Osmanlılarda Hukuk Sistemi

HUKUK SİSTEMİ

Acemioğlan Osmanlı Devletinde hukuk iki temele dayanıyordu:

1) Şer'î Hukuk
2) Örfî Hukuk
1) ŞER'İ HUKUK(İslam Hukuku=Fıkıh):

Şer'i hukukun kaynaklarını Kur'an, Hadis, İcmâ ve Kıyas oluşturuyordu Şer'i hukuk sadece müslümanlara uygulanırdı Kamu hukuku dışında kalan davalarda müslüman olmayanlar, kendi dinî kurumlarında yargılanırlardı İstanbul Efendisi olarak anılan İstanbul Kadısı, Osmanlı sınırları içindeki en yüksek rütbeli yargıçtı
2) ÖRFİ HUKUK:

Türk gelenek ve göreneklerine göre düzenlenmiş kurallarla, şer'i hukukun esaslarına aykırı olmamak kaydıyla padişahların buyruklarından oluşurdu Örfi hukukun esasları KANUNNAME adıyla bir araya getirilmiştir

NOT: Bilinen ilk Osmanlı Kanunnamesi Fatih Sultan Mehmet'in kanunnâmesidir(KANUNNAME-İ ALİ OSMAN)
Osmanlı Devletinde Hukukun uygulanışı nasıldı?

Osmanlı Devletinde şer'i ve örfî bütün meseleler şer'î mahkemelerde çözümlenirdi Eyalet, sancak ve kazalardaki mahkemelerde hakim'' olarak KADI bulunurduKadı'nın verdiği karardan şüphe duyanlar üst mahkeme olarak Divan-ı Hümayûna başvurabilirlerdiDaha küçük yönetim birimlerinde (nahiyelerde) kadı adına hüküm verenlere NAİB denirdi Mahkemelerde görülen davalar ŞERİYYE SİCİLLERİ denilen defterlere kaydedilirdi Polis görevi yapanlardan Böcek Başı Onun emrinde cezasını çekip düzelmiş eski suçlular çalışırdı Böcek Başı da, suçluları cezalandırma konusunda geniş yetki sahibiydi
Osmanlı Hukuk Düzeninde Meydana Gelen Değişmeler:

a) II Mahmut Döneminde değişmeler:

1-Görevden alınan memurların mallarına el koyma usulüne (müsadere) son verildi
2-Memurların yargılanması, hükümet ile halk arasındaki davaların görüşülmesi için Meclis-i Vala-i Ahkam-ı Adliye kuruldu
3) İlk olarak Adalet Bakanlığı(Nezareti Deavi) kuruldu
b) Tanzimat döneminde (1839-1876)değişmeler:

Hatırlanacağı gibi Tanzimat Fermanında (3kasım 1839) Herkes kanun önünde eşit olacak, bütün herkesin can, mal ve namusları güven altında olduğu belirtilmişti Yine Islahat fermanı(1856) azınlıklara yeni haklar veriyordu

Bu dönemde hukuk alanında önemli gelişmeler yaşandı:

1) 1840'da Ceza Kanunu(kısmen Fransızcadan tercüme) 1850'de Ticaret Kanunu, 1863'de de Deniz ve ticaret kanunu çıkarıldı 1868'de Şurayı Devlet(DANIŞTAY) kuruldu
2) Bu kanunların yanısıra Tanzimatla birlikte KARMA mahkemeler kuruldu Karma mahkemelerdeki hakimlerin yarısı yabancı yarısı Osmanlı idi

Yeniçeri Ocağı'nda 28Orta'nın Çorbacısı olan Ases Başı, bir çeşit emniyet amiridir Geceleri adamları ile birlikte mahalle aralarında dolaşır, suçluları yakalatıp cezalandıracakları yere gönderirdi
AÇIKLAMA: Yabancıların Türk mahkemelerinde yargıç olarak yer alması devletin egemenlik haklarıyla uyuşmamaktadır

3) Tanzimat döneminde ''İnsan hakları ve vicdan hürriyeti'' bakımından önemli gelişmeler oldu Zenci esirliği yasaklandı ve mezhep değiştirmeyi yasaklayan kanun kaldırıldı
4) 1870'de AHMET CEVDET PAŞA başkanlığında bir kurul on yıl kadar çalışarak MECELLE'yi hazırladı Mecelle medeni kanun niteliğindeydi
c) Meşrutiyet Döneminde Meydana gelen değişmeler:

1876'da ilan edilen Kanuni Esasi Osmanlı Devleti'nde anayasa hukukunun başlangıcıdır