Cevap : Dedektörler

İz saptayan belirleyicilerin dördüncü tipi, yarıiletken plakalardan oluşuyor Plakalar üzerinde; yatay ve dikey yönlerde iletken hatlar, bu hatların uçlarında da elektrot çiftleri var Parçacıklar plakaya çarptığında, yüzeyde eşik ve elektron çiftleri oluşturuyor Bu yük taşıyıcıları bir elektrik alanının etkisi altında ayrıştırılarak, zıt elektrotlarda toplanıyor

Sonuç olarak elektrotlar arasında, ölçülebilir bir akım elde edilmiş oluyor ve parçacığın çarpma konumu; akım uyarılan iki elektrot çifti arasındaki iki iletken hattın hayali kesişme noktasından hareketle belirleniyor Yarıiletken belirleyiciler çok duyarlı olup, parçacık konumunu 10μm hata payıyla saptayabiliyorlar Bunar karşılık, radyasyondan etkilenmek gibi bir sakıncaları var Pahalıya maloluyor ve daha çok, kısa ömürlü parçacıkların incelenmesinde kullanılıyorlar

Sabit hedef deneylerinde hedef olarak, örneğin sıvı hidrojen kullanılır ve üretilen parçacıklar genellikle, çarptırılan ışın demetinin doğrultusuna yakın yönlerde, ileriye doğru dağılırlar Dolayısıyla bu deneylerde kullanılan belirleyiciler, koni şeklinde olup, hedefin arkasına yerleştirilir Işın çarpıştırma deneylerinde ise; birbirine yakın yörüngelerde ve fakat zıt yönlerde hızlandırılan parçacıklar, bir noktada karşı karşıya getirilip, birbirleriyle çarpıştırılır Üretilen parçacıklar her yönde dağılacağından, belirleyiciler küresel veya çok daha sık olarak silindir şeklindedir
Çağdaş belirleyiciler, bir çarpışma olayının farklı yönlerini saptamaya yönelik, çok çeşitli bileşenlerden oluşur Bu bileşenler, olayda açığa çıkan parçacıklar hakkında en fazla bilginin edinilebileceği şekilde yerleştirilmiştir Öyle ki, parçacıklar farklı bileşen katmanlarından ardı ardına geçerler ve bir parçacık ancak; ya bir belirleyicide, ölçülebilir bir etkileşime girince, ya da gözlenebilir parçacıklara bozununca belirlenmiş olur Belirlenmesine çalışılan ana unsurlar, parçacıkların patikaları ve taşıdıkları enerji düzeyidir





Enerji ölçümü sırasında parçacıklar durdurulduklarından veya başka parçacıklara dönüştürüldüklerinden, önce konumlarının izlenmesiyle patikalarının belirlenmesi ve enerji ölçümlerinin daha sonra yapılması gerekir Öte yandan genellikle; muonlar hadronlardan, hadronlar da; fotonlardan veya elektron ve pozitron gibi hafif parçacıklardan çok daha fazla miktarda enerji taşırlar

Dolayısıyla, aynı malzeme içerisinde katedebilecekleri mesafeler, yani erimleri veya durdurulmalarının zorluk düzeyleri, farklı farklıdır Bu grupların birbirinden ayrılabilmesi için; önce foton, elektron veya pozitron; sonra hadron, en sonunda da muon enerjilerinin ölçülmesi gerekir
Yandaki şekilde, örnek bir çarpıştırma deneyinin yer aldığı bir hızlandırıcı tüpünün etrafındaki belirleyicinin çeşitli katmanları gösteriliyor İçten dışa doğru dört katman var:
1 İz saptama katmanı,
2 Elektromanyetik kalorimetre,
3 Hadron kalorimetresi,
4 Muon kalorimetresi veya katmanı