Cevap : Söz Sanatları (Edebi Sanatlar)…

**Şengül Şirin** · 05-12-2009

11) TEVRİYE (AMACI GİZLEME)

İki değişik anlamı olan bir sözcüğün bir dize ya da beyitte iki anlamının da kullanılmasıdır
—Tahir Efendi bize kelp demiz (Tahir:özel ad)
İltifatı bu sözde zahirdir
Maliki mezhebim benim zira
İtikadımca kelp Tahirdir
—Bu kadar letafet çünkü sende var,
Beyaz gerdanında bir de ben gerek
—O güzel yüzün benli de,
Göğsün niye bensiz?
—Bak kalan bu kubbede hoş bir sada imiş,
Ben yarime gül demem,yarim bana gülmedi
—Beyefendi ailenin güneşi,sen de ayısın
—Sen gittin yaslara büründü cihan,
Soluyor dallarda gül dertli dertli
—Şu köpek leşi de şurda fuzuli,
O kadar içerlediysen tut kıçından
Vur yere de çıksın içindeki ruhi

12) TELMİH (HATIRLATMA)

Söz arasında herkesin bildiği bir olaya ya da kişiye işaret etme sanatı
—Vefasız Aslıya yol gösteren bu,
Keremin sazına cevap veren bu
—Ne büyüksün ki kanın kurtarıyor teshidi,
Bedrin aslanları ancak bu kadar şanlı idi
—Ekmek Leyla oldu bire dostlarım,
Mecnun olup ardı sıra giderim
—Şu Boğaz harbı nedir? Var mı ki dünyada eşi?
En kesif orduların yükleniyor dördü beşi
—Yırtarım dağları enginlere sığmam taşarım
—Gökyüzünde İsa ile,
Tur dağında Musa ile ,
Elindeki asa ile,Msn Öğretmen öss kpss Gazeteler Sohbet hazır mesajlar ders izle Belirli Gün ve Haftalar Çanakkale savaşı şiir
Çağırayım Mevlam seni

13) TARİZ (TAŞ ATMA)

Bir kişiyi iğneleme,bir konuyla alay etme veya sözün tam tersini kastetmedir
—Müftü Efendi bize kafir demiş
—Tutalım ben ona diyem müselman
—Lakin varıldıktan ruz-ı mahşere,
İkimiz çıkarız orda yalan
—Bu ne kudret ki elifbayı okur ezberden
—Tahir Efendi bize kelp demiş,
İltifatı bu sözde zehirdir,
Maliki mezhebim benim zira,
İtikadımca kelp Tahirdir
—Bir nasihatım var zamana uygun,
Tut sözümü yattıkça yat uyuma,
Meşhur bir kelamdır sen kazan sen ye,
El için yok yere yanma
—O kadar zeki ki bütün sınıfları çift dikiş gidiyor

14) TEKRİR

Anlatımı güçlendirmek için bir sözü sık sık tekrar etmektir
—Beni bende demen,ben değilim,
Bir ben vardır,bende benden öte
—Söz ola kese savaşı,
Söz ola kestire başı,
Söz ola oğlu aşı,
Yağ ile bal ede bir söz
—Ben güzele güzel demem,
Güzel benim olmayınca
—Seni tanımadan önce ben,ben değildim,
Seni tanıdıktan sonra aslında bensizliğin sensizliğin olduğunu anladım
—Gece midir insanı hüzünlendiren,
Yoksa insan mıdır hüzünlenmek için,
Geceyi bekleyen?
Yoksa ben miyim seni düşünmek için,
Geceyi bekleyen?
Gece midir seni bana düşündüren?

15) TENASÜP (UYGUNLUK)
Anlam yönünden birbiriyle ilgili sözcükleri bir arada kullanmaktır
—Deli eder insanı bu dünya,
Bu gece,bu yıldızlar,bu koku,
Bu tepeden tırnağa çiçek açmış ağaç
—Artık demir almak günü gelmişse zamandan,
Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan
—Arım,balım,peteğim,
Gülüm,dalım,çiçeğim,
Bilsem ki öleceğim,
Yine seni seveceğim,
—Güller kızarır o gonca gül gülünce,
Sümbül bükülür kıskancından kalül bükülünce
—Bu akşam ışık olduk,renk olduk,ses olduk,
Yeniden kışla olduk,asker olduk,tüfek olduk

16) LEFF-Ü NEŞR

Bir dizede iki ya da daha fazla kavramdan bahsettikten sonra diğer dizede onlarla ilgili açıklama yapmaktır
—Bakışların fırtına,
Duruşun durgun su,
Biri alabora eder,
Biri boğar
—Gönlümde ateştin,gözümde yaştın,
Ne diye tutuştun,ne diye taştın
—Ben bir sedefim,sen nisan bulutu,
Ver damlaları,al yuvarlak inciyi

17) İSTİFHAM(SORU SORMA)

Anlatımı daha etkili hale getirmek için cevap alma amacı gütmeden soru sormaktır
—Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
—Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?
Benim mi Allahım bu çizgili yüz?
—Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın?
—Şu karşıma göğüs geren
Taş bağırlı dağlar mısın?
—Hangi çılgın bana zincir vuracakmış?Şaşarım!
—Her gün bu kadar güzel mi bu deniz?
Böyle mi görünür gökyüzü her zaman?

18) TEDRİC

Birbiriyle ilgili kavramların bir derece gözetilerek sıralanmasıdır
—İki asker,mızrak mızrağa,kılıç kılıca,hançer hançere vuruşmaya başladı
—Makbar,makber değil;bir türbe,türbe değil;bir mabet,mabet değil;bir küre,küre değil;bir sonsuz uzay

19) NİDA (SESLENME)

Şiddetli duyguları,heyecanları coşkun bir seslenişle anlatmadırDaha çok ay,ey,hay,ah ünlemleriyle yapılır
—Ey mavi göklerin beyaz ve kızıl süsü!
—Ey benim sarı tamburam!
Sen ne için inilersin?
—Çatma kurban olayım ey nazlı hilal!

20) CİNAS

Yazılışları aynı,anlamları farklı sözcüklerin bir arada kullanılmasıdır
—Niçin kondun a bülbül kapımdaki asmaya
Ben yarimden ayrılmam götürseler asmaya
—Göl kıyısındaki sazların arasında bir saz sesi geliyordu
— Kara gözler,
Sürmeli kara gözler,
Gemim deryada kaldı,
Gözlerim kara gözler
—Kalem böyle çalınmıştır yazıma,
Yazım kışıma uymaz,kışım yazıma
—Böyle bağlar,
Yar başın böyle bağlar,
Gül açmaz,bülbül ötmez,
Yıkılsın böyle bağlar

21) ALİTERASYON

Dize ya da mısrada ahenk oluşturacak şekilde,aynı sesin veya hecenin tekrarlanmasıdır
—Eylülde melül oldu gönül soldu lale
Bir kaküle meyletti gönül geldi bu hale
—Seherde seyre koyuldum semayı deryayı
—Kara toprak içinde kara karıncayı karanlık gecede görür
—Beyaz gerdanında bir de ben gerek

22) SECİ

Düz yazıda cümle içinde yapılan uyağa denir
—İlahi,kabul senden,ret senden;şifa senden,dert senden İlahi,iman verdin,daim eyle;ihsan verdin,kaim eyle
—Ten cübbesi çak gerek,gönül evi pak gerek
—Ey gönlümün nuru,gönüllerin süruru!
—De gül idim ben sana mail sen ettin aklımı zail

05-12-2009	#2
Şengül Şirin	Cevap : Söz Sanatları (Edebi Sanatlar)… 11) TEVRİYE (AMACI GİZLEME) İki değişik anlamı olan bir sözcüğün bir dize ya da beyitte iki anlamının da kullanılmasıdır —Tahir Efendi bize kelp demiz (Tahir:özel ad) İltifatı bu sözde zahirdir Maliki mezhebim benim zira İtikadımca kelp Tahirdir —Bu kadar letafet çünkü sende var, Beyaz gerdanında bir de ben gerek —O güzel yüzün benli de, Göğsün niye bensiz? —Bak kalan bu kubbede hoş bir sada imiş, Ben yarime gül demem,yarim bana gülmedi —Beyefendi ailenin güneşi,sen de ayısın —Sen gittin yaslara büründü cihan, Soluyor dallarda gül dertli dertli —Şu köpek leşi de şurda fuzuli, O kadar içerlediysen tut kıçından Vur yere de çıksın içindeki ruhi 12) TELMİH (HATIRLATMA) Söz arasında herkesin bildiği bir olaya ya da kişiye işaret etme sanatı —Vefasız Aslıya yol gösteren bu, Keremin sazına cevap veren bu —Ne büyüksün ki kanın kurtarıyor teshidi, Bedrin aslanları ancak bu kadar şanlı idi —Ekmek Leyla oldu bire dostlarım, Mecnun olup ardı sıra giderim —Şu Boğaz harbı nedir? Var mı ki dünyada eşi? En kesif orduların yükleniyor dördü beşi —Yırtarım dağları enginlere sığmam taşarım —Gökyüzünde İsa ile, Tur dağında Musa ile , Elindeki asa ile,Msn Öğretmen öss kpss Gazeteler Sohbet hazır mesajlar ders izle Belirli Gün ve Haftalar Çanakkale savaşı şiir Çağırayım Mevlam seni 13) TARİZ (TAŞ ATMA) Bir kişiyi iğneleme,bir konuyla alay etme veya sözün tam tersini kastetmedir —Müftü Efendi bize kafir demiş —Tutalım ben ona diyem müselman —Lakin varıldıktan ruz-ı mahşere, İkimiz çıkarız orda yalan —Bu ne kudret ki elifbayı okur ezberden —Tahir Efendi bize kelp demiş, İltifatı bu sözde zehirdir, Maliki mezhebim benim zira, İtikadımca kelp Tahirdir —Bir nasihatım var zamana uygun, Tut sözümü yattıkça yat uyuma, Meşhur bir kelamdır sen kazan sen ye, El için yok yere yanma —O kadar zeki ki bütün sınıfları çift dikiş gidiyor 14) TEKRİR Anlatımı güçlendirmek için bir sözü sık sık tekrar etmektir —Beni bende demen,ben değilim, Bir ben vardır,bende benden öte —Söz ola kese savaşı, Söz ola kestire başı, Söz ola oğlu aşı, Yağ ile bal ede bir söz —Ben güzele güzel demem, Güzel benim olmayınca —Seni tanımadan önce ben,ben değildim, Seni tanıdıktan sonra aslında bensizliğin sensizliğin olduğunu anladım —Gece midir insanı hüzünlendiren, Yoksa insan mıdır hüzünlenmek için, Geceyi bekleyen? Yoksa ben miyim seni düşünmek için, Geceyi bekleyen? Gece midir seni bana düşündüren? 15) TENASÜP (UYGUNLUK) Anlam yönünden birbiriyle ilgili sözcükleri bir arada kullanmaktır —Deli eder insanı bu dünya, Bu gece,bu yıldızlar,bu koku, Bu tepeden tırnağa çiçek açmış ağaç —Artık demir almak günü gelmişse zamandan, Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan —Arım,balım,peteğim, Gülüm,dalım,çiçeğim, Bilsem ki öleceğim, Yine seni seveceğim, —Güller kızarır o gonca gül gülünce, Sümbül bükülür kıskancından kalül bükülünce —Bu akşam ışık olduk,renk olduk,ses olduk, Yeniden kışla olduk,asker olduk,tüfek olduk 16) LEFF-Ü NEŞR Bir dizede iki ya da daha fazla kavramdan bahsettikten sonra diğer dizede onlarla ilgili açıklama yapmaktır —Bakışların fırtına, Duruşun durgun su, Biri alabora eder, Biri boğar —Gönlümde ateştin,gözümde yaştın, Ne diye tutuştun,ne diye taştın —Ben bir sedefim,sen nisan bulutu, Ver damlaları,al yuvarlak inciyi 17) İSTİFHAM(SORU SORMA) Anlatımı daha etkili hale getirmek için cevap alma amacı gütmeden soru sormaktır —Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda? —Şakaklarıma kar mı yağdı ne var? Benim mi Allahım bu çizgili yüz? —Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın? —Şu karşıma göğüs geren Taş bağırlı dağlar mısın? —Hangi çılgın bana zincir vuracakmış?Şaşarım! —Her gün bu kadar güzel mi bu deniz? Böyle mi görünür gökyüzü her zaman? 18) TEDRİC Birbiriyle ilgili kavramların bir derece gözetilerek sıralanmasıdır —İki asker,mızrak mızrağa,kılıç kılıca,hançer hançere vuruşmaya başladı —Makbar,makber değil;bir türbe,türbe değil;bir mabet,mabet değil;bir küre,küre değil;bir sonsuz uzay 19) NİDA (SESLENME) Şiddetli duyguları,heyecanları coşkun bir seslenişle anlatmadırDaha çok ay,ey,hay,ah ünlemleriyle yapılır —Ey mavi göklerin beyaz ve kızıl süsü! —Ey benim sarı tamburam! Sen ne için inilersin? —Çatma kurban olayım ey nazlı hilal! 20) CİNAS Yazılışları aynı,anlamları farklı sözcüklerin bir arada kullanılmasıdır —Niçin kondun a bülbül kapımdaki asmaya Ben yarimden ayrılmam götürseler asmaya —Göl kıyısındaki sazların arasında bir saz sesi geliyordu — Kara gözler, Sürmeli kara gözler, Gemim deryada kaldı, Gözlerim kara gözler —Kalem böyle çalınmıştır yazıma, Yazım kışıma uymaz,kışım yazıma —Böyle bağlar, Yar başın böyle bağlar, Gül açmaz,bülbül ötmez, Yıkılsın böyle bağlar 21) ALİTERASYON Dize ya da mısrada ahenk oluşturacak şekilde,aynı sesin veya hecenin tekrarlanmasıdır —Eylülde melül oldu gönül soldu lale Bir kaküle meyletti gönül geldi bu hale —Seherde seyre koyuldum semayı deryayı —Kara toprak içinde kara karıncayı karanlık gecede görür —Beyaz gerdanında bir de ben gerek 22) SECİ Düz yazıda cümle içinde yapılan uyağa denir —İlahi,kabul senden,ret senden;şifa senden,dert senden İlahi,iman verdin,daim eyle;ihsan verdin,kaim eyle —Ten cübbesi çak gerek,gönül evi pak gerek —Ey gönlümün nuru,gönüllerin süruru! —De gül idim ben sana mail sen ettin aklımı zail