Divan Edebiyatında Düz Yazı (Nesir)

**Şengül Şirin** · 05-12-2009

…Türk Edebiyatının Dönemleri…
(Divan Edebiyatı)

Divan Edebiyatında Düz Yazı (Nesir)

Divan, şiire ağırlık veren bir edebiyattır

Düzyazı, ancak bilimsel çalışmalarda, tarihlerde, kimi sanatsal metinlerde ve gezi türü eserlerde kullanılmıştır

Divan edebiyatında üç tür düzyazı biçimi vardır

Yalın düzyazı, süslü düzyazı ve orta düzyazı

Yalın düzyazıda halkın konuştuğu dil kullanılmış, halk kitapları, halk öyküleri, Kur’an tefsirleri, hadis açıklamaları bu türde yazılmış eserlerdir

Süslü düzyazıda (nesirde) hüner ve marifet göstermek amaçlanmıştır

Bu türe genellikle medrese öğrenimi görmüş, Osmanlıcayı iyi bilen yazarlar yönelmiştir

Çok uzun cümlelerin, bol söz ve anlam oyunlarının göze çarptığı bu türün en belirgin örneklerini Veysi ve Nergisi vermiştir

Süslü düzyazıda çok ürün verilmiş bir alan da tezkire’dir

Bu türün ilk örneğini, 16

yüzyılda Âşık Çelebi yazmış ve tezkire geleneği 19

yüzyılda Fatih Efendi’ye gelene kadar sürmüştür

Orta düzyazı (nesir) ise, divan edebiyatının hemen hemen bütün klasik yazarlarının yazdığı bir türdür

Belirgin özellikleri, söz ve anlam oyunlarından, hüner ve marifet göstermekten kaçınılmış ve içeriğin ön planda tutulmuş olmasıdır

Özellikle tarih, gezi, coğrafya ve din kitapları bu türde (orta nesirle) yazılmıştır

Divan Edebiyatı’nda düzyazılar, yazılış amacı ve dil tutumu dikkate alınarak üçe ayrılır:

1 Sanatlı(süslü) Düzyazı: Söz ustalığı göstermek amacıyla yazılır

Sinan Paşa’nın Tazarru’at adlı eseri, bu türün en tanınmış örneğidir

Sanatlı düzyazıya inşa denir

2 Orta Düzyazı: Yer yer ağır ve süslü, yer yer sade bir dille yazılan düzyazılardır

Genellikle tarih kitaplarında bu düzyazı türü görülür

Osmanlılar zamanında tarihçilik,’vakanüvis’ adı altında yürütülen bir tür memurluktu

Sarayda görevlendirilen vakanüvisler, önemli önemsiz her olayı günü gününe notlar halinde yazarlardı

Bu eserler, olay anlatımına dayalı olduğundan, bilimsel tarih anlayışıyla bağdaşmaz

Divan döneminin başlıca tarihçileri arasında Aşıkpaşazade ,Ali, Ebülgazi Bahadır Han,Naima, Peçevi, Mütercim Asım sayılabilir

3 Sade Düzyazı: Dil ve anlatım ustalığının değil, ele alınan konunun önem taşıdığı düzyazı türüdür

Bu anlayış nedeniyle, sade düzyazılarda ustaca söz söyleme çabası görülmez; dil açık, yalın, doğaldır

Bu düzyazı türünü kullananlardan başlıcaları şunlardır: Mercimek Ahmet , Katip Çelebi, Evliya Çelebi (Eseri:Seyahatname)

Din Dışı Yazı Türleri: Tezkire, Tarih, Seyahatnâme, Sefaretnâme, Siyasetnâme, Münazara, Münşeat

05-12-2009	#1
Şengül Şirin	Divan Edebiyatında Düz Yazı (Nesir) …Türk Edebiyatının Dönemleri… (Divan Edebiyatı) Divan Edebiyatında Düz Yazı (Nesir) Divan, şiire ağırlık veren bir edebiyattır Düzyazı, ancak bilimsel çalışmalarda, tarihlerde, kimi sanatsal metinlerde ve gezi türü eserlerde kullanılmıştır Divan edebiyatında üç tür düzyazı biçimi vardır Yalın düzyazı, süslü düzyazı ve orta düzyazı Yalın düzyazıda halkın konuştuğu dil kullanılmış, halk kitapları, halk öyküleri, Kur’an tefsirleri, hadis açıklamaları bu türde yazılmış eserlerdir Süslü düzyazıda (nesirde) hüner ve marifet göstermek amaçlanmıştır Bu türe genellikle medrese öğrenimi görmüş, Osmanlıcayı iyi bilen yazarlar yönelmiştir Çok uzun cümlelerin, bol söz ve anlam oyunlarının göze çarptığı bu türün en belirgin örneklerini Veysi ve Nergisi vermiştir Süslü düzyazıda çok ürün verilmiş bir alan da tezkire’dir Bu türün ilk örneğini, 16 yüzyılda Âşık Çelebi yazmış ve tezkire geleneği 19 yüzyılda Fatih Efendi’ye gelene kadar sürmüştür Orta düzyazı (nesir) ise, divan edebiyatının hemen hemen bütün klasik yazarlarının yazdığı bir türdür Belirgin özellikleri, söz ve anlam oyunlarından, hüner ve marifet göstermekten kaçınılmış ve içeriğin ön planda tutulmuş olmasıdır Özellikle tarih, gezi, coğrafya ve din kitapları bu türde (orta nesirle) yazılmıştır Divan Edebiyatı’nda düzyazılar, yazılış amacı ve dil tutumu dikkate alınarak üçe ayrılır: 1 Sanatlı(süslü) Düzyazı: Söz ustalığı göstermek amacıyla yazılır Sinan Paşa’nın Tazarru’at adlı eseri, bu türün en tanınmış örneğidir Sanatlı düzyazıya inşa denir 2 Orta Düzyazı: Yer yer ağır ve süslü, yer yer sade bir dille yazılan düzyazılardır Genellikle tarih kitaplarında bu düzyazı türü görülür Osmanlılar zamanında tarihçilik,’vakanüvis’ adı altında yürütülen bir tür memurluktu Sarayda görevlendirilen vakanüvisler, önemli önemsiz her olayı günü gününe notlar halinde yazarlardı Bu eserler, olay anlatımına dayalı olduğundan, bilimsel tarih anlayışıyla bağdaşmaz Divan döneminin başlıca tarihçileri arasında Aşıkpaşazade ,Ali, Ebülgazi Bahadır Han,Naima, Peçevi, Mütercim Asım sayılabilir 3 Sade Düzyazı: Dil ve anlatım ustalığının değil, ele alınan konunun önem taşıdığı düzyazı türüdür Bu anlayış nedeniyle, sade düzyazılarda ustaca söz söyleme çabası görülmez; dil açık, yalın, doğaldır Bu düzyazı türünü kullananlardan başlıcaları şunlardır: Mercimek Ahmet , Katip Çelebi, Evliya Çelebi (Eseri:Seyahatname) Din Dışı Yazı Türleri: Tezkire, Tarih, Seyahatnâme, Sefaretnâme, Siyasetnâme, Münazara, Münşeat