Şengül Şirin
|
Karadeniz Bölgesinin Fiziki özellikleri
BÖLGENİN FİZİKİ ÖZELLİKLERİ
a)Bölgenin Yeri Ve Sınırları:
Türkiye’nin kuzeyinde bulunan Karadeniz ismini Karadeniz Denizi’nden alır Karadeniz Bölgesi, yaklaşık 141000 km2’lik yüzölçümü ile ülkemizin Doğu Anadolu ve İç Anadolu Bölgelerinden sonra 3 büyük bölgesidir ve ülke yüzeyinin yaklaşık olarak %18’lik kısmını kaplar
Yurdumuz sularını Hazar Denizi ile Basra Körfezi’ne taşıyan ırmaklar ile Karadeniz’e kavuşan çayların su bölümü çizgisi, onu Doğu Anadolu’dan ayırırDaha sonra, bölgenin güney sınırı, Yıldız ve Deveci Dağları’nın doruklarını takiben batıya doğru ilerler Kuzeydeki yağışlı ve ormanlık kuşağı, yarı kurak ve bozkır olan İç ve Orta Anadolu’dan ayırmak üzere, Köroğlu Dağları’nın güney eteğini boylayarak, Sündiken Dağları’nın silindiği Bozöyük yakınlarında sona erer Birinci Türk Coğrafya Kongresi’nin iki ayrı kritere; doğuda su bölümü çizgisine; batıda iklim ve tabii bitki örtüsüne dayanarak, Karadeniz coğrafi bölgesine çizdiği sınırlar budur[1] Bir başka ifadeyle Doğu Anadolu Bölgesi ile sınır Çimen, Köse, Kop, Mescid ve Yanlızçam sıradağlarının su bölümü çizgisinden geçerken, İç Anadolu Bölgesi’nden iklim özellikleriyle (kuraklık-yağış), Marmara Bölgesinden de yerşekilleriyle (yükselti-dağlar) ayrılır
Kısaca, batıda Marmara Bölgesi, doğuda Gürcistan, kuzeyde Karadeniz, güneyde ise Doğu Anadolu ve İç Anadolu bölgeleri ile komşudur
Artvin, Rize, Trabzon, Gümüşhane, Bayburt, Giresun, Ordu, Samsun, Amasya, Sinop, Kastamonu, Zonguldak, Bartın ve Bolu illeri bütünüyle bölge sınırları içinde kalırken, İç Anadolu Bölgesi sınırları içinde bulunan Artova İlçesi dışında Tokat ilinin tamamına yakın kesimi de yine Karadeniz Bölgesi’ne girer Çorum ilinin yarısı İç Anadolu’da, diğer yarısı da Karadeniz Bölgesi’ndedir
Karadeniz Bölgesi’nin doğu ve batı doğrultusundaki uzunluğu yaklaşık 1400 km’lik uzunluğa; kuzey güney istikametinde yani genişliği ise doğu bölümünde 100 km’ den az olduğu halde orta bölümü 200 km’yi aşar, Batı Karadeniz Bölümü’nde ise 150 km kadardır Bu uzunluklarından dolayı Karadeniz Bölgesi Doğu-Batı İstikametinde en uzun olan bölgemizdir4
b)Yüzey Şekilleri:
Karadeniz Bölgesi, ülkemizin en yüksek ve en arızalı bölgelerinden biridir Bir bütün olarak Kuzey Anadolu Dağları adı verilen dağlık kuşak, birbirinden birtakım depresyonlar ile ayrılan ve genel olarak birbirine paralel uzanan sıradağlar niteliğindedir Bu dağların kıyı üzerinde yükselen bölümüne “Kıyı Dağları” veya “Dış Kuşak”, bunun gerisinde yer alan dağlara da “İç Sıra Dağlar” veya “İç Kuşak” adı verilmektedir Bununla birlikte, Türkiye’yi orojenik birimlere ayıran jeologlar tarafından, Kuzey Anadolu Dağları’nın dış sıraları “Pontidler” adı altında toplanmıştır
Kuzey Anadolu Dağları’nın Jeomorfolojik Özellikleri:
Türkiye’nin yerşekilleri en az 600 milyon yıllık gelişimin sonucudur Ancak Türkiye 4Jeolojik zamanda (Kuaterner) biçimlenmiştir Kuzey Anadolu Dağları aralıklarla meydana gelen orojenik hareketlerle oluşmuştur Mesozoyik’te söz konusu dağların bulunduğu alanlar, deniz tabanı yayılması ile Tetis Denizi tarafından işgal edilerek jeosenklinal durumuna gelerek Bu jeosenklinallerin ojeosenklinal karakterinde olanları, karadan taşınan malzemelerle dolmuş ve denizaltı volkanizmasına uğramıştır Bu jeosenklinallerdeki volkaniklerin ve tortulların kıvrılması, ilk tektonik hareket olarak bilinen Kretase başlarında başlamıştır Aralıklarla devam eden Alpin orojenik hareketler, Oligosen sonlarında şiddetlenerek, jeosenklinal alanların yerlerini kıvrımlı dağlara bırakmış ve ofiyolit içeren Mesozoyik çökeller çok karmaşık bir durum almıştır Kuzey Anadolu Dağları’nda Oligosen sonrası arazilerinin eksikliği, dağlık alanın bu dönemde kara haline geldiğini göstermektedir
Bununla beraber, Miyosen sonundan Kuvarterner’e kadar devam eden tektonik hareketler ve kompresyonlar sonucunda büyük fay sistemleri meydana gelmiştir Kırık hatlar boyunca magma yeryüzüne yayılmıştır
Yer yer tortullar ile aratabakalı olan volkanik araziler, Karadeniz Bölgesi’nin doğu kıyılarında ve iç-batı kısımlarında yaygındır III zamanın sonunda dış kuvvetler tarafından aşındırılarak deniz seviyesine yakın dalgalı bir arazi (peneplen) durumuna getirilerek hafiflemiş, daha sonra epirojenik hareketler sonucunda tekrar yükselmişlerdir Bu hareketlenmeler sonucunda Kuzey Anadolu Sıradağları’nın güneyinde Kuzey Anadolu Fay Hattı oluşmuştur Saros Körfezi’nden başlayıp Varto’ya kadar uzanan ve şiddetli deprem alanı olan, Kuzey Anadolu Kırık Hattı, son elli yılın en şiddetli depremlerinin yarısının görüldüğü fay hattıdır
__________________
Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır
|