Cevap : Kayıtdışı Ekonomi

**yesimciwciw** · 05-08-2009

10EKONOMİNİN FARKLI ORANLARDA KAYIT ALTINA ALINMASI VARSAYIMINA DAYALI SENARYOLAR:

Kamu açıklarının MG içindeki payı ile enflasyon arasındaki ilişkiler sadece regrasyon analizinin sonuçları ile sınırlı değildir Regrasyon sonuçları sadece tasarruf- yatırım farkları ile enflasyon arsında olası doğrudan ilişkiler konusunda bir fikir vermeye yöneliktir Ancak açıkların önlenmesi halinde makro dengeler üzerinde etkili olacak süreçlerin başlaması ise bir gerçektir

Her şeyden önce kamu açıklarını giderilmesi ile birlikte makro dengeler üzerindeki son derece etkili olduğu bilinen enflasyon bekleyişleri kırılma sürecine girecektir Azalan kamu açıkları ile birlikte fiyat hareketlerinin yön değiştireceği piyasalarca hemen algılanacak, karar alıcılar geçmişe göre çok farklı tepkiler vermeye başlayacaktır

Piyasalarda farklı ortaya çıkması her şeyden önce finanssal piyasalarda etkisini gösterecek, enflasyonun gerileyeceği beklentisi ile faizler düşmeye başlayacaktır Bu gelişme bütçeyi rahatlatacak önemli kazanımlar ortaya çıkacaktır Diğer taraftan bütçe açıkları ilk ödemeler dengesinin cari işlemleri arsında güçlü ilişkiler olduğu bilinmektedir Şöyleler azalan kamu açıkları, cari işlemler dengesi açıklarının kapatılması anlamına gelecektir Bu durumda kurlar üzerindeki baskılar önemli ölçüde azalmış olacaktır Böylece kamu kesimi dış borç ödemeleri, yükselen kurların kütlesinden kurtulurken kamu kesiminin rahatlatılması ile birlikte uzun süredir ihmal edilmiş olan alt yapı yatırımlarının finansmanı için gerekli kaynaklar sağlanmış olacaktır

Bilindiği üzere alt yapı yatırımları, dolaysız biçimde ekonomiyi uyarıcı, ekonomiyi canlandırıcı etkiler içermektedir Ayrıca alt yapı yatırımlarının dolaylı biçimde ortaya çıkan ve ekonomiyi uyarıcı etkileri günümüzde çok önemsenmektedir

Kamu açıklarının kapatılması özel sektör açısından da önemli kazanımları beraberinde getirecektir Her şeyden önce istikrarlı kısır ve faizler özel kesimin önünü görebilmesini sağlayacak, uzun vadeli yatırımlar için gerekli zemin hazırlanmış olacaktır

Kamu kesimini mali dengesi, vergi gelirlerindeki artışlarla sağlanınca, devlet fon piyasalarından çekilmeye başlayacak böylece toplam fon talebi, özel kesimin fon ihtiyacı ile sınırlı kalacak ve faiz oranları düşmeye başlayacaktır Ekonomik istikrara programı piyasalarda risk faktörünü azaltacağı için daha ılımlı fiyat politikalarına zemin hazırlayacaktır

Ekonomik istikrarsızlığın ticari ahlakı zayıflattığı bilinmektedir Ekonomik istikrarsızlık sivil ekonomiyi tahrip etmektedir Ekonomik istikrarın bu noktada sağlayacağı kazanımları görmemek mümkün değildir Görüldüğü üzere vergi konusunda yapılacak iyileştirmenin ve düzenlemelerin ölçülebilen ve ölçülemeyen çeşitli faydaları bulunmaktadır Artık bu sorunun çözülmesi bir zorunluluktur

Bu gelişmeler ile birlikte yüksek vergi oranlarının düşürülmesi de olasıdır Kayıt dışı ekonominin denetim altına alınması için sistemde yapılabilecek düzenlemelerle birlikte vergiden kaçışa eden olan yüksek vergi oranlarının düşürülmesi işleminin de eşanlı bir biçimde uygulanmaya konması bu süreci hızlandıracaktır

Kayıt dışı ekonomiden elde edilebilecek vergi gelirlerinin kamu açıklarını büyük ölçüde kapatabileceği ya da kamu fazlası yaratabileceği düşünüldüğünde ekonomik istikrarın sağlanabilmesi için yönetimlerin bu konuda kararlı adımlar atması gerekliliği ortaya çıkmaktadır Söz konusu potansiyel gelirden yararlanılması durumunda giderek kaynak yetersizliği nedeniyle yapılamayan alt yapı yatırımlarının da hızlandırılması mümkün olacaktır

11KAYIT DIŞI EKONOMİ VE YETERLİ VERGİ ORANLARI

Ekonominin belirli bir bölümünün kayıt altına alınması durumunda mevcut vergi gelirlerinin çok daha düşük vergi oranlarıyla elde edilmesi mümkün olacaktır Mevcut vergi gelirlerinin düzeyi korunarak ekonominin muhtelif oranlarda kayıt altına alındığı varsayımına dayalı hesaplamalar vergi oranları açısından da çarpıcı sonuçlar ortaya koymaktadır

Söz konusu varsayımdan hareketle KDV ve gelir vergisi oranlarını ayrı ayrı hesaplamak olasıdır

Ekonominin %70, 75 ve 80 oranında kayıt altına alınması durumunda KDV matrahı çeşitli KDV oranına tabi harcama büyüklüklerinin %70,75,80’i olacaktır

Ekonominin kayıt altına alınması durumunda vergi oranlarının düşürülebileceğini açıkça göstermektedir Vergi oranlarının düşürülmesinin kayıt dışı işlemleri de kayıt altına almayı kolaylaştıracağı açıktır Vergi oranlarındaki düşüş nedeni ile ekonomideki işletmelerin büyük kısmı yeni kaynağa kavuşacaklar ve üretimleri artacaktır Sonuçta vergiye matrah olan büyükler de artacak ve ekonomideki büyüme nedeniyle vergi gelirlerinde, oranlar değiştirilmeden reel artış sağlanacaktır

Verilen tüm örnekler ve hesaplamalar ülkenin vergi potansiyel büyüklüğünü gösterirken, çarpıklıkları da ortaya koymaktadır

Vergi gelirlerindeki büyük kayıplar nedeni ile devlet gelir gider dengesini kuramamakta, harcamalarını borçlanma yoluyla kapatmakta, devletin yapması gerekli hizmetleri de tam olarak yerine getirememektedir Net borçlanmanın, toplam harcamalar içindeki payı %30-40 düzeylerine erişmektedir

12KAYIT DIŞI EKONOMİ

Vergiler devletin önemli bir gelir kaynağı olmakla birlikte beyan edilmeleri mecburidir Beyan esası, verginin ödeme gücüne göre alınmasının sağlar ve vergilendirme adaletinin gerçekleşmesinde etkilidir Bu yöntem iyi bir denetim mekanizmasıyla desteklenmezse kayıt dışı ekonomi ortaya çıkar

Kayıt dışı ekonomi, kamu idarelerinin denetimi dışında kalan her türlü ekonomik işlem ve faaliyettir

121KAYIT DIŞI EKONOMİNİN UNSURLARI

1) Yeraltı Ekonomisi: Toplumun zararlı ve ahlak dışı olarak gördüğü kanunen yasaklanmış faaliyetlerdir
2) Yarı Kayıtlı Ekonomi: faaliyetleri yasal olup faaliyetlerden elde edilen gelirlerin büyük kısmı kayıt dışında kalan kişilerin faaliyetleridir
3) Hiç Kayıtlara Girmeyen Ekonomi: Faaliyetlerini aktif olarak yürüttükleri halde vergi idaresinin bilgisi dışında faaliyet gösterirler

122TÜRKİYE’DE KAYIT DIŞI EKONOMİNİN BOYUTLARI

Son yıllarda, Türkiye’de yaşanan kronik enflasyon spekülatif kazançların yoğun olması gelir dağılımındaki aşırı adaletsizlikler ve ekonomik faaliyetlerin denetim dışında kalması kayıt dışı ekonominin boyutunu genişletmiştir Tarımın niteliği bu faaliyetin denetim altına alınmasını güçleştirir Dolayısıyla tarıma dayalı hammadde kullanan sektörlerde kayıt dışı ekonomi büyüktür Ülkemizde kayıt dışı ekonominin büyüklüğü konusunda bir kesin rakam vermek zordur fakat son yıllarda ülkemizde kayıt dışılığın milli gelire oranı %50’nin üzerine çıktığı tahmin edilmektedir

123TÜRKİYE’DE KAYIT DIŞI EKONOMİYİ DOĞURAN FAALİYETLER

- İnsanları gelirlerini arttırmak istemeleri: Gelirlerini arttırmak isteyen kişiler faaliyetlerinin bir kısmını yada tamamını kayıt dışı sürdürür Ayrıca bu faaliyetlerden kazançlarına vergi ödemeyerek gelirlerini arttırır
- Türkiye’de ücretlilerin ödediği vergi ve diğer kesintilerin çok yüksek olması da kayıt dışılığı arttırmaktadır
- İşgücü üzerindeki vergi, sigorta ve benzeri yükümlülükler kayıt dışı ekonomiye geçişi hızlandırmaktadır
- Vergi bürokrasisinin yoğun olması mükelleflerin bazı kazançlarını kayıt altında tutmalarına neden olmaktadır
- Ayrıca ülkemizde ard arda yaşanan ekonomik krizler kayıt dışı faaliyetlerin artmasına neden olmuştur

124KAYIT DIŞI EKONOMİK FAALİYETLERİN ETKİLERİ

a)Olumsuz Etkiler

- Devletin temel gelir kaynağı olan vergi gelirlerinin azaltması
- Bütçe açıkları nedeniyle borçlanmaya yol açması
- Kayıt dışılık yüzünden vergi ödemeyenlerle, vergisini ödeyenler arasında adaletsiz bir ortam yaratması
- Dürüst vergi mükellefleri açısından haksız rekabet ortamı ortaya çıkması
- Kayıt dışı ekonomi resmi kayıtlara geçmediği için ekonomik göstergelerde gerçekte olduğundan farklı sonuçlar ortaya çıkarması
- Toplumun ahlaki değerlerinin bozulmasına neden olması

b)Olumlu Etkiler

- Kayıt dışı ekonomik faaliyette bulunan bazı kişiler daha az vergi ödedikleri için yatırıma yönlendirecek fonları artar
- Kayıtlı ekonominin herkese iş yaratma imkanı yoktur Bu işsiz kalan kısma kayıt dışı ekonomi iş olanağı sağlar
Kayıt dışı ekonomi iç ve dış piyasalarda rekabet gücünü arttırır

Kayıt dışı ekonomi, iktisadi bir sonuç yarattığı halde kayıtlarda yer almayan olayları ifade etmekte ve ekonominin denetiminde ve yönlendirilmesinde ciddi belirsizlikler oluşturmaktadır

KDE, oluşumu birbirine ekli bir zincir gibi neden – sonuç ilişkisine bağlıdır Mesela, uzun dönemli kalkınma anlayışının yanlışlıkları sonucu bölgesel dengesizliklerin oluşumu, bunun gelir dağılımı bozukluklarına neden olarak yoğun göç yaratması, iç göçün çarpık kentleşmeye neden olması Kayıt dışı ekonominin artmasında ise, vergi sisteminin, idari ve bürokratik yapının, çıkarcılık anlayışının toplumda yoğunlaşmasının büyük önemi vardır

KDE’yi Savunmayı Olanaklı Kılan Durumlar:

1) Normalde işsiz kalan kişiler KDE sayesinde istihdam edilmiş olmaktadır KDE “mutlak” yoksulluğun azalmasında etkilidir
2) Yapılmamasında devlet bürokrasisinin önemli olduğu işler yapılmış olmaktadır
3) Kamu personeline ek gelir olanağı sağlanmış olmaktadır
4) Vergi ve sosyal güvenlik prim ödemeleri yapılmadığı için önemli bir maliyet avantajı doğurur Bu durumda iç ve dış piyasalarda rekabet avantajı sağlayabilir

KDE İncelenirken Bazı Belirlemeler:

1) KDE’de genellikle bir iktisadi mal ve hizmet üretimi söz konusudur
2) KDE’nin faaliyet alanları ve KDE’ye girenler çok çeşitlidir
3) KDE’deki faaliyetler yasadışı olabilir
4) KDE pekala “piyasa – dışı” olabilmektedir

05-08-2009	#2
yesimciwciw	Cevap : Kayıtdışı Ekonomi 10EKONOMİNİN FARKLI ORANLARDA KAYIT ALTINA ALINMASI VARSAYIMINA DAYALI SENARYOLAR: Kamu açıklarının MG içindeki payı ile enflasyon arasındaki ilişkiler sadece regrasyon analizinin sonuçları ile sınırlı değildir Regrasyon sonuçları sadece tasarruf- yatırım farkları ile enflasyon arsında olası doğrudan ilişkiler konusunda bir fikir vermeye yöneliktir Ancak açıkların önlenmesi halinde makro dengeler üzerinde etkili olacak süreçlerin başlaması ise bir gerçektir Her şeyden önce kamu açıklarını giderilmesi ile birlikte makro dengeler üzerindeki son derece etkili olduğu bilinen enflasyon bekleyişleri kırılma sürecine girecektir Azalan kamu açıkları ile birlikte fiyat hareketlerinin yön değiştireceği piyasalarca hemen algılanacak, karar alıcılar geçmişe göre çok farklı tepkiler vermeye başlayacaktır Piyasalarda farklı ortaya çıkması her şeyden önce finanssal piyasalarda etkisini gösterecek, enflasyonun gerileyeceği beklentisi ile faizler düşmeye başlayacaktır Bu gelişme bütçeyi rahatlatacak önemli kazanımlar ortaya çıkacaktır Diğer taraftan bütçe açıkları ilk ödemeler dengesinin cari işlemleri arsında güçlü ilişkiler olduğu bilinmektedir Şöyleler azalan kamu açıkları, cari işlemler dengesi açıklarının kapatılması anlamına gelecektir Bu durumda kurlar üzerindeki baskılar önemli ölçüde azalmış olacaktır Böylece kamu kesimi dış borç ödemeleri, yükselen kurların kütlesinden kurtulurken kamu kesiminin rahatlatılması ile birlikte uzun süredir ihmal edilmiş olan alt yapı yatırımlarının finansmanı için gerekli kaynaklar sağlanmış olacaktır Bilindiği üzere alt yapı yatırımları, dolaysız biçimde ekonomiyi uyarıcı, ekonomiyi canlandırıcı etkiler içermektedir Ayrıca alt yapı yatırımlarının dolaylı biçimde ortaya çıkan ve ekonomiyi uyarıcı etkileri günümüzde çok önemsenmektedir Kamu açıklarının kapatılması özel sektör açısından da önemli kazanımları beraberinde getirecektir Her şeyden önce istikrarlı kısır ve faizler özel kesimin önünü görebilmesini sağlayacak, uzun vadeli yatırımlar için gerekli zemin hazırlanmış olacaktır Kamu kesimini mali dengesi, vergi gelirlerindeki artışlarla sağlanınca, devlet fon piyasalarından çekilmeye başlayacak böylece toplam fon talebi, özel kesimin fon ihtiyacı ile sınırlı kalacak ve faiz oranları düşmeye başlayacaktır Ekonomik istikrara programı piyasalarda risk faktörünü azaltacağı için daha ılımlı fiyat politikalarına zemin hazırlayacaktır Ekonomik istikrarsızlığın ticari ahlakı zayıflattığı bilinmektedir Ekonomik istikrarsızlık sivil ekonomiyi tahrip etmektedir Ekonomik istikrarın bu noktada sağlayacağı kazanımları görmemek mümkün değildir Görüldüğü üzere vergi konusunda yapılacak iyileştirmenin ve düzenlemelerin ölçülebilen ve ölçülemeyen çeşitli faydaları bulunmaktadır Artık bu sorunun çözülmesi bir zorunluluktur Bu gelişmeler ile birlikte yüksek vergi oranlarının düşürülmesi de olasıdır Kayıt dışı ekonominin denetim altına alınması için sistemde yapılabilecek düzenlemelerle birlikte vergiden kaçışa eden olan yüksek vergi oranlarının düşürülmesi işleminin de eşanlı bir biçimde uygulanmaya konması bu süreci hızlandıracaktır Kayıt dışı ekonomiden elde edilebilecek vergi gelirlerinin kamu açıklarını büyük ölçüde kapatabileceği ya da kamu fazlası yaratabileceği düşünüldüğünde ekonomik istikrarın sağlanabilmesi için yönetimlerin bu konuda kararlı adımlar atması gerekliliği ortaya çıkmaktadır Söz konusu potansiyel gelirden yararlanılması durumunda giderek kaynak yetersizliği nedeniyle yapılamayan alt yapı yatırımlarının da hızlandırılması mümkün olacaktır 11KAYIT DIŞI EKONOMİ VE YETERLİ VERGİ ORANLARI Ekonominin belirli bir bölümünün kayıt altına alınması durumunda mevcut vergi gelirlerinin çok daha düşük vergi oranlarıyla elde edilmesi mümkün olacaktır Mevcut vergi gelirlerinin düzeyi korunarak ekonominin muhtelif oranlarda kayıt altına alındığı varsayımına dayalı hesaplamalar vergi oranları açısından da çarpıcı sonuçlar ortaya koymaktadır Söz konusu varsayımdan hareketle KDV ve gelir vergisi oranlarını ayrı ayrı hesaplamak olasıdır Ekonominin %70, 75 ve 80 oranında kayıt altına alınması durumunda KDV matrahı çeşitli KDV oranına tabi harcama büyüklüklerinin %70,75,80’i olacaktır Ekonominin kayıt altına alınması durumunda vergi oranlarının düşürülebileceğini açıkça göstermektedir Vergi oranlarının düşürülmesinin kayıt dışı işlemleri de kayıt altına almayı kolaylaştıracağı açıktır Vergi oranlarındaki düşüş nedeni ile ekonomideki işletmelerin büyük kısmı yeni kaynağa kavuşacaklar ve üretimleri artacaktır Sonuçta vergiye matrah olan büyükler de artacak ve ekonomideki büyüme nedeniyle vergi gelirlerinde, oranlar değiştirilmeden reel artış sağlanacaktır Verilen tüm örnekler ve hesaplamalar ülkenin vergi potansiyel büyüklüğünü gösterirken, çarpıklıkları da ortaya koymaktadır Vergi gelirlerindeki büyük kayıplar nedeni ile devlet gelir gider dengesini kuramamakta, harcamalarını borçlanma yoluyla kapatmakta, devletin yapması gerekli hizmetleri de tam olarak yerine getirememektedir Net borçlanmanın, toplam harcamalar içindeki payı %30-40 düzeylerine erişmektedir 12KAYIT DIŞI EKONOMİ Vergiler devletin önemli bir gelir kaynağı olmakla birlikte beyan edilmeleri mecburidir Beyan esası, verginin ödeme gücüne göre alınmasının sağlar ve vergilendirme adaletinin gerçekleşmesinde etkilidir Bu yöntem iyi bir denetim mekanizmasıyla desteklenmezse kayıt dışı ekonomi ortaya çıkar Kayıt dışı ekonomi, kamu idarelerinin denetimi dışında kalan her türlü ekonomik işlem ve faaliyettir 121KAYIT DIŞI EKONOMİNİN UNSURLARI 1) Yeraltı Ekonomisi: Toplumun zararlı ve ahlak dışı olarak gördüğü kanunen yasaklanmış faaliyetlerdir 2) Yarı Kayıtlı Ekonomi: faaliyetleri yasal olup faaliyetlerden elde edilen gelirlerin büyük kısmı kayıt dışında kalan kişilerin faaliyetleridir 3) Hiç Kayıtlara Girmeyen Ekonomi: Faaliyetlerini aktif olarak yürüttükleri halde vergi idaresinin bilgisi dışında faaliyet gösterirler 122TÜRKİYE’DE KAYIT DIŞI EKONOMİNİN BOYUTLARI Son yıllarda, Türkiye’de yaşanan kronik enflasyon spekülatif kazançların yoğun olması gelir dağılımındaki aşırı adaletsizlikler ve ekonomik faaliyetlerin denetim dışında kalması kayıt dışı ekonominin boyutunu genişletmiştir Tarımın niteliği bu faaliyetin denetim altına alınmasını güçleştirir Dolayısıyla tarıma dayalı hammadde kullanan sektörlerde kayıt dışı ekonomi büyüktür Ülkemizde kayıt dışı ekonominin büyüklüğü konusunda bir kesin rakam vermek zordur fakat son yıllarda ülkemizde kayıt dışılığın milli gelire oranı %50’nin üzerine çıktığı tahmin edilmektedir 123TÜRKİYE’DE KAYIT DIŞI EKONOMİYİ DOĞURAN FAALİYETLER - İnsanları gelirlerini arttırmak istemeleri: Gelirlerini arttırmak isteyen kişiler faaliyetlerinin bir kısmını yada tamamını kayıt dışı sürdürür Ayrıca bu faaliyetlerden kazançlarına vergi ödemeyerek gelirlerini arttırır - Türkiye’de ücretlilerin ödediği vergi ve diğer kesintilerin çok yüksek olması da kayıt dışılığı arttırmaktadır - İşgücü üzerindeki vergi, sigorta ve benzeri yükümlülükler kayıt dışı ekonomiye geçişi hızlandırmaktadır - Vergi bürokrasisinin yoğun olması mükelleflerin bazı kazançlarını kayıt altında tutmalarına neden olmaktadır - Ayrıca ülkemizde ard arda yaşanan ekonomik krizler kayıt dışı faaliyetlerin artmasına neden olmuştur 124KAYIT DIŞI EKONOMİK FAALİYETLERİN ETKİLERİ a)Olumsuz Etkiler - Devletin temel gelir kaynağı olan vergi gelirlerinin azaltması - Bütçe açıkları nedeniyle borçlanmaya yol açması - Kayıt dışılık yüzünden vergi ödemeyenlerle, vergisini ödeyenler arasında adaletsiz bir ortam yaratması - Dürüst vergi mükellefleri açısından haksız rekabet ortamı ortaya çıkması - Kayıt dışı ekonomi resmi kayıtlara geçmediği için ekonomik göstergelerde gerçekte olduğundan farklı sonuçlar ortaya çıkarması - Toplumun ahlaki değerlerinin bozulmasına neden olması b)Olumlu Etkiler - Kayıt dışı ekonomik faaliyette bulunan bazı kişiler daha az vergi ödedikleri için yatırıma yönlendirecek fonları artar - Kayıtlı ekonominin herkese iş yaratma imkanı yoktur Bu işsiz kalan kısma kayıt dışı ekonomi iş olanağı sağlar Kayıt dışı ekonomi iç ve dış piyasalarda rekabet gücünü arttırır Kayıt dışı ekonomi, iktisadi bir sonuç yarattığı halde kayıtlarda yer almayan olayları ifade etmekte ve ekonominin denetiminde ve yönlendirilmesinde ciddi belirsizlikler oluşturmaktadır KDE, oluşumu birbirine ekli bir zincir gibi neden – sonuç ilişkisine bağlıdır Mesela, uzun dönemli kalkınma anlayışının yanlışlıkları sonucu bölgesel dengesizliklerin oluşumu, bunun gelir dağılımı bozukluklarına neden olarak yoğun göç yaratması, iç göçün çarpık kentleşmeye neden olması Kayıt dışı ekonominin artmasında ise, vergi sisteminin, idari ve bürokratik yapının, çıkarcılık anlayışının toplumda yoğunlaşmasının büyük önemi vardır KDE’yi Savunmayı Olanaklı Kılan Durumlar: 1) Normalde işsiz kalan kişiler KDE sayesinde istihdam edilmiş olmaktadır KDE “mutlak” yoksulluğun azalmasında etkilidir 2) Yapılmamasında devlet bürokrasisinin önemli olduğu işler yapılmış olmaktadır 3) Kamu personeline ek gelir olanağı sağlanmış olmaktadır 4) Vergi ve sosyal güvenlik prim ödemeleri yapılmadığı için önemli bir maliyet avantajı doğurur Bu durumda iç ve dış piyasalarda rekabet avantajı sağlayabilir KDE İncelenirken Bazı Belirlemeler: 1) KDE’de genellikle bir iktisadi mal ve hizmet üretimi söz konusudur 2) KDE’nin faaliyet alanları ve KDE’ye girenler çok çeşitlidir 3) KDE’deki faaliyetler yasadışı olabilir 4) KDE pekala “piyasa – dışı” olabilmektedir __________________