Beyitle Kurulan Nazım Biçimleri/…Kaside…

**Şengül Şirin** · 05-13-2009

…Kaside…
(Nazım Biçimleri)

Kasideler, genellikle birini övmek ve yermek amacıyla yazılan şiirler, daha çok din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılan divan edebiyatı şiirlerdir

Kaside şairlerine kaside-gü (kaside söyleyen), kaside-sera ya da kaside-perdaz (kaside yazan) denir

Çok katı bir kalıpla yazılan kasideler, 6 bölümden oluşur

Türk edebiyatında 13

yüzyılda kullanılmaya başlanır

Nazım birimi beyittir

Beyit sayısı 33-99 arasında değişir

Kasidenin ilk beyitine matla denir

Şair kasidesi içinde matlayı tekrar ederse tecdid-i matla denir

Matlayı birden çok tekrar ederse bu zat-ül metali veya zül metalidir

Kasidenin son beyitine makta , şairin mahlasının bulunduğu beyite taç beyit denir

Kasidenin en güzel beyiti beyt-ül kasid olarak isimlendirilir

Arap Edebiyatında ilk dönemlerden beri kullanılan çok önemli ve yaygınbir nazım şeklidir

Kaside sözcüğünün anlamı “kastetmek, yönelmek”tir

Edebiyatımızda, din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla, belirli kurallar içinde yazılan uzun şiirlere kaside denir

Özellikleri:
1- Beyitlerden oluşur

Kafiye düzeni gazelle aynıdır

Yani aa, ba, ca, da, ea, fa … Ancak gazelden daha uzun bir nazım şeklidir

2- Kaside en az 33, en çok 99 beyitten oluşur

Ancak beyit sayısı 33’den az olan kasideler de vardır

3- Kasidenin ilk beytine matla denir

Ama şair, şiir içinde matlaı yenileyebilir

4- Kasidenin son beytine makta denir

5- Şairin isminin geçtiği yere taç beyit denir

Sonlara doğrudur

6- Kasidenin en güzel beytine beytü’l-kasid denir

7- Aruz ölçüsüyle yazılır

8- Bu türün en meşhur ismi Nef’i’dir

9- Kasidenin kendi içinde belli bölümleri vardır

Kasidenin Bölümleri:
1- Nesib (teşbib): Giriş bölümüdür

Kasidenin tasvir bölümüdür

Burada, asıl konuya geçilmeden önce ramazan, bayram, bahar, yaz, savaş gibi konular ele alınır

2- Girizgâh: Kasidenin ikinci bölümüdür

Asıl konuya giriş için uygun bir ortam hazırlama yani giriş bölümüdür

3- Medhiye: Bu bölümde şair kimi övecekse onun yüceliklerini, başarılarını, erdemlerini anlatır

Bu bölümde abartı ve ağır bir anlatım göze çarpar

O sultan ki cism-i cihân cânıdır
Zamânın zamân-ı baharıdır

ü
4- Fahriye: Şair bu bölümde kendini ve şiirini över

Abrtılı bir anlatım söz konusudur

5-Tegazzül: Şair zaman zaman monotonluğu kırmak için kasidenin içinde, aynı ölçü ve uyakla gazeller yazar

Bu gazelin yazıldığı yer, tegazzül bölümüdür

6- Taç: Şair bu bölümde mahlasını ( Şiirdeki ad, takma ad) kullanır

7- Dua: En son bölümdür

Burada, övülen, kendisi için kaside yazılan kişi için dua edilir

Kişi için dua edilir

Kasidenin son bölümüdür

Hüdâ ömrünü ber-karâr eylesin
Verip maksadın kâm-kâr eylesin
Not: Kaside, bir maksat için yazılmış şiirdir

Şairin bir isteği vardır

Bu bakımdan bir dilekçe olarak değerlendirilebilir

Çünkü şair, bu şekilde kompozisyona yer veren bir manzume ile hem isteğini söylemekte, hem de yeteneğini göstermektedir

Kaside Çeşitleri:Kasideler şu ölçülere göre sınıflandırılırlar

1

Nesip (teşbip) bölümlerinde işlenen konulara göre:Bahariye (Bahar), Iydiye (Bayram), Şitaiye (Kış) Ramazaniye (Ramazan), Sayfiye (yaz)
2

Rediflerine göre: Su Kasidesi, Sühân kasidesi, Gül kasidesi, Sünbül Kasidesi
Not: Şehirleri konu edinen kasideler de vardır

İstanbul Kasidesi
3-Konularına göre:
Tevhid: Allah’ın varlığını ve birliğini anlatan kasidedir

Münacaat: Allah’a yalvarmak için yazılan kaside

Naat: Hz

Muhammed(S

A

S)’i ve din büyüklerini anlatmak için yazılan kasidedir

Medhiye: Devrin ileri gelen kişilerini övmek için yazılan kaside çeşididir

Mersiye: Sevilen insanların ölümünden duyulan acıları anlatan kasidedir

Türk Edebiyatında bu kasidenin en güzel örneklerinden biri Baki’nin Kanuni Sultan Süleymân için yazdığı Kanuni Mersiyesi’dir

Hicviye: Herhangi bir kişiyi yermek amacıyla yazılan kasidelerdir

Acımasız ve abartılı bir dil kullanılır

Edebiyatımızda hicviyenin en güzel örneklerini Nef’i vermiştir

Onun Siham-ı Kaza’sı bu türün en güzel örneklerinden biridir

Not: Divan şiirindeki tevhid, münacat, naat, mehdiye, mersiye, hicviye gibi türler, nazım türü kavramıyla karşılanır ve başta kaside olmak üzere çeşitli nazım şekilleriyle yazılabilirler

Mesela, mersiyeler terkib-i bend; tevhid ve münacaatlar terkib-i bent ve terci-i bend; medhiyeler gazel, hicviyeler terkib-i bend nazım şekilleriyle de yazılabilir

05-13-2009	#1
Şengül Şirin	Beyitle Kurulan Nazım Biçimleri/…Kaside… …Kaside… (Nazım Biçimleri) Kasideler, genellikle birini övmek ve yermek amacıyla yazılan şiirler, daha çok din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılan divan edebiyatı şiirlerdir Kaside şairlerine kaside-gü (kaside söyleyen), kaside-sera ya da kaside-perdaz (kaside yazan) denir Çok katı bir kalıpla yazılan kasideler, 6 bölümden oluşur Türk edebiyatında 13 yüzyılda kullanılmaya başlanır Nazım birimi beyittir Beyit sayısı 33-99 arasında değişir Kasidenin ilk beyitine matla denir Şair kasidesi içinde matlayı tekrar ederse tecdid-i matla denir Matlayı birden çok tekrar ederse bu zat-ül metali veya zül metalidir Kasidenin son beyitine makta , şairin mahlasının bulunduğu beyite taç beyit denir Kasidenin en güzel beyiti beyt-ül kasid olarak isimlendirilir Arap Edebiyatında ilk dönemlerden beri kullanılan çok önemli ve yaygınbir nazım şeklidir Kaside sözcüğünün anlamı “kastetmek, yönelmek”tir Edebiyatımızda, din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla, belirli kurallar içinde yazılan uzun şiirlere kaside denir Özellikleri: 1- Beyitlerden oluşur Kafiye düzeni gazelle aynıdır Yani aa, ba, ca, da, ea, fa … Ancak gazelden daha uzun bir nazım şeklidir 2- Kaside en az 33, en çok 99 beyitten oluşur Ancak beyit sayısı 33’den az olan kasideler de vardır 3- Kasidenin ilk beytine matla denir Ama şair, şiir içinde matlaı yenileyebilir 4- Kasidenin son beytine makta denir 5- Şairin isminin geçtiği yere taç beyit denir Sonlara doğrudur 6- Kasidenin en güzel beytine beytü’l-kasid denir 7- Aruz ölçüsüyle yazılır 8- Bu türün en meşhur ismi Nef’i’dir 9- Kasidenin kendi içinde belli bölümleri vardır Kasidenin Bölümleri: 1- Nesib (teşbib): Giriş bölümüdür Kasidenin tasvir bölümüdür Burada, asıl konuya geçilmeden önce ramazan, bayram, bahar, yaz, savaş gibi konular ele alınır 2- Girizgâh: Kasidenin ikinci bölümüdür Asıl konuya giriş için uygun bir ortam hazırlama yani giriş bölümüdür 3- Medhiye: Bu bölümde şair kimi övecekse onun yüceliklerini, başarılarını, erdemlerini anlatır Bu bölümde abartı ve ağır bir anlatım göze çarpar O sultan ki cism-i cihân cânıdır Zamânın zamân-ı baharıdırü 4- Fahriye: Şair bu bölümde kendini ve şiirini över Abrtılı bir anlatım söz konusudur 5-Tegazzül: Şair zaman zaman monotonluğu kırmak için kasidenin içinde, aynı ölçü ve uyakla gazeller yazar Bu gazelin yazıldığı yer, tegazzül bölümüdür 6- Taç: Şair bu bölümde mahlasını ( Şiirdeki ad, takma ad) kullanır 7- Dua: En son bölümdür Burada, övülen, kendisi için kaside yazılan kişi için dua edilir Kişi için dua edilir Kasidenin son bölümüdür Hüdâ ömrünü ber-karâr eylesin Verip maksadın kâm-kâr eylesin Not: Kaside, bir maksat için yazılmış şiirdir Şairin bir isteği vardır Bu bakımdan bir dilekçe olarak değerlendirilebilir Çünkü şair, bu şekilde kompozisyona yer veren bir manzume ile hem isteğini söylemekte, hem de yeteneğini göstermektedir Kaside Çeşitleri:Kasideler şu ölçülere göre sınıflandırılırlar 1 Nesip (teşbip) bölümlerinde işlenen konulara göre:Bahariye (Bahar), Iydiye (Bayram), Şitaiye (Kış) Ramazaniye (Ramazan), Sayfiye (yaz) 2 Rediflerine göre: Su Kasidesi, Sühân kasidesi, Gül kasidesi, Sünbül Kasidesi Not: Şehirleri konu edinen kasideler de vardır İstanbul Kasidesi 3-Konularına göre: Tevhid: Allah’ın varlığını ve birliğini anlatan kasidedir Münacaat: Allah’a yalvarmak için yazılan kaside Naat: Hz Muhammed(SAS)’i ve din büyüklerini anlatmak için yazılan kasidedir Medhiye: Devrin ileri gelen kişilerini övmek için yazılan kaside çeşididir Mersiye: Sevilen insanların ölümünden duyulan acıları anlatan kasidedir Türk Edebiyatında bu kasidenin en güzel örneklerinden biri Baki’nin Kanuni Sultan Süleymân için yazdığı Kanuni Mersiyesi’dir Hicviye: Herhangi bir kişiyi yermek amacıyla yazılan kasidelerdir Acımasız ve abartılı bir dil kullanılır Edebiyatımızda hicviyenin en güzel örneklerini Nef’i vermiştir Onun Siham-ı Kaza’sı bu türün en güzel örneklerinden biridir Not: Divan şiirindeki tevhid, münacat, naat, mehdiye, mersiye, hicviye gibi türler, nazım türü kavramıyla karşılanır ve başta kaside olmak üzere çeşitli nazım şekilleriyle yazılabilirler Mesela, mersiyeler terkib-i bend; tevhid ve münacaatlar terkib-i bent ve terci-i bend; medhiyeler gazel, hicviyeler terkib-i bend nazım şekilleriyle de yazılabilir