Mercekler

Mercekler Ortak bir eksene sahip iki kırıcı yüzey vasıtasıyla sınırlanmış, cam ve kuvartz gibi saydam maddelerden yapılan optik alettir Merceklerin en güzel örneği, gözümüzün yapısında bulunan göz billurudur Göz billuru ince kenarlı bir mercektir Gözlük camlarının tamamı da birer mercek teşkil eder Mercekler tek başlarına kullanıldıkları gibi birkaç mercek bir arada bir optik alet meydana getirebilir Büyüteç, göz billuru ve gözlük camları tek başlarına kullanılan merceklere misaldir Dürbünler, mikroskop, teleskop, sinema makinaları, fotoğraf makinaları, mercek sistemlerinin meydana getirdiği optik düzenlerdir

Mercekler, incelenen cismin arzu edilen elverişli görüntüsünü verirler Bu görüntü, istenilen duruma bağlı olarak cisimden daha büyük veya küçük, gerçek veya zahiri ( görünen ) olabilir



Bir merceği sınırlayan yüzeylerin tepe noktalarını birleştiren doğru, merceğin asal eksenini ( optik eksen ) meydana getirir Mercekler, ince kenarlı ve kalın kenarlı diye iki gruba ayrılır:

İnce kenarlı mercekler: Ortası, kenarlarına nazaran kalın olan bir mercektir Merceğe her hangi bir şekilde gelen ışını kırarak optik eksene yaklaştırdığı için bu merceklere yakınsak mercek adı verilir Asal eksene paralel olarak gelen ışınları kırarak bir noktada toplar Bu noktada merceğin odak noktasıdır Aynı uzaklıkta ve ters tarafta ikinci bir odak noktası daha bulunur

Bulunduğu ortama göre kırılma indisi “ n ” olan saydam maddelerden yapılmış ve küresel yüzeylerini eğrilik yarı çapları r1 ve r2 olan bir merceğin odak uzaklığı f ile gösterilirse:



bağıntısı mevcutturCismin merceğe uzaklığı U’ ile gösterilirse: U, U’, f arasında:



bağıntısı vardır

Yarı çaplar, konvex ( tümsek = dış bükey ) yüzeyler için pozitif, konkav ( çukur = içbükey yüzeyler için negatif alınır Odak uzaklığı, ince kenarlı merceklerde pozitif, kalın kenarlı merceklerde negatif olarak hesaplara dahil edilir Cisim ve görüntüden gerçek olanların uzaklığı pozitif, zahiri ( görünen ) olanlarınki negatif alınır İnce kenarlı merceklerde odak noktasından uzakta bulunan cisimlerin görüntüleri daima, gerçek ve terstir Odak ile mercek arasındaki cisimlerin görüntüleri ise daima düz, zahiri ve cisimden büyüktür

Kalın kenarlı mercek: Ortası kenarlarından daha ince olan merceklere denirMerceğe herhangi bir şekilde gelen ışını, optik eksenden uzaklaştırdığı için kalın kenarlı merceklere ıraksak mercek adı verilir Kalın kenarlı merceklerin meydana getirdiği görüntü daima düz, zahiri ve cisimden küçüktür

Bir merceğin odak uzaklığının metre cinsinden tersine o merceğin yakınsaması veya gücü denir



Bu güç, kırıcılık gücüdür Merceğin odak uzaklığı ne kadar küçükse gücü veya yakınsaması o kadar büyük olur





Kalın ve ince kenarlı merceklere örnekler





__________________