Kemençe

Kemençe






Karadeniz kemençesi #Parça adı (Rumca)İşlev1Tepe (To Kifal)Tutucu2Kulak (Otia)Telleri tutup, germek3Boyun (Goula)Avuç içiyle kavranan yer4Kravat (Spaler)Klavye5KapakRezonans6Ses delikleri (Rothounia)Sesin akustiği7Eşek (Gaidaron)Telelri taşımak8Palikar "yiğit" (Palikar)Tutucu9Gövde (Soma)Ana gövde10Solucan (Stoular)akustik11Teller, HordesSesin oluşması





Suluboya çalışma: Kemençe çalan iblis, MS 15 yüzyıl Timur dönemi İran


veya Orta Asya



Kemençe yapımcısı, Çago usta'nın çalışma tezgahı Kemençe, Güneydoğu Karadeniz bölgesinde yaygın olan ve rebap, kemanklasik kemençe ile karıştırılmasını önlemek amacıyla Karadeniz kemençesi ya da Laz kemençesi olarak da adlandırılmaktadır türü yaylı çalgılarla akraba olduğu sanılan, bir yay yardımıyla çalınan üç telli geleneksel halk çalgısının adı olup,

Tarihçe

Bilinen en eski yaylı enstruman olan rebap (Arapça rababah) Avrupa’ya, 9 yüzyılda Bizans üzerinden (lyra adıyla) ve MS 11 yüzyılda Müslüman Arapların kontrolü altında olduğu dönemde İspanya üzerinden Rebec adıyla iki koldan yayılmış, Orta Çağ ve Erken Rönesans dönemi boyunca yoğun olarak kullanılmıştır[1] Çok sayıda farklı teoriye karşın Karadeniz kemençesinin Rumlar tarafından Kapadokya kemanesi olarak da adlandırılan Kabak kemaneden form olarak ne zaman farklılaştığı kesin olarak bilinmemektedir [2]

Coğrafi dağılım

Karadeniz kemençesi temel müzik aleti olduğu Giresun,Ordu ile Trabzon'un yanısıra Kuzey Gümüşhane ve Batı Rize'de, kısmen Samsun sahilinde, Cumhuriyet döneminde Karadenizlilerin topluca göç ettiği Adapazarı, İzmitmübadelesiyle Yunanistan'a giden Rumlar tarafından başta Selanik olmak üzere Kuzey Yunanistan'da yer alan göçmen köylerinde kullanılmaktadır köylerinde ve büyük şehirlerde, 1923

Akort

Karadeniz kemençesi genellikle beş yarım sesten oluşan aralıklarla örneğin G [sol] –D [re] –A ([la]) veya E [mi] –A [la] –D [re)formunda akort edilmekle birlikte, nadiren de olsa tulum ezgileri çalınmak istendiğinde (özellikle Trabzon Maçka ve Kuzey Gümüşhane'de) da (A [la] – A [la] – D [re] formu kullanılmaktadır Mübadeleye kadar Rumlar tarafından Trabzon ve Gümüşhane'de yoğun olarak kullanılan tulum 1970'lere kadar Trabzon'un Holo [3] ve Maçka bölgelerinde de Müslümanlar tarafından kullanılmıştır Geçmişte yaygın olarak yapılan küçükbaş hayvancılığın terkedilmesi tulumkavalın yerini kemençeye bırakması sonucu getirmiş olmalıdır

Yapım

Kemençenin gövdesi dut, karadut, akçaağaç ardıç, ladin veya erik ağacından tamamen elde oyularak tip ve özelliklerine göre 3-15 gün içerisinde yapılmaktadır[5] Özellikle Görele,Vona(Perşembe),Ordu,Fatsa,Ünye, Eynesil, Mesudiye, Akyazı, Vakfıkebir, Akçaabat, Tonya, Maçka, Sürmene'de süreklilik arzeden kemençe yapımcılığı genellikle babadan oğula geçmekte ve yapımcılar hiçbir resmi eğitim kurumunun formasyonundan geçmemektedirler 19 yüzyıla dek bağırsak olan teller yerini metal olanlara bırakmıştır Teller inceden kalına doğru zil, sağır ve bom olarak adlandırılmaktadır

Örnek kemençe ölçüleri

Sürmene yapımı kalın kemençe ölçüleri

• Kemençe boyu : 51 cm
• Tekne boyu : 415 cm
• Geniş taban tekne
• ön yükseklik : 5 5 cm
• Tutma yeri (sap) dar
• Taban arka yükseklik : 5 cm
• Geniş taban eni : 10 cm
• Dar taban eni : 7 cm
• Tekne taban kalınlığı : 35 mm
• Tekne yan kalınlık : 35 mm
• Tekne yan yükseklik : 5 mm
• Klavye tel yükseklik
• (Burgulara yakın kısım) : 08 mm
• Klavye tel yükseklik
• (tekne tarafında olan kısım : 25 mm
• Kapak üstü kaş uzunluk- en : 6 cm – 33 mm
• Kapak üstü kaşın tekne dar
• Kısım uzaklığı –yukarıdan : 28 cm
• Kapak üstü kaşın tekne geniş
• Kısım uzaklığı –aşağıdan : 14 cm
• Klavye : 8 cm
• Klavye genişlik : 25 cm
• İki kaş arası mesafe : 3 cm
• Tel alt bağlantı kuyruğu : 10 cm
• Zil ( ince )tel : 025-028 mm
• Orta tel : 028-030 mm
• Kalın tel : 2 numara,sarma tel ( keman teli )
• Yay boyu : 50 cm
• Eşik yükseklik : 2 cm
• Burgu bağlantı kafa derinlik -
• Genişlik : 45 cm—25 c
• Kapak kalınlığı : 2 mm

Karadenizli kemençe ustaları

Samsun ile Artvin illeri arasında çoğunlukla Giresun,Ordu ve Trabzon kökenli pek çok kemençe virtüözü yetişmiş olup çok azının ses kaydı hatta adı günümüze ulaşabilmiştir Bu ustalardan 20 yüzyılda kendi ekollerini oluşturabilmiş olanların listesi aşağıdadır ::

• Halil Kodalak
• Rize Hemşinli Sebahaddin Akpak
• Rizeli Sadık Aynacı
• İpselalı Fehmi Alan
• Göreleli Piçoğlu osman
• Giresun Dereli'den Çalcalı Hüseyin Bıçak
• Ordulu Yunus
• Ordulu-Fatsalı Ekrem Usta
• Ordulu Hasan Duman
• Ordulu-Çakalı Cafer
• Ordulu-Ulubeyli Mehmet (Kayıkçı Mehmet)
• Ordulu (Mesudiyeli) Hüseyin
• Ordulu(Mesudiyeli) Muhsin Aydın
• Ordulu Rıza Can ÖZEL
• Salanoylu Mehmet Yavuz
• Sürmeneli Hüseyin Dilaver
• Göreleli Durkaya Kemal İpşir
• Maçkalı Hasan Tunç
• Maçkalı Osman Genç
• Rizeli Hasan Sözeri
• Maçkalı Ferhat Özyakupoğlu
• Sürmeneli Bahattin Çamurali
• Sürmeneli Ali Rıza Temelli
• Koryanalı Hüseyin Köse
• Sürmeneli Fahrettin Dilaver
• Arhavili Yaşar Turna
• Arhavili Mehmet Canoğlu
• Maçkalı Sami Mataracı
• Ağasarlı Ahmet Yanık
• Mağuralı Sinan Kaya
• Göreleli Katip Şadi
• Göreleli Mehmet Sırrı Öztürk
• Soldoylu Saffet Genç
• Sıdıksalı Şevket Köroğlu
• Akçaabatlı Hacı Kahvecioğlu
• Ağsarlı Ali Çinkaya
• Çaykaralı Yusuf Cemal Keskin
• Akçaabatlı Hayri Yaşar Karagülle
• Ağasarlı Sait Uçar
• Oflu Dursun Dereli
• Tonyalı hubloğlu said bahadır
• Çarşıbaşılı Muhammed Ustabaşı