslarda presinaptik tarafa ulaşan aksiyon potansiyeli, bu uçtan kimyasal bir mediyatör salınmasına yol açar Bu mediyatör postsinaptik taraftaki reseptörlerle etkileşerek, bazı iyon kanallarını aktive eder ve postsinaptik zarda elektriksel potansiyel değişikliğine yol açar Sinaptik geçişi (transmission) sağlayan mediyatörler, nöronlar arasındaki ilişkiyi düzenleyen temel ögelerdir Bugün 30 kadar nöromediyatörün varlığı bilinmektedir
Sinir sisteminin organizasyonu
Sinir sistemi; merkezi (santral) sinir sistemi ve çevresel (periferik) sinir sistemi olmak üzere ikiye ayrılır
Merkezi Sinir Sistemi
Merkezi sinir sistemi, beyin ve omurilikten oluşur

Beyin (serebrum)
Ortalama bir erişkinin beyni 1300-1400 gramdır Kafatası boşluğunda yer alan beyin, 100 milyar sinir hücresi (nöron) ve trilyonlarca “glia” denilen destek hücrelerinden oluşur
Beyin ve omurilik meniks denen üç zarla koruma altına alınmıştır En dıştaki zar dura mater adını alır ve kafatası kemiklerinin iç yüzeyine tutunur Ortadaki zar bağ dokudan oluşan araknoid zardır En içteki zar ise beyni tamamen saran ve besleyen pia mater denen zardır
Beyin enerjisini glukozun yıkımından sağlar Beyin oksijensiz ya da glukozsuz kalırsa faaliyetini yitirir
Beynin başlıca kısımları

Serebral korteks
Serebrumun tüm kıvrımlarını örten serebral korteksin kalınlığı 2-6 mm arasındadır Serebral korteksin sağ ve sol yarısı korpus kallosum denilen, kalın bir bant oluşturan sinir lifleri ile birbirine bağlanmıştır İnsanlarda serebral korteksin yüzeyi pek çok girinti ve çıkıntıyla kaplıdır Korteksdeki çıkıntılara girus girintilere ise sulkus denir Bunlar yüzey alanının arttırılmasını sağlamışlardır

Serebral korteksin fonksiyonu, düşünme, istemli hareket, dil, sonuç çıkarma, algılamadır
Serebral hemisferlerden her biri vücudun zıt tarafını kontrol eder İnsanların % 90-95’inde sol hemisfer baskındır
Sol serebral hemisfer, sağ elin kontrolü,konuşma ve yazma dili, bilimsel ve sayısal yetenek,düşünme ve mantık ve çözümleme gibi motor alanlara sahiptir
Sağ serebral hemisfer ise sol elin kontrolü, görme ve hayal, müzik ve sanat yeteneği, yüzlerin ve üç boyutlu şekillerin tanınması ve idrakın tamamlanması gibi özelliklere sahip motor alanlar bulunur
Beyin sapı
Omurilik ile beyin arasındaki bağlantıyı sağlayan yapıdır Beyin sapındaki bazı alanlar kan basıncı, kalp hızı ve solunum gibi hayati fonksiyonların düzenlenmesinden sorumludur
Beyin sapındaki yapılar, medulla oblangata (omurilik soğanı), pons (köprü), retiküler formasyondur
Beyin sapının omurilikle birleşen en alt kısmına omurilik soğanı (medulla oblangata) denir Omurilik soğanı solunum ve dolaşım merkezidir Köprü (pons), omurilik soğanı ile orta beyni birleştirir ve formasyonu oluşturur
Retiküler formasyonun hem duyusal hem de motor fonksiyonları vardır Serebral korteksi gelen duyusal sinirlere karşı uyarır
Orta beyin (mesencephalon), beyin sapının en kısa bölümüdür Görme ve işitme ile bunların başlattığı reflekslerle ilgilidir Orta beyinde substantia nigra denen geniş ve koyu renkli çekirdekler bulunur Dopamin salgılayan bu bölgenin hasarı sonucu parkinson adı verilen hastalık oluşur
Serebellum (beyincik)
Beyin sapının hemen arka kısmında yer alan beyincik, merkezi sinir sistemi ağırlığının yaklaşık % 10’luk kısmını oluşturur Serebellum, serebral korteks gibi hemisferlere ayrılır ve bu hemisferleri saran bir korteksi vardır
En önemli fonksiyonları hareket, denge ve duruşun sağlanmasıyla ilgilidir Kas hareketlerinin zamanlamasını ayarlar
Omurilik ( medulla spinalis)
Omurilik omurgayı oluşturan omurlar içerisinde yer alan bir yapıdır Vücudun büyük bir kısmı ile beyin arasında iletişimi sağlar Hem somatik hem de visseral spinal refleks hareketlerini gerçekleştirir Somatik spinal refleksler kas ve derideki duyu reseptörlerinden gelen uyaranlara tepkidir Bu refleksler duruş şeklinin ortaya çıkmasını ve hareketlerin oluşmasına yardımcı olur Visseral spinal refleksler ise iç organlardan gelen uyaranlar ile ortaya çıkar
Beyin-omurilik sıvısı
Özellikle kandan oluşan ve açık renkli olan bu sıvı travmalarda bir su yastığı görevi yaparak beyni korur Ayrıca beyin ile kan arsındaki besin maddesi ile atık madde değişimini sağlar Muhteviyatında, çok az miktarda protein, oksijen, karbondioksit, sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum ve klor iyonları, glukoz birkaç lökosit ve bazı organik bileşikler bulunur
Hipotalamus
Beynin tabanında yer alan bezelye büyüklüğünde bir yapıdır Hipotalamus, vücut ısısının düzenleyicisidir Eğer vücut çok ısınırsa, hipotalamus bunu algılar ve derideki kapiler damarların genişlemesini sağlar, bu da vücudun soğumasına yol açar Hipotalamus aynı zamanda hipofiz bezini de kontrol eder Duyguların, açlığın, susuzluğun düzenlenmesinde rol oynar

Talamus
Talamus çevreden gelen duyusal bilgiyi alıp bunu serebral kortekse iletir Ayrıca serebral korteksden gelen bilgileri de omurilik ve beynin diğer kısımlarına iletir Fonksiyonu duyusal ve motor integrasyondur
Limbik Sistem
Limbik sistem, verilen bir uyarıya karsı gösterilen duygusal cevabi kontrol etmede önemlidir Bu sistemin pir parçası olan hipokampusun ise öğrenme ve hafıza olaylarında önemli fonksiyonu vardır
Bazal Ganglia
Ganglia kelimesi ganglion kelimesinin çoğuludur, yani ganglionlar anlamına gelir Bazal ganglia hareketin koordinasyonundan sorumludur Globus pallidus, kaudat nükleus, subtalamik nükleus, putamen ve substantia nigra denilen yapılardan oluşur
Perıferik Sinir Sistemi

Sinir sisteminin bu bölümü beyin ve omurilik dışındaki diğer sinir hücreleri ve tellerinden oluşur
Periferik sinir sistemindeki nöron topluluklarına ganglion denir
Periferik sinir sistemi, somatik sinir sistemi ve otonom sinir sistemi olmak üzere iki bölümde incelenir
a) Somatik Sinir Sistemi
Merkezi sinir sistemine duyusal bilgi gönderen periferik sinirlerden ve iskelet kaslarını uyaran motor sinir liflerinden oluşur Afferent (duyusal) ve efferent (motor) bölümlerden oluşur Afferent bölüm kas, eklemler, tendonlar ve duyu organlarından gelen uyarıları alır, efferent bölüm ise bu uyarıları değerlendirir
b) Otonom (visseral) Sinir Sistemi
Otonom sinir sistemi salgı bezlerini, kalp kasını ve iç organların düz kaslarını kontrol eder Otonom sinir sistemi ikiye ayrılır: sempatik sinir sistemi, parasempatik sinir sistemi
• Sempatik Sinir Sistemi: Duygularla paralel hareket eden sinir sistemi bölümüdür Korku, sevinç, heyecan gibi durumlarda sempatik sinir sistemi aktive olur, kan basıncı artar, kalp hızlanır ve sindirim yavaşlar
SSS ekstremitelerdeki kan damarları üzerine sürekli konstrüktör etkide bulunur Korku ve öfke gibi uyaranlarla vücudu “dövüş yada kaç” reaksiyonuna hazırlar Kalp hızlanır, göz bebekleri genişler, deri terler Kan deri ve sindirim sisteminden iskelet kaslarına yönlendirilir, sindirim ve üriner kanallardaki sfinkterler kapanır
• Parasempatik Sinir Sistemi: Parasempatik sinir sistemi genelde sempatik sinir sistemini dengeleme yönünde fonksiyon gösterir Uyaranları duyu nöronları ile merkezi sinir sistemine getirir ve cevaplarını motor nöronlarla effektör organlara götürür Parasempatik sistem kalbi yavaşlatır, tükürük ve barsak salgılarını artırır ve barsak hareketlerini artırır
__________________________________________________ ___________________
__________________
Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır
|