Ukrayna

Ukrayna

Ukrayna Ülkenin Adı: Ukrayna

Eski Adı: Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti

Yönetim biçimi: Başkanlık Tipi Cumhuriyet

Başkenti: Kiev

İdari Bölümleri: 24 bölge, 1 özerk cumhuriyet, ve 2 belediye; Cherkas'ka (Cherkasy), Chernihivs'ka (Chernihiv), Chernivets'ka (Chernivtsi), Dnipropetrovs'ka (Dnipropetrovs'k), Donets'ka (Donets'k), Ivano-Frankivs'ka (Ivano-Frankivs'k), Kharkivs'ka (Kharkiv), Khersons'ka (Kherson), Khmel'nyts'ka (Khmel'nyts'kyy), Kirovohrads'ka (Kirovohrad), Kiev, Kyyivs'ka (Kiev), Luhans'ka (Luhans'k), L'vivs'ka (L'viv), Mykolayivs'ka (Mykolayiv), Odes'ka (Odesa), Poltavs'ka (Poltava), Avtonomna Respublika Krym (Simferopol'), Rivnens'ka (Rivne), Sevastopol', Sums'ka (Sumy), Ternopil's'ka (Ternopil'), Vinnyts'ka (Vinnytsya), Volyns'ka (Luts'k), Zakarpats'ka (Uzhhorod), Zaporiz'ka (Zaporizhzhya), Zhytomyrs'ka (Zhytomyr)




Bağımsızlık Günü: 24 Ağustos 1991 (Sovyetler Birliğinden)

Milli Bayramları: Bağımsızlık günü, 24 Ağustos (1991)

Anayasası: 28 Haziran 1996

Üye Olduğu Uluslararası Örgüt ve Kuruluşlar: BSEC, CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi), CE (Avrupa Konseyi), CEI (Orta Avrupa Girişimi), CIS (Bağımsız Devletlerin Topluluğu), EAPC (Avrupa - Atlantik Ortaklık Konseyi), EBRD (Avrupa Yatırım ve Kalkınma Bankası), ECE (Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu), IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı), IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası), ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü), ICRM (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi), IFC (Uluslararası Finansman Kurumu), IFRCS (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Toplulukları Federasyonu), IHO (Uluslararası Hidrografi Örgütü), ILO (Uluslarası Çalışma Örgütü), IMF (Uluslararası Para Fonu), IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü), Inmarsat (Uluslararası Denizcilik Uydu Teşkilatı), Intelsat (Uluslararası Telekomünikasyon ve Uydu Örgütü), Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı), IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi), IOM (Uluslararası Göçmen Teşkilatı), ISO (Uluslararası Standartlar Örgütü), ITU (Uluslararası Haberleşme Birliği), MONUC (BM Kongo Operasyonu), NAM, NSG, OAS (Amerika Devletleri Teşkilatı), OPCW (Kimyasal Silahları Yasaklama Organizasyonu), OSCE (Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Örgütü), PCA (Daimi Hakemlik Mahkemesi), PFP (Barış için Ortaklık), UN (Birleşmiş Milletler), UN Güvenlik Konseyi, UNAMSIL (BM Sierra Leone Misyonu), UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı), UNESCO (Eğitim-Bilim ve Kültür Örgütü), UNIDO (Endüstriyel Kalkınma Örgütü), UNIFIL (BM Geçici Gücü), UNMEE (BM Etyopya-Eritre Misyonu), UNMIBH (BM Bosna Hersek Misyonu), UNMIK (BM Kosova Geçici Yönetimi), UNMOP (BM Prevlaka Gözlem Misyonu), UNMOT, UNTAET (BM Doğu Timor Geçiş Yönetimi), UPU (Dünya Posta Birliği), WCL (Dünya Emek Konfederasyonu), WFTU (Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu), WHO (Dünya Sağlık Örgütü), WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı), WMO (Dünya Meteoroloji Örgütü), WToO (Dünya Turizm Örgütü), WTrO (Dünya Ticaret Örgütü), ZC
Avrupa’da yer alan bir devlet Kuzeyinde Beyaz Rusya, doğusunda Rusya Federasyonu, güneyinde Azak Denizi, Karadeniz, Moldavya ve Romanya, batısında Macaristan, Çek Cumhûriyeti ve Polonya yer alır




Târihi

Bölgede târih boyunca çeşitli devletler kuruldu Dokuzuncu asırda kurulan ve ilk Rus devleti olan Kiev Prensliği, 13 asırda Moğol saldırılarına mâruz kalarak yıkıldı Batı Ukrayna’da Galiçya ve Volinya Prensliği 11 asırdan 14 asra kadar hâkimiyetlerini devam ettirdi




Ülke topraklarının büyük bölümü 14 asırda Litvanya’nın hâkimiyeti altına girdi Polonya ve Litvanya’yı tek bir federe devlet hâline getiren Lublin birliğinin 1569’da sağlanmasından sonra Ukrayna toprakları fiilen Polonya’nın hâkimiyetine girdi Zaporojye Kazaklarının lideri Bogdan Hmelnitski Polonya yönetimine karşı ayaklandı ve 1651’de Rus Çarından yardım istedi Bu durum Rus Çarlığı ile Polonya arasında savaşa sebep oldu Savaşın ardından Dinyeper Nehrinin doğusunda kalan topraklarla Kiev Rusların hâkimiyetine girdi Kırım’ın 1783’te Rus hâkimiyetine girmesi üzerine Karadeniz kıyısında yeni yerleşim merkezleri kurulmaya başladı

On sekizinci asırda Polonya topraklarının paylaşılması üzerine Dinyeper’in batısındaki Ukrayna toprakları Rus hâkimiyetine, Galiçya ise Avusturya hâkimiyetine bırakıldı On dokuzuncu asırda Ukrayna’da milliyetçi hareketler yaygınlaşınca, Rus çarı bu hareketleri bastırmak için şiddetli tedbirlere başvurdu Ukraynacayı kullanmayı sınırladı Avusturya-Macaristan İmparatorluğu hâkimiyeti altında yaşıyan Ukraynalılar ise daha rahattılar Birinci Cihan Harbinin başladığı sırada Galiçya’da yaşıyan Ukraynalılar kendi kültür, siyâsî ve dînî kurumlarını geliştirmişlerdi




Rusya’da 1917 devriminden sonra Harkov’da Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhûriyeti kuruldu Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun yıkılması üzerine Ukraynalılar 1918’de Galiçya’nın yönetim merkezi Lemberg’i ele geçirerek Batı Ukrayna Millî Cumhûriyetini kurdular Bu devlet 1919’da Ukrayna Millî Cumhûriyetiyle birleştiyse de 1919 Haziranında Ukrayna askeri Galiçya’dan çıkarıldı Bukovina Romanya’nın, Macaristan toprakları içinde kalan eski Ukrayna şehirleriyse yeni kurulan Çekoslovakya’nın hakimiyetine girdi Çeşitli devletler 1917-21 arasında Ukrayna’nın hâkimiyetini ele geçirmek için çalıştılarsa da başarılı olamadılar Ukrayna 1924’te Sovyetler Birliğini meydana getiren 15 cumhûriyetten biri oldu

İkinci Dünyâ Harbine kadar Ukrayna hızla sanâyileşti ve tarımda kollektifleştirme politikası uygulandı Bu harekete köylü büyük tepki gösterdi Stalin döneminde bölgede baskılar arttırıldı ve Ukraynacanın kullanımı yasaklandı Sâdece Çekoslovakya’da yaşayan Ukraynalılar geniş siyâsî ve kültürel haklara sâhiptiler




Alman-Sovyet saldırmazlık Paktının 1939’da imzâlanmasıyla Polonya’nın hâkimiyeti altında bulunan Doğu Galiçya ve Batı Volniya toprakları Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhûriyetine bırakıldı 1941 Haziranında Rusya’ya saldıran Almanlar kısa sürede Ukrayna’yı işgal ettiler Başlangıçta Ukraynalılardan destek gören Almanlar, daha sonraları gerilla direnişiyle karşılaştılar Almanların savaş sonunda mağlup olmaları üzerine bütün Ukrayna toprakları Rusya’nın hâkimiyeti altına girdi

1989’da Rusya’da başlayan reformlar Ukrayna’da da köklü değişikliklere sebep oldu İlk çok partili seçimler yapıldı Ülke yeni bir siyâsî ve ekonomik döneme girdi Ukrayna 1991’de bağımsızlığını îlân etti ve aynı sene Bağımsız Devletler Topluluğunun kurucuları arasında yer aldı

Fizikî Yapı




Ülke toprakları, Doğu Avrupa Ovasının büyük bölümünü kaplar Kuzeydoğusunda Orta Rusya Platosunun bir uzantısı yer alır Karadeniz kıyıları boyunca uzanan Karadeniz düzlüğü, Kırım Yarımadasında Kuzey Kırım Düzlüğünü meydana getirir Batıda yer alan Karpat Dağlarının uzunluğu 240 km’yi geçer Karadeniz ile Azak Denizi arasında kalan Kırım Dağları birbirine paralel üç alçak sıradan meydana gelir Bu sıralar arasında vâdiler yer alır

Başlıca akarsuları Dinyester ve Dinyeper nehirleri olup, Azak-Karadeniz Havzasına doğru akar Pripet Bataklıklarının bir bölümü ve bir içdeniz olan Azak Denizi ülke sınırları içinde kalır

İklimi

Ukrayna ılıman bir iklim kuşağında yer alır

Tabii Kaynaklar

Mâdenler: Ukrayna; manganez cevheri bakımından dünyânın en zengin bölgelerindendir Ayrıca önemli miktarda demir cevheri vardır

Nüfus ve Sosyal Hayat

Ukrayna’nın nüfûsu 51944000 olup, nüfus yoğunluğu 86’dır Nüfûsun % 72,7’si Ukraynalı, % 22’si Rus, % 5,3’ü diğer milletlerden meydana gelmektedir Halkın % 67’si şehirlerde, % 33’ü köylerde yaşamaktadır Başlıca şehirleri Sivastopol, Odessa, Harkov, Denetsk, Krivay Rog, Zaporojye’dir
Ukrayna’da 7-17 yaşları arasında eğitim mecbûri ve parasızdır Eğitim Ukraynaca yapılmaktadır Ayrıca Rusça, Moldavya dili, Lehçe, Bulgarca, Macarca, Fransızca, Almanca, İspanyolca ve İngilizcenin kullanıldığı okullar da vardır Ülkede 140’tan fazla yüksek öğretim kurumu ile Ukrayna Cumhûriyeti Bilimler Akademisine bağlı çok sayıda ilmî

Ekonomi




Ekonomi tarım ve sanâyiye dayalıdır Tarımda makina yaygın şekilde kullanılır Ülke çapında yaklaşık sekiz bin kollektif çiftlik (Kolhoz) ile 1700 civârında devlet çiftliği (Sovhoz) vardır Bu çiftliklerde et ve süt için büyükbaş hayvan beslenir Ayrıca tahıl, sebze, patates ve şekerpancarı yetiştirilir
Ukrayna’da çelik sanâyii gelişmiştir Ülkede ayrıca metalurji araçları, dizel lokomotifler, televizyon ve traktör üreten fabrikalar vardır Sun’î gübre, sülfirik asit ve şeker fabrikaları ekonomide önemli yer tutar Sanâyi tesislerinde kullanılan enerjinin hemen tamâmı fosil yakıtlarından elde edilir

Siyâsî Hayat




Ukrayna’da en yüksek yasama organı Yüksek Meclistir Meclis üyeleri beş yılda bir yapılan seçimlerle belirlenir Yüksek Meclis Devlet Başkanı ve Bakanlar Kurulu üyelerini atar

Genel İstatistiki Bilgiler

Konum: Doğu Avrupa'da, Karadeniz kıyısında, Polonya ile Rusya arasında yer alır

Coğrafi Konumu: 49 00 Kuzey derecesi, 32 00 Doğu boylamı

Bulunduğu Kıta: Doğu Avrupa

Yüzölçümü: 603,700 km²

Sınırları: toplam: 4,558 km

Sınır Komşuları: Beyaz Rusya 891 km, Macaristan 103 km, Moldova 939 km, Polonya 428 km, Romanya (güney) 169 km, Romanya (batı) 362 km, Rusya 1,576 km, Slovakya 90 km

Denize Kıyısı (Sahil şeridi): 2,782 km

İklimi: Ilıman kıtasal; Akdeniz iklimi sadece güney Kırım sahillerinde görülmektedir
Arazi Yapısı: Verimli ovalar ve platolar, batıda dağlar yer alır

Deniz Seviyesinden Yüksekliği: en alçak noktası: Karadeniz 0 m

en yüksek noktası: Hora Hoverla 2,061 m

Doğal Kaynakları: Demir, kömür, manganez, doğal gaz, tuz, sülfür, grafit, titanyum, magnezyum, kaolin, nikel, cıva, kereste, işlenebilir topraklar

Arazi Kullanımı: tarıma uygun topraklar: %58

Devamlı Ekilen Alanlar: %2

Otlakları: %13

Ormanlık Arazisi: %18

Diğer Arazileri: %9 (1993 verileri)

Sulanan Arazisi: 26,050 km² (1993 verileri)

Nüfus: 48,760,474 (Temmuz 2001 verileri)

Nüfus Artış Oranı: %-078 (2001 verileri)

Mülteci oranı: -063 mülteci/1,000 nüfus (2001 tahmini)

Bebek Ölüm Oranı: 214 ölüm/1,000 doğan bebek (2001 tahmini)

Ortalama Hayat Süresi: Toplam Nüfusun: 6615 yıl

Erkeklerde: 6062 yıl

Kadınlarda: 7196 yıl (2001 verileri)

Ortalama Çocuk Sayısı: 129 çocuk/1 kadın (2001 tahmini)

HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %096 (1999 verileri)

HIV/AIDS - hastalığı olan insan sayısı: 240,000 (1999 verileri)

HIV/AIDS - hastalıklarından ölenlerin sayısı: 4,000 (1999 verileri)

Ulus: Ukraynalı

Nüfusun Etnik Dağılımı: Ukraynalı %73, Rus %22, Yahudi %1, diğer %4
Din: Ukraynalı Ortodoks - Moskova Patrikhanesi, Ukraynalı Ortodoks - Kiev Patrikhanesi, Ukraynalı Autocephalous Ortodoks, Ukraynalı Katolik, Protestan, Musevi

Diller: Ukrayna, Rus, Romanya, Polonya, Macar

Okur Yazar Oranı: 15 yaş ve üzeri için veriler

Toplam Nüfusta: %98

erkekler: %100

kadınlar: %97 (1989 verileri)

GSYİH: Satınalma Gücü paritesi - 1894 milyar $ (2000 verileri)

GSYİH - reel büyüme: %6 (2000 verileri)

GSYİH - sektörel bileşim: tarım: %12

endüstri: %26

hizmet: %62 (1998 verileri)

Enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %258 (2000 verileri)

İş Gücü: 228 milyon (1997)

İşsizlik oranı: %43

Endüstri: Kömür, elektrik enerjisi, metaller, makine ve parçalar, kimyasallar, gıda maddeleri

Endüstrinin büyüme oranı: %129 (2000 verileri)

Elektrik Üretimi: 157823 milyar kWh (1999)

Elektrik Tüketimi: 146675 milyar kWh (1999)

Elektrik İhracatı: 23 milyar kWh (1999)

Elektrik İthalatı: 22 milyar kWh (1999)

Tarım Ürünleri: Hububat, şeker pancarı, ayçiçeği çekirdeği, sebze, et, süt
İhracat: 146 milyar $ (2000 verileri)

İhracat Ürünleri: Metaller, yakıt ve petrol ürünleri, makine ve parça, gıda maddeleri

İhracat Ortakları: Rusya %24, Avrupa %30, ABD %5 (2000 verileri)

İthalat: 15 milyar $ (2000 verileri)

İthalat Ürünleri: Enerji, makine ve araç, taşıt ekipmanları, kimyasallar

İthalat Ortakları: Rusya %42, Avrupa %29, ABD %3 (2000 verileri)

Dış Borç Tutarı: 103 milyar $ (2000)

Para Birimi: Hryvnia (UAH)

Para Birimi Kodu: UAH

Mali Yılı: Takvim yılı