Şengül Şirin
|
Romatoid Artrit Nasıl Bir Hastalıktır ?
ROMATOİD ARTRİT
Romatoid Artrit Nasıl bir Hastalıktır ?
Romatoid Artrit (RA), en sık görülen iltihabı eklem hastalığıdır Eklemlerin iç yüzünü döşeyen “sinovyum” adlı dokunun iltihabı ile başlar ve kıkırdak, kemik, tendon ve bağlarda harabiyet yapabilir Giderek ilerleyen hastalık, eklemlerin yanında iç organları da etkileyebilir Genellikle birden fazla eklemi tutar, uzun sürelidir (kronik) ancak ataklar arasında uzun süreli sessiz dönemlerde görülebilir Nedeni tam olarak bilinmeyen bu hastalık, kişiden kişiye de büyük farklılıklar gösterebilmektedir Genellikle genç – orta yaşlı erişkinlerin hastalığıdır ve kadınlarda erkeklere göre 3 kat daha fazla görülür
Diğer Eklem Hastalıklarından nasıl ayrılır?
Romatoid Artrit i diğer eklem romatizmalarından ayıran en önemli özellik bazı laboratuar testleri ve hangi eklemleri tuttuğudur RA genellikle el bileği ve elin bir çok eklemini tutar, ancak tırnaklara yakın uçtaki eklemler (baş parmak hariç) çok etkilenmez Osteoartritte (kireçlenme) ise tam tersine tırnağa yakın bu eklemler hastalanır RA’da dirsek, omuz, boyun, çene, kalça, diz, ayak bileği ve ayak eklemleri de tutulabilir Boyun dışında omurganın diğer bölgelerinde tutulum nadirdir Genellikle vücudun her iki yanındaki eklemler birlikte hastalanır Yani sağ elde birkaç eklem şişerse, büyük ihtimalle sol el eklemlerinde de şişlik ve hareket kısıtlılığı olacak demektir
Romatoid Artrit’in nedeni nedir?
RA’da bağışıklık sistemi bozulmuştur ve vücudun kendi dokusunu yabancı gibi algılayıp buna karşı savaş başlatır Eklemlerde iltihap hücreleri toplanır ve bu hücrelerden dokulara zarar verecek maddeler (enzim, antikor, sitokin) salgılanır
Genlerin rolü var mı ?
RA direkt olarak anne – babadan çocuğa geçen genetik bir hastalık değildir Ancak RA’ya yatkınlık hali genlerle geçiş gösterebilir RA’lı bir çocuk hastada HLA – DR4 adı verilen belirli bir genetik belirleyicinin bulunduğu gösterilmiştir
Enfeksiyon, Romatoid Artrit’i Başlatır mı ?
Bir çok araştırmacı ve hekim RA’nın başlangıcında enfeksiyonun rolü olabileceğini düşünmektedir Ancak kanıtlanmış değildir RA bulaşıcı bir hastalık değildir Ortamda çok yaygın olarak bulunan bir mikrobun, Ra’ya yatkınlığı olan kişilerde bağışıklık sistemini bozarak hastalığa neden olduğu varsayılmaktadır
RA’nın belirtileri nelerdir?
Ra kişiden kişiye farklılıklar gösterebilirHemen hemen hastaların tümünde, eklem bulguları dalgalanmalar göstermekle beraber kronik bir şekilde devam eder Bazı kişiler de hastalık daha hafif seyreder Sadece zaman zaman ataklar olur Bazılarında ise daha ağır seyrederek zaman içinde ilerleyici harabiyet yapar
Eğer RA hastalığınız varsa tutulan eklemlerinizde ısı artışı, şişlik, hassasiyet, kızarıklık ve ağrı olacaktır Özellikle sabah saatlerinde belirgin olan, eklem hareketlerinizde güçlük tutukluk hissedebilirsiniz Hastalığınızın uzun sürmesi durumunda eklemlerinizde şekil bozuklukları oluşabilir
RA özellikle ataklar arasında genel bir halsizlik yapabilir İştah azalması, kilo kaybı bazen hafif ateş, enerjide azalma, kansızlık görülebilir Hastaların yaklaşık %20’inde basınca maruz kalan bölgelerde cilt altında, “nodül” adı verilen sertlikler gelişebilir Sıklıkla dirsek de olabilirse de vücudun diğer bölgelerinde hatta iç organlarında da görülebilir
RA Tanısı Nasıl Konur?
RA’nın tanısının erken dönemde konulabilmesi çok önemlidir, çünkü bu dönemde tedaviye başlanması kalıcı eklem hasarını en azda tutar RA tanısı için, hekim tarafından detaylı öykünüzün alınması ve fizik muayenenizin yapılması gereklidir Belirli laboratuar testleri ve röntgen incelemeleri istenilebilir “Romatoid Faktör” adı verilen testin pozitifliği tanıyı destekler Yüksek eritrosit sedimantasyon hızı, düşük hemoglobin (kansızlık) diğer laboratuar bulguları arasındadır Unutulmaması gereken bu testlerin sadece yol gösterici olduklarıdır Kesin tanı ancak hastanın hekim tarafından bir bütün olarak değerlendirilmesi ile konur
RA Nasıl tedavi edilir?
Halen RA’nın kesin tedavisi yoktur Kullanılan yöntemler ağrıyı gidermeye, iltihaba ve eklem hasarını azaltmaya yada durdurmaya ve hastanın fonksiyonları ile yaşam kalitesini arttırmaya yöneliktir
RA’da ilaç tedavisi iki grup da incelenebilir;
>Kısa etkili ilaçlar: Ağrı kesici ve iltihap giderici ilaçlar
>Uzun etkili ilaçlar: Hastalığın seyrini değiştiren antiromatizmal ilaçlar
Bu ilaçların tümünün belli aralıklarla izlenmesi gereken, kan hücrelerinde düşüklük, böbrek ve karaciğer değişiklikleri gibi yan etkileri mevcuttur Bu etkilerin çoğu ilaç cinsini ve dozlarını ayarlayarak kontrol edilir Hastanın bu konuda bilinçli olması büyük önem taşır Tedavi hastaya özel planlanır; bunda da hastalığın şiddeti eşlik eden sağlık problemleri ve bireysel ihtiyaçlar ön planda tutulur İstirahat RA hastalığının tedavisinin en önemli parçasıdır Özellikle akut alevli dönemler de ilgili eklemlerin istirahatı önerilir Akut dönem dışında, hastanın kendini iyi hissettiği zamanlarda dengeli olarak verilmiş egzersizler hastaya yarar sağlar
Yine eklemlerin fonksiyonlarının korunmasında, deformitelerinin engellenmesinde “splint” adı verilen bazı basit cihazlardan yararlanılabilir Splintler deformiteleri önlemekte oldukça etkilidirler Ayrıca bazı kuralları uygulayarak da deformiteleri önlemeye yardımcı olabilirsiniz
>İş yaparken küçük eklemlerinizi değil büyük eklemlerinizi kullanmaya dikkat edin Kapı açarken elinizle değil kolunuzla itin, yada kavanoz açarken parmaklarınızla değil, elinizle açın vb
>Yükü tek bir eklem yerine birden fazla ekleme dağıtmaya çalışın bir kitabı kaldırırken bir değil iki elinizle tutup kaldırın
>Eklemlerinizi en “doğal” pozisyonda kullanmaya çalışın Aşırı bükme ve zorlamalardan kaçının
Bazı hastalarda deformiteleri düzeltmek, ağrıyı azaltmak yada eklemleri kullanabilir duruma getirmek için, cerrahi müdahale gerekebilir
Tedavi kararlarının tüm aşamalarında hekim ve hasta arasında sıkı bir iş birliğine ihtiyaç vardır
Romatid Artritli Hastalara Öneriler- Her gün düzenli olarak egzersiz yapmak başlangıçtasıkıcı gelebilir ancak unutulmamalıdır ki egzersiz temel tedavidir Hasta eklemlerinizin hareket edebilirliğini korumak, kaslarınızı kuvvetlendirmek ve genel zindelik ile sağlığınızı korumak için egzersiz yapmalısınız gün boyunca oturur veya yatarsanız eklemlerinizin hareket yeteneği azalır, kaslarınız zayıflar ve hareket etmek için daha çok çaba göstermeniz gerekir Egzersiz ağrıyı artırmamalı ve yorgunluk oluşturmamalıdır En uygun egzersiz, eklem sertliğinin geçtiği dönemde yapılır
- Eklemlerinize aşırı yük bindiren sportif aktiviteler yarardan çok zarar getirebilir Bu nedenle eklemlere en az yük bindiren sporları yapmanız(yüzme, sabit bisiklete binme gibi) Ilık suda yüzmek en idealidir Su içi ortamda hareket, kaslarınızın ve eklemlerinizin uyum içinde çalışmasını sağlar, eklemlere binen aşırı yükü azaltır
- Psikolojik önden rahatlamak için gevşeme egzersizleri yapınız Hastalığınıza bağlı olarak ortaya çıkan ağrı, güçten düşürücü olabilir Yarattığı stres ile hastalığınızı tetikleyebilir Rahat bir şekilde yaklaşık yarım saat sırtüstü yatabileceğiniz sakin bir oda bulun Bütün sıkıcı düşüncelerden uzaklaşmaya gayret edin Vücudunuzun her bölümünü tek tek önce kasın, daha sonra ise hareketsiz kalana kadar gevşetin Bütün bu uygulamalar için aceleci olmayın Uygulamanın sonunda rahatladığınızı hissedeceksiniz
- Kas ve eklemleriniz en verimli olarak sıcak ortamda çalışır Egzersiz öncesi eklemlere sıcak kompres uygulaması, banyo ve duş alınması yararlı olur Sıcak uygulamaları sabah setliğini azaltırsabah uyandıktan sonra yapacağınız duşu takiben egzersiz uygulaması daha olumlu olurHastalığınızın dönemine göre egzersizlerinizin çeşidinde değişiklikler gerekebilir Hangi dönemde hangi egzersizleri yapacağınızı doktorunuza danışınız Hastalığınızın şiddetine uygun olarak doktorunuzun verdiği germe, esnetme, kuvvetlendirme ve eklem hareket açıklığını koruma egzersizlerini yeterli süre ve sayıda yapınız
- Hastalığınız eklemleri ağrılı, tutulmuş, kullanımı güç ve bazen de sürekli deforme olmuş hale getirebilir Bu durumda günlük yaşamımızda yaptığınız yıkanma, giyinme, traş olma, ev işleri yapma gibi günlük aktivitelerinizi tam mümkünse yardım almayınız En küçük aktif hareketin büyük yararlar sağlayacağını unutmayınız
- Hareketsizlik, eklemlerinizle kaslarınız için istenmeyen bir durumdur Herhangi bir ekleminizi uzun süre sabit pozisyonda tutmayınız Hareket açıklığının izin verdiği ölçüde eklemlerinizi hareket ettiriniz
- Hastalığınızın alevli dönemlerinde ağrınızın çok şiddetli olması nedeniyle hareketiniz zor olabilirBöyle dönemlerde hareket etmenizi kolaylaştıran bazı yardımcı cihazlar kullanabilirsinizKalça ve dizinize binen yükü azaltmak için koltuk değneği ve baston kullanınız
- Hastalığınızı aktif dönemde ise eklem istirahatı önemlidirhasta olan eklemler sürekli oynatılırsa iltihap yatışmaz Genel ve bölgesel iltihaplar eklemi dinlendirmek için geçici atel kullanabilirsiz Ellerde şekil bozukluğu olmaması, ağrı ve iltihabın giderilmesi için istirahat ateli kullanınız Eğer hastalığınız yaygın ise yatak istirahatı uygulanabilir
- Eklemleri bükülü tutarsanız yeniden düzeltmek güç olabilir Yatarken dizlerinizin altına yastık koymak böyle bir tablo oluşturabilir
- Uzun bir süre aynı pozisyonda kalan eklemlerinizin tutulacağını ve yeniden hareket ettirebilmenin güç olacağını unutmayınız Doğru pozisyonu ve duruşunuzu daima koruyunuz Böylece şekil bozukluklarınızı engelleyebilirsiniz
- Hastalığınıza bağlı olarak boyun ağrıları oluşabilir Boyun ağrılarınız için boyunluk kullanabilirsiniz
- Ayak ön bölümüne konulacak taban yastıkları yürümenizi kolaylaştırabilir
- Eklemlerinizi zorlayıcı hareketlerden sakınınız Kapı tokmaklarını kavramak zor olabilir Bu yüzden bunları gerektiğinde açabileceğiniz manivela tipi kollarla değiştirin Anahtarınızın tutanak kısmını kalınlaştırın Merdivenlerin her iki yanına tutanak yaptırın Merdiven inip çıkmada bu tutanakları kullanarak eklemlerinize binen yükü azaltabilirsiniz Aracınızı hastalığınıza uygun hale getiriniz (otomatik ayarlı camlar, kapı kilitleri, vites topuzu vs)
- Alafranga tuvaletleri kullanınız Oturma bölümü yükseltilmeli ve yanlara tutanak eklenmelidir Böylece diz ve kalça sorununuz azaltılmış olur
- Özel el tutanakları günlük hayatınızı kolaylaştırır (musluk açma, kapı açma ve kavanoz kapağı açma cihazları gibi)
- Herhangi bir yakınmanız olmasa da düzenli kontrollerinizi yaptırınız(göz gibi) İlaçların yan etkilerini takip eden bir yere not ediniz
- Hastalığınızla ilgili doğru bilgileri uzmanından alınız ve eksiksiz uygulayınız Tedavinizi düzenli uygularsanız hastalığınızın sıkıntılarını en aza indirebilirsiniz Size normal gelmeyen her türlü gelişmeyi çekinmeden yakınlarınızla ve doktorunuzla paylaşın
- Hastalığınızla beraber ağız ve göz kuruluğu görülebilir Sulu gıdalar ve göz damlaları bu yakınmalarınızı azaltabilir
- Hastalığınızın çeşitli tedavi yöntemleri bulunmaktadırilaç tedavisi de çok çeşitlidir Yakınlarınızın önerdiği hiçbir tedavi yöntemini uygulamayınız Başkalarının yararlandığı tedavi yöntemlerinden siz zarar görebilirsiniz Tedaviye zamanında başlanması alınacak sonuçlar olumlu etkiler
- Hastalığınıza yönelik mevcut tedavi imkanlarıyla yaşam kaliteniz artırılabilir
- Sizi takip eden, kontrolünüzü yapan ve tedavinizi düzenleyen doktorunuza en çabuk şekilde her zaman ulaşabilmelisiniz Doktor – hasta diyalogu iyi olursa, hastalık daha iyi kontrol altına alınabilir
- Hastalığa özgü özel bir diyet yoktur Ancak yeterli süre ve yeterli düzeyde kalsiyum ve proteinli gıdalar ile mideyi koruyucu, osteoporoz ve aterosklerozu engelleyici diyet almaya dikkat ediniz Az yağlı yani et ve süt ürünlerini azaltan diyetler yaralı olur
- Balık yağı faydalı bir besindir,yeterince tüketiniz, hap şeklinde de alabilirsiniz (d vitamininden zengindir)Yeşil yapraklı besinler sebze ve meyve bol tüketilmelidir Tuz ve şeker tüketimi orta derecede olmalıdır Bağışıklık sisteminizi ve enerji seviyenizi artırıcı bu çeşit gıdalar alınız
- Aşırı kilo alımı eklemlerinizi zorlayacaktır Fazla kilo almaktan sakınınız Günlük yeterli miktarlarda vitamin ve mineral desteği olmalıdır Bitkisel yağlar ve somon balığı eklem duyarlılığını azalttığından bol bol tüketilmelidir
- Bol su ve taze meyve suları (portakal suyu) içilmelidir
__________________
Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır
|