Cevap : Orhun Abideleri

YAZITLARIN YERİ

Orhun Yazıtları, bugünkü Moğolistan'da, Baykal Gölünün güneyinde, Orhun nehri vadisinde, Koşo Çaydam gölü yakınlarındadır 48 enlem ve 107 boylam arasında kalan bölgededir

Anıtların olduğu yerde yalnız dikilitaşlar değil, daha pek çok ve son derece değerli kalıntılar da bulunmuştur Yüzlerce heykel, balbal, şehir harabeleri, taş yollar, su kanalları, koç ve kaplumbağa heykelleri, sunak taşları ile kutsal yer, eski bir Türk başkentidir

Heykeller arasında Bilge Kağan'ın, eşinin, kardeşinin heykelleri de bulunmuştur Yazık ki bunların bazı parçaları kaybolmuş, kalan kısımları da kırık dökük bir durumda ele geçmiştir

YAZITLAR NASIL BULUNDU

Orhun harfleriyle yazılı kitabelerden tarihçi Cüveyni "Talih-i Cihanküşa" isimli eserinde söz etmişti Eski Çin kaynaklarında da Türklerin böyle anıtlar diktikleri yazılıydı Fakat 18 ve 19 yüzyıllara kadar ilim dünyası bu anıtların nerede ve ne durumda olduklarını öğrenemedi

1709 yılında Rusya ile İsveç arasında yapılan Poltava savaşında, İsveç subaylarından Strahlenberg Ruslara esir düştü ve Sibirya'ya sürüldü 13 yıllık sürgün hayatında Kuzey Rusya'yı baştan başa dolaşan Strahlenberg, Yenisey'de eski Türklere ait bazı kitabeler buldu Bunlar, Orhun kitabelerinden iki-yüz yıl önce yazılmıştı Bu İsveçli subay ülkesine döndükten sonra anılarını yazdı ve Yenisey kitabelerinden söz etti Bunun üzerine tarihçilerin Türklerden kalan eserlere ilgisi arttı

ORHUN YAZITLARI DA BULUNUYOR

1889 yılında Rus tarihçi Yardintsev Orhun Abidelerini buldu Fakat yazılarını okuyamadı 1890'da bir Fin heyeti, 1891'de de bir Rus heyeti abidelerin olduğu yere gittiler Resimler çekip bunları ilim dünyasına sundular Fakat yazılar hâlâ çözülemiyordu

Nihayet 1893'te Danimarkalı büyük ilim adamı Thomsen, Orhun yazısını çözmeğe muvaffak oldu Önce yazılarda çok geçen Tengri (Tanrı), Türk ve Köl Tigin kelimelerini çözen Thomsen, sonra bütün yazıları okudu ve Türk milletine, Türk tarihine yaptığı bu hizmetten dolayı milletimizin şükranlarını kazandı

ORHUN YAZISI

Orhun yazısı sağdan sola yazılır Harfler birleştirilmez Kelimeler ise birbirinden üst üste konmuş iki nokta ile ayrılır Orhun alfabesi 4'ü sesli, 34'ü sessiz olmak üzere 38 harflidir Yukarıdaki yazı Köl Tigin anıtının güney cephesindeki metninden alınmış ilk cümlelerdir (Tengri teg tengride bolmış Türk Bilge Kağan Tanrı gibi gökte olmuş Türk Bilge Kağan) diye başlıyor "Tengri" kelimesi hem 'Tanrı", hem "gök"anlamına geliyor
__________________