05-14-2009
|
#1
|
Şengül Şirin
|
Ad Soylu Sözcükler/Zamir (Adıl)
Zamir (Adıl)
İsim olmadıkları halde isim gibi kullanılan bu sözcüklere zamir diyoruz Cümle içinde zamirin karşıladığı isim ya da söz öbeği bilinmiyorsa, cümle belirsiz bir anlam taşır
Zamirler değişik bölümlere ayrılır Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:
1 Şahıs zamirleri
2 Dönüşlülük zamiri
3 İşaret zamirleri
4 Belgisiz zamirler
5 Soru zamirleri
Şimdi bunları tek tek inceleyelim
1 Şahıs (kişi) Zamirleri
Şahıs isimlerinin yerine geçen zamirlerdir Dilimizde altı şahıs olduğuna göre altı tane şahıs zamiri var demektir
Ben biliyorum
Sen biliyorsun
O biliyor
Biz biliyoruz
Siz biliyorsunuz
Onlar biliyorlar
2 Dönüşlülük Zamiri
Bu zamir “kendi” sözcüğüdür Şahıs isimlerinin yerine geçebileceği gibi hayvan isimlerinin ya da cansız varlıkların isimlerinin yerine de geçebilir Çoğu zaman ek alarak kullanılır
Kendim Kendimiz
Kendin Kendiniz
Kendi Kendileri
Bu sözcüklerdeki altı çizili ekler dönüşlülük zamirinin hangi şahsı ifade ettiğini gösterir
Dönüşlülük zamirinin en önemli özelliği, diğer zamirlerle beraber kullanılabilmesidir Böyle durumlarda zamir, pekiştirme anlamı taşır
“Bu soruyu ben kendim çözdüm”
cümlesinde hem “ben” hem “kendim” zamirleri kullanılmış; böylece “ben” zamirinin anlamı kuvvetlenmiş
3 İşaret Zamirleri
İsimleri, yerlerini işaret ederek karşılayan zamirlerdir Bunlar işaret sıfatının zamirleşmesiyle oluşmuştur
Bu geldi Bunlar alındı
Şu satıldı Şunlar çağırdı
O gidecek Onlar beğenildi
cümlelerinde altı çizili sözcükler işaret zamirleridir Burada üçüncü tekil şahıs için kullanılan “o” zamiriyle, işaret zamiri olan “o” zamirini karıştırmayalım Şahıs zamirleri sadece şahıslarda kullanılır
“O, ders çalışıyor” cümlesinde şahıs zamiri olan “o” sözü “O, demirden yapılmış” cümlesinde insan olamayacağından işaret zamiri olmuştur
Ancak işaret zamirleri insanlar için de kullanılabilir
“Bu benim kardeşim, şu da onun arkadaşı”
cümlesinde altı çizili zamirler işaret zamiri oldukları halde şahıs isimlerinin yerlerine geçmiş Bu durumda “o” işaret zamirinin de insanı karşılayacağı düşünülebilir Örneğin sınıfta işaret ederek,
“Bu, tembel; şu, biraz çalışkan; o, sınıfın en iyisi”
dersek “o” işaret zamiridir Çünkü “o” şahıs zamiri sözü edilen kişinin yanımızda olmadığı yani bizim onu görmediğimiz durumlarda kullanılır
Bunların dışında işaret bildiren başka zamirler de vardır Ancak bunların yapısı biraz farklıdır
Burası eskiden boştu
Şurası sizin ev miydi?
Orası pek hoşuma gitmedi
Buraları bize aitti
Şuraları temizleyin
Oraları unuttum bile ben
cümlelerinde altı çizili sözcükler de işaret zamirleridir Bunların dışında,
“Bu kitap benim, öteki senin”
cümlesindeki altı çizili zamir gibi daha birkaç işaret zamiri de vardır
4 Belgisiz Zamirler
İsimleri, tam olarak belli olmayan bir nicelik yönünden belirten belgisiz sıfatlar, isimler düşünce onları karşılar ve belgisiz zamir olur
“Bazı insanlar çalışkandır” cümlesinde altı çizili sıfat;
“Bazıları çalışkandır” cümlesinde zamir olur Çünkü “insanlar” isminin yerine geçer Bunu birkaç örnekte daha gösterelim
Birçok öğrenci bu konuyu bilmez
sıfat
Birçoğu bu konuyu bilmez
zamir
Hiçbir kalemi beğenmedim
sıfat
Hiçbirini beğenmedim
zamir
Birkaç yaşlı parkta oturuyordu
sıfat
Birkaçı parkta oturuyordu
zamir
Sıfat olarak kullanılmayan belgisiz zamirler de vardır:
Herkes senin burada olduğunu sanıyordu
Kimse ben haber vermeden içeri girmesin
Hepsi de çok ucuz fiyata satılmış
Bu cümlelerdeki altı çizili sözcükler sadece zamir olarak kullanılabilir
5 Soru Zamirleri
İsimlerin yerlerine soru yoluyla geçen sözcüklerdir Bu sözcüklerin yerine, sorduğu isimler getirilebilir
“Bu çiçeği sana arkadaşından başka kim getirir?”
cümlesinde altı çizili söz, çiçeği getiren kişinin isminin yerine kullanılmıştır Bu kişinin ismini “kim” zamirinin yerine koyabiliriz
Çarşıdan ne aldın?
Nerede oturuyorsunuz?
Hangisi önce geldi?
Kaçı bizimle gelecek?
Zamirler, kendileri gibi ismin yerine geçen adlaşmış sıfatlarla karıştırılmamalıdır Bunların ikisi de ismin yerine geçiyor Ancak zamirler isimlerin herhangi bir niteliğini bildirmediği halde adlaşmış sıfatlar ismi niteliğiyle beraber karşılar
Bu kadın dün de gelmişti
Yaşlı kadın dün de gelmişti
Bu cümlelerde altı çizili sözlerin ikisi de sıfattır Birincisi işaret sıfatı, ikincisi ise niteleme sıfatıdır Bu sıfatların belirttiği “kadın” isimleri cümleden çıkarılırsa,
“Bu dün de gelmişti”
“Yaşlı dün de gelmişti”
şekline gelen cümlelerde altı çizili sözler ismin yerine geçmişlerdir Bu sözcüklerin anlamlarına baktığımızda “bu” sözcüğünün, yerine geçtiği ismin niteliğini bildirmediğini, “yaşlı” sözcüğünün ise bildirdiğini görüyoruz Öyleyse birincisi zamir, ikincisi adlaşmış sıfattır
|
|
|
|