Gürcistan

Gürcistan Cumhuriyeti

Ülkenin Resmi adı: Gürcistan Cumhuriyeti

Yerel adı: Sak'art'velo

Eski Adı: Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti

Yönetim biçimi: Başkanlık Tipi Cumhuriyet

Başkenti: Tiflis

İdari Bölümleri: 53 bölge, 9 şehir ve 2 bağımsız cumhuriyet ; Abashis, Abkhaziai (Sokhumi), Adigenis, Ajaria (Bat'umi), Akhalgoris, Akhalk'alak'is, Akhalts'ikhis, Akhmetis, Ambrolauris, Aspindzis, Baghdat'is, Bolnisis, Borjomis, Chiat'ura*, Ch'khorotsqus, Ch'okhatauris, Dedop'listsqaros, Dmanisis, Dushet'is, Gardabanis, Gori, Goris, Gurjaanis, Javis, K'arelis, Kaspis, Kharagaulis, Khashuris, Khobis, Khonis, K'ut'aisi, Lagodekhis, Lanch'khut'is, Lentekhis, Marneulis, Martvilis, Mestiis, Mts'khet'is, Ninotsmindis, Onis, Ozurget'is, P'ot'i, Qazbegis, Qvarlis, Rust'avi, Sach'kheris, Sagarejos, Samtrediis, Senakis, Sighnaghis, T'bilisi, T'elavis, T'erjolis, T'et'ritsqaros, T'ianet'is, Tqibuli, Ts'ageris, Tsalenjikhis, Tsalkis, Tsqaltubo, Vanis, Zestap'onis, Zugdidi, Zugdidis

Bağımsızlık Günü: 9 Nisan 1991 (Sovyetler Birliği)

Milli Bayramları: Bağımsızlık günü, 26 Mayıs (1918)

Anayasası: 17 Ekim 1995

Üye Olduğu Uluslararası Örgüt ve Kuruluşlar: BSEC (Karadeniz Ekonomik İşbirliği), CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi), CE (Avrupa Konseyi), CIS (Bağımsız Devletlerin Topluluğu), EAPC (Avrupa - Atlantik Ortaklık Konseyi), EBRD (Avrupa Yatırım ve Kalkınma Bankası), ECE (Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu), FAO (Tarım ve Gıda Örgütü), IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı), IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası), ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü), ICFTU (Uluslararası Serbest Ticaret Birlikleri Konfederastonu), IDA (Uluslararası Kalkınma Birliği), IFAD (Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu), IFC (Uluslararası Finansman Kurumu), IFRCS (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Toplulukları Federasyonu), ILO (Uluslarası Çalışma Örgütü), IMF (Uluslararası Para Fonu), IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü), Inmarsat (Uluslararası Denizcilik Uydu Teşkilatı), Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı), IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi), IOM (Uluslararası Göçmen Teşkilatı), ITU (Uluslararası Telekomünikasyon Birliği), OPCW (Kimyasal Silahları Yasaklama Organizasyonu), OSCE (Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Örgütü), PFP (Barış için Ortaklık), UN (Birleşmiş Milletler), UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı), UNESCO (Eğitim-Bilim ve Kültür Örgütü), UNIDO (Endüstriyel Kalkınma Örgütü), UPU (Dünya Posta Birliği), WHO (Dünya Sağlık Örgütü), WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı), WMO (Dünya Meteoroloji Örgütü), WToO (Dünya Turizm Örgütü), WTrO (Dünya Ticaret Örgütü)
Kafkas Dağlarının güneyinde yer alan bir devletKuzeyinde Rusya Federasyonu, güneyinde Ermenistan ve Türkiye, güneydoğu ve doğuda Âzerbaycan, batısında Karadeniz yer alır Abhaz ve Acar Muhtar cumhûriyetleri ile Güney Osetya muhtar bölgesi Gürcistan’a bağlıdır

Târihi

Gürcistan’da, insanlar çok eski devirlerden beri yaşamaktadır Eski devirlerde Kafkasya metal işlemeciliğin beşiği sayılırdı MÖ 7 asırda Anadolu’nun Kimmerler tarafından işgal edilmesiyle kaçan kabilelerin Kura Vâdisindeki yerli halklarla kaynaşmasından sonra bölgede İberia Krallığı kuruldu MÖ 65’te Gürcistan kıyıları Roma hâkimiyetine girdi 337’de Hıristiyanlığı kabul ettikten sonra Gürcistan uzun yıllar Bizans ve Pers imparatorlukları arasındaki harplere sahne oldu Karadeniz kıyısındaki Lazika, Bizans; İberia da Pers hâkimiyeti altına girdi

Müslümanlar 654’te Tiflis’i ele geçirerek bölgede bir emirlik kurdular Bagratlı neslinden olan Birinci Aşot, Abbâsîlerin ve Bizans’ın bölgedeki zayıflığından faydalanarak 886’da İberia Kralı olduğunu îlân etti 975’te başa geçen Üçüncü Bagrat doğu ve batıda bulunan prenslikleri tek bir devlet altında topladı İkinci David,Tiflis’i Müslümanlardan geri aldı Kraliçe Tamara (1184-1213) devrinde en kuvvetli dönemini yaşayan Gürcistan’ın sınırları Âzerbaycan’dan Çerkesya’ya, Erzurum’dan Gence’ye kadar uzanıyordu Moğolların bütün Kafkasları istilâsından sonra Doğu Gürcistan İlhanlılara bağlandı Suram Dağlarının batısında kalan kısım bağımsızlığını korudu Timur Han 1386-1403 târihleri arasında Gürcistan’a uyguladığı ekonomik ve kültürel tedbirler krallığın bir daha toplanmasına imkan bırakmadı Ülke bir süre sonra birbirleriyle savaşan prensliklere bölündü

İstanbul’un Osmanlılar tarafından fethinden sonra, batı Hıristiyan âlemiyle bağları kopan Gürcistan, Osmanlı ve İran ordularının sürekli seferlerine mâruz kaldı Osmanlı orduları 1510’da İmereti’ye girerek başkent Kutaisi’yi ele geçirdi Tiflis’i ve Transkafkasya’yı 1578’de ele geçiren İran Şahı Birinci Abbâs, çok sayıda Hıristiyanı İran’ın uzak bölgelerine sürdü İranlılar Gürcistan yönetimini Muhran Âilesine bıraktı Safevî Hânedânının çöküşü sırasında Osmanlılar bölgeye akınlar düzenlediler Duruma hâkim olan İran Hükümdârı Nâdir Şah, Kartli’nin başına İkinci Teimuraz’ı geçirdi Bunun oğlu İkinci Erekle Kartli ve Kaheti krallıklarını birleştirerek bir devlet kurmaya çalıştı
Dağıstanlı kabilelerin akınlarına mâruz kalan İkinci Erekle Gürcistan’ın bağımsızlığını ve toprak bütünlüğünü güvence altına alan Georgiyevsk Antlaşmasıyla Rusya’nın koruması altına girdi (1783) Bir süre sonra İran saldırılarına karşı Gürcistan’ı yalnız bırakan Ruslar Kartli ve Kaheti’yi işgal ettiler Bölge Rus askerî vâlileri tarafından yönetilmeye başlandı Ruslar 1810’da İmereti’yi, ardından da diğer küçük Gürcü prenslikleri hâkimiyetleri altına aldılar Osmanlı idâresi altında olan Batum ve Poti limanları ile güneybatı toprakları Osmanlı-Rus harpleri netîcesinde Rusların eline geçti

Uzun yıllar Rusların hâkimiyeti altında kalan Gürcistan, 1905 devrimi sırasında karışıklıklara ve gerilla savaşlarına sahne oldu Şubat 1917 devriminden sonra Gürcüler Ermeni ve Âzerilerle birlikte Transkafkasya Federal Cumhûriyetini kurdular Fakat bu birlik kısa bir süre sonra dağıldı Gürcüler 26 Mayıs 1918’de bağımsız bir devlet kurarak Alman korumasını kabul ettiler Almanların yenilmesi üzerine ülke İngiliz işgâline uğradı Îtilaf devletleri 1920 Ocak’ında Gürcistan’ı fiilen tanıdı Gürcüler eski düzeni geri getirmeye çalışan Beyaz Orduya katılmayı kabul etmemelerinden bir süre sonra Gürcü asıllı Stalin ve Orconikidze’nin başında bulunduğu Kızıl Ordu Gürcistan’a girerek 1921 Şubat ayında Tiflis’i ele geçirdiler ve bölge Sovyet hâkimiyetine girdi 1924’te çıkan köylü ayaklanması Kızıl Ordunun yardımıyla bastırıldı 1936’da kabul edilen yeni Anayasa ile Gürcistan, SovyetlerBirliğini meydana getiren 15 cumhûriyetten biri oldu
Sovyetler Birliğinde 1989’da başlayan reformlar Gürcistan’da da köklü değişikliklere sebeb oldu İlk çok partili seçimler yapıldı Ülke yeni bir siyâsî ve ekonomik döneme girdi Gürcistan 1991’de bağımsızlığını îlân etti ve aynı sene Bağımsız Devletler Topluluğuna katıldı

Gürcistan bağımsızlığını îlân ettikten bir süre sonra iç karışıklıklar çıktı Devlet başkanı Gamsahurdia yanlıları ile muhalif gruplar arasında çatışmalar uzun süre devam etti Muhâlefet yönetimi ele geçirdi Devlet başkanı Gamsahurdia yurt dışına kaçtı Diğer tarafta Abhazlar bağımsızlık isteği ile ayaklandılar Hükümetle Abhazalar arasında çatışmalar hâlâ devam etmektedir (1993)




Fizikî Yapı




Gürcistan toprakları dağlık olup üç bölgeye ayrılır Kuzeyde bir set gibi uzanan Kuzey Kafkas Sıradağları, doğuya doğru yükselen ve derin vâdilerle birbirinden ayrılan bir dizi paralel dağ silsilesinden meydana gelir Bölgenin en yüksek noktaları Şhara (5068 m), Rustaveli (4960 m), Tetnults (4852 m)tur Buzullarla kaplı dağlardan birçok akarsu kaynaklanır Ülke topraklarının güneyinde ve Karadeniz’e yakın kesimde Kolhida Ovası yer alır İç kısımlarda dağlarla çevrili yüksek bir plato bulunur Bu plato Kartli Ovası olarak bilinir Gürcistan topraklarının en güneyinde KüçükKafkaslar sıralanır
Akarsu yönünden zengin olan Gürcistan’da Kolhida Ovasını İnguri, Rioni ve Kodori nehirleri, Kartli Ovasını ise Kura Nehri ve kolları sular

İklim

Kafkas Dağlarının meydana getirdiği tabiî engeller kuzeydeki soğuk hava kütlelerinden Gürcistan’ı korur Ülke bütün sene boyunca Karadeniz’den gelen sıcak ve nemli havanın tesiri altında kalır Batı kesimlerinde nemli bir astropik deniz iklimi hâkimdir Doğuda ise hafif nemlilikten kuraklığa kadar değişen özelliklerde tropikaltı iklim kuşakları görülür Batıda 1000-2000 mm arasında değişen yıllık yağış ortalaması iç kesimlerde ve dağ eteklerinde 400-700 mm’ye düşer Kışları genelde yumuşak geçer

Tabiî Kaynakları

Mâdenler: Gürcistan mâden bakımından zengindir Başlıca yeraltı kaynakları kömür, manganez, petrol, doğal gaz, talk ve mermerdir
Bitki örtüsü ve hayvanlar: Gürcistan topraklarının üçte biri orman ve çalılıklarla kaplıdır Yüksek kesimlerde Alp tipi bitki örtüsü hâkimdir Ormanlarda meşe, kestane, kayın, Kafkas köknarı, dişbudak, ıhlamur, Pitsunda çamı gibi değişik ağaçlar vardır Gürcistan toprakları yabânî hayvan bakımından zengindir Ormanlarda yaban domuzu, karaca, Kafkas geyiği, vaşak, kurt, bozayı, tilki, çakal, dağlık bölgelerde keçi, Kafkas antilobu, kartal, ormantavuğu yaşar

Nüfus ve Sosyal Hayat




Gürcistan’ın nüfûsu 55 milyon civârındadır Nüfûsun %69’unu Gürcüler, % 9’unu Ermeniler, % 7’sini Ruslar, % 5’ini Âzeriler, % 3’ünü Osetler, % 7’sini diğer milletler meydana getirir Nüfûsun büyük kesimi 1000 metrenin altında olan bölgelerde yaşar Başkent Tiflis’in dışında önemli şehirleri Kutaisi, Suhumi, Batum, Rustavi, Zugdidi ve Gori’dir
Eğitim 7-17 yaş arasında mecbûrî ve parasızdırTiflis Üniversitesi ve Bilimler Akademisi ülkenin en önemli yüksek öğrenim kurumlarıdır

Ekonomi

Gürcistan ekonomisi tarım ve sanâyiye dayanır Ekime elverişli alanlar az olduğu gibi işlemesi zordur Buna rağmen fazla iş gücü istemesine rağmen, yüksek gelirli çay ve turunçgiller ekonomiye önemli katkıda bulunur Diğer ürünler şekerpançarı ve tütündür Bağ ve bahçelerden çeşitli ürünler elde edilir

Gelişmiş bir sanâyiye sâhib olan Gürcistan’da başlıca makina yapım sanâyi kuruluşları, ağır motorlu taşıt, elektrikli lokomotif, iş araçları, hassas ölçü âletleri, torna tezgahı fabrikalarıdırMetal işleme sanâyii oldukça ileridir Kimyâ sanâyii gübre, sentetik elyaf ve ilâç üretimine, gıdâ sanâyisi ise çay, konserve, tütün işlemeciliğine dayalıdır
Gürcistan dış ticâretini genellikle, eski Sovyetler Birliğini meydana getiren cumhûriyetler ile yapmaktadır Ülke ihrâcâtının % 95 ve ithâlâtının % 75’ten fazlasını eski Sovyet Cumhûriyetleri ile yapılmaktadır İhrâcâtın yaklaşık olarak yarısını çay, nârenciye, tütün gibi tarım ürünleri meydana getirmektedir Buna karşılık buğday, şeker ve ağır sanâyi ürünleri ithâl eder Ülkede hâlen Sovyet kânunları kullanılmasına rağmen Gürcistan parlamentosu Eylül 1991’de bağımsız gümrük sistemini kuran kânunu kabul etti
Gürcistan ile Türkiye arasında bulunan Sarp sınır kapısının ticârî nakliyat ve turizm yönünden önemi çok büyüktür Sarp sınır kapısı 1988’de açılmıştır Türkiye-Gürcistan arasında çeşitli anlaşma ve protokoller yapılmıştır





Bunlardan bâzıları şunlardır: Ekonomik ve Ticârî İşbirliği Protokolü (1989), 1990-95 yıllarına âit Tıp ve Sağlık Protokolü: Bu protokolle taraflar arasında tıp ve sağlık alanında bilgi alış verişi, uzman eğitimi ve mübâdelesi ile ortak araştırmalar ve tesisler kurulması kararı alınmıştırTelekomünikasyon Protokolü (1631991):Bu protokol ile ilk aşamada Batum’a uzak mesâfe hat aboneliği tipi telefon bağlantısı hizmete sokulma aşamasına getirilmiş Teletaş ile Tiflis’te telefon cihazı üretimi için ortak şirket kurulması konusunda ilke anlaşması yapılmıştır Gürcistan’a 250 milyon kwh elektrik satışına ilişkin protokol
Ulaşım: Ulaşım son derece gelişmiştir Yük taşımacılığı genelde demiryoluyla yapılır Batum ve Poti limanları Transkafkasya’nın hepsine hizmet verirRusya’nın birçok şehrine düzenli uçak seferleri vardır

Genel İstatistiki Bilgiler

Konum: Güneybatı Asya'da Karadeniz kıyısında, Türkiye ile Rusya arasında yer almaktadır

Coğrafi Konumu: 42 00 Kuzey derecesi, 43 30 Doğu boylamı

Bulunduğu Kıta: Güneybatı Asya

Yüzölçümü: toplam: 69,700 km²

Sınırları: toplam: 1,461 km

Sınır Komşuları: Ermenistan 164 km, Azerbaycan 322 km, Rusya 723 km, Türkiye 252 km

Denize Kıyısı (Sahil şeridi): 310 km

İklimi: Ilıman ve sıcaktır

Deniz Seviyesinden Yüksekliği: en alçak noktası: Karadeniz 0 m; en yüksek noktası: Mt'a Mqinvartsveri (Gora Kazbek) 5,048 m

Doğal Kaynakları: Orman, hidro enerji, manganez, demir, bakır, kömür, petrol

Arazi Kullanımı: tarıma uygun topraklar: %9

Devamlı Ekilen Alanlar: %4

daimi Otlakları: %25

Ormanlık Arazisi: %34

Diğer Arazileri: %28 (1993 verileri)

Sulanan Arazisi: 4,000 km² (1993 verileri)

Ülkede Görülme Olasılığı Olan Doğal Afetler: depremler

Nüfus: 4,989,285 (Temmuz 2001 verileri)

Nüfus Artış Oranı: %-059 (2001 verileri)

Mülteci oranı: -248 mülteci/1,000 nüfus (2001 tahmini)

Bebek Ölüm Oranı: 5237 ölüm/1,000 doğan bebek (2001 tahmini)

Ortalama Hayat Süresi: Toplam Nüfusun: 6457 yıl

Erkeklerde: 6104 yıl

Kadınlarda: 6828 yıl (2001 verileri)

Ortalama Çocuk Sayısı: 145 çocuk/1 kadın (2001 tahmini)

HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %001 den az (1999 verileri)

HIV/AIDS - hastalığı olan insan sayısı: 500 den az (1999 verileri)

HIV/AIDS - hastalıklarından ölenlerin sayısı: 100 den az (1999 verileri)

Ulus: Gürcü

Nüfusun Etnik Dağılımı: Gürcü %701, Ermeni %81, Rus %63, Azeri %57, Osetin %3, Abkhaz %18, diğer %5

Din: Gürcistan Ortodoksları %65, Müslümanlar %11, Rus Ortodoksları %10, diğer %14

Diller: Gürcüce %71 (resmi), Rusça %9, Ermenice %7, Azerice %6, diğer %7

Okur Yazar Oranı: 15 yaş ve üzeri için veriler

Toplam Nüfusta: %99

erkekler: %100

kadınlar: %98 (1989 verileri)

GSYİH: Satınalma Gücü paritesi - 228 milyar $ (2000 verileri)

GSYİH - reel büyüme: %19 (2000 verileri)

GSYİH - sektörel bileşim: tarım: %32

endüstri: %23

hizmet: %45 (1999 verileri)

Enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %41 (2000 verileri)

İş Gücü: 308 milyon (1997)

Sektörlere Göre İşgücü Dağılımı: endüstri %20, tarım %40, hizmet %40 (1999 verileri)
İşsizlik oranı: %149 (1999 verileri)

Endüstri: Çelik, uçak, makine parçaları, elektrik lokomotifleri, kamyon, traktör,
ayakkabı, tekstil, kimyasallar, ahşap ürünler, şarap

Deniz Seviyesinden Yüksekliği: %-03 (1998 verileri)

Elektrik Üretimi: 7975 milyar kWh (1999)

Elektrik Tüketimi: 7117 milyar kWh (1999)

Elektrik İhracatı: 850 milyon kWh (1999)

Elektrik İthalatı: 550 milyon kWh (1999)

Tarım Ürünleri: Narenciye, üzüm, çay, sebze, patates, büyükbaş hayvan

İhracat: 372 milyon $ (2000 verileri)

İhracat Ürünleri: Narenciye, çay, şarap, diğer tarım ürünleri, makineler, kimyasallar, yakıt, tekstil

İhracat Ortakları: Rusya %19, Türkiye %16, Azerbaycan %8, Ermenistan %6 (1999)

İthalat: 898 milyon $ (2000 verileri)

İthalat Ürünleri: Yakıt, tahıl ve diğer gıdalar, makine ve parçaları, taşıt ekipmanları

İthalat Ortakları: AB %22, Rusya %19, Türkiye %12, ABD %12 (1999)

Dış Borç Tutarı: 19 milyar $ (2000)

Para Birimi: Lari (GEL)

Para Birimi Kodu: GEL

Mali Yılı: Takvim yılı