Cevap : Edebiyat Terimleri Sözlüğü

**Şengül Şirin** · 04-28-2009

Ulama: Bir sözcüğün son sesiyle onun ardından gelen sözcüğün önsesinin kaynaşmasına yol açan birleştirme

Uyak: Sözcük ve eklerin son heceleri ya da en az iki dizenin sonunda yinelenen ses benzerliği

Uyarlama: Yabancı dilden çevrilen bir metni, çevrildiği dili kullanan toplumun yaşam koşullarına, töre ve geleneklerine uydurma işi

Uzun Hece: Arapça ve Farsça’dan dilimize geçen sözcüklerde görülen, her zaman uzun bir sesli ile biten hece

(Hala, fani vb

)

Üç Birlik Kuralı: Trajedi’nin oluşmasını sağlayan kurallara verilen addır

Yer, zaman ve konu birliğini içerir

Ünlem: Söyleyenin duygusal tepkisini dile getiren; korku, sevinç, şaşkınlık, acıma gibi duygularla birlikte çağrı, buyruk, yasaklama bildirerek bir başına cümle oluşturan sözcüklere verilen addır

(Haydi!, Ey!, Vay! vb

)

Ünlü Uyumu: Bir sözcüğün yapısı içinde yer alan bir ünlünün etkisiyle öteki ünlülerin de ona uyması sonucu ortaya çıkan ilerleyici ve gerileyici benzeşme durumudur

Ünsüz Uyumu: Bir sözcükteki ünsüzler arasında görülen benzeşime verilen addır

Üslup: Duygu, düşünce, eylem ve hayallerin kişisel anlatım biçimidir

Üstdil: Özellikle belirli bir alana özgü olan bir konuyu ya da o konuyu açıklamak için kullanılmış olan konu dilini betimlemek için oluşturulmuş araç dil

Varuşçuluk: İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Fransız yazar J

P

Sartre’ın kurucusu ve kuramcısı olduğu edebiyat ve felsefe akımı

Varsağı: Koşma türünün kendine özgü bir ezgiyle söylenen biçimine verilen ad

Güney Anadolu bölgesinde Varsak Türkleri’nce söylendiği için bu adı almıştır

VECİZE
Söyleyeni belli, kısa, anlamlı söz

Özdeyiş diye de bilinir

Bireysem ya da toplumsal bir ilke, bir görüş, bir kanıyı en kısa yoldan anlatır

Yaşam deneyimine ve gözleme dayanır

Vecizeler bağımsız yazıldığı gibi, bir eserin içinde dağınık da bulunabilir

İslam büyüklerinin bu tür sözlerine kelam-ı-kibar denir

Vecize önce eski Yunan edebiyatında yazılmıştır

Klasizm edebiyatı döneminde, Larochefoacauld’ın Maximes (Vecizeler) adlı eseriyle Avrupa’ya gelmiştir

VEZN-İ ÂHAR
Halk şiiri nazım şekli

Aruzun müstef’ilâtün müstef’ilâtün müstef’ilâtün müstef’ilâtün kalıbıyla murabba şeklinde yazılır

Her mısra bir müstef’ilâtün cüzüne sığacak şekilde dört kelime veya kelime grubuna bölünür

Birinci mısranın 2

Cüzü ikinci mısranın başına, ikinci mısranın 2

Cüzü üçüncü mısranın başına, üçüncü mısranın 2

Cüzü dördüncü mısranın başına getirilir ve bu cüzlerden sonra gelen cüzler birbirlerini izler

Örnek:
Ey vaslı cennet/kıl câna minnet/vay, serv-ı kamet/cân içre cansın
Kıl câna minnet/vay serv-ı kamet/cân içre cansın/nev-res fidansın
Vay serv-kamet/cân içre cansın/nev-res fidansın/suh-ı cihansın
Cân içre cansın/nev-res gidansın/şûh-ı cihansın/gözden nihansın

Tokatlı Nurî

Vodvil: Genellikle olguların tuhaflığına yaslanılan kaba bir güldürü türü

Vurgu: Sözcüklerde, cümlelerde, dizelerde yan yana gelen sözcüklerin kimi hecelerin ötekilerine oranla daha dik ve baskılı söylenişi

04-28-2009	#9
Şengül Şirin	Cevap : Edebiyat Terimleri Sözlüğü Ulama: Bir sözcüğün son sesiyle onun ardından gelen sözcüğün önsesinin kaynaşmasına yol açan birleştirme Uyak: Sözcük ve eklerin son heceleri ya da en az iki dizenin sonunda yinelenen ses benzerliği Uyarlama: Yabancı dilden çevrilen bir metni, çevrildiği dili kullanan toplumun yaşam koşullarına, töre ve geleneklerine uydurma işi Uzun Hece: Arapça ve Farsça’dan dilimize geçen sözcüklerde görülen, her zaman uzun bir sesli ile biten hece (Hala, fani vb) Üç Birlik Kuralı: Trajedi’nin oluşmasını sağlayan kurallara verilen addır Yer, zaman ve konu birliğini içerir Ünlem: Söyleyenin duygusal tepkisini dile getiren; korku, sevinç, şaşkınlık, acıma gibi duygularla birlikte çağrı, buyruk, yasaklama bildirerek bir başına cümle oluşturan sözcüklere verilen addır (Haydi!, Ey!, Vay! vb) Ünlü Uyumu: Bir sözcüğün yapısı içinde yer alan bir ünlünün etkisiyle öteki ünlülerin de ona uyması sonucu ortaya çıkan ilerleyici ve gerileyici benzeşme durumudur Ünsüz Uyumu: Bir sözcükteki ünsüzler arasında görülen benzeşime verilen addır Üslup: Duygu, düşünce, eylem ve hayallerin kişisel anlatım biçimidir Üstdil: Özellikle belirli bir alana özgü olan bir konuyu ya da o konuyu açıklamak için kullanılmış olan konu dilini betimlemek için oluşturulmuş araç dil Varuşçuluk: İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Fransız yazar J P Sartre’ın kurucusu ve kuramcısı olduğu edebiyat ve felsefe akımı Varsağı: Koşma türünün kendine özgü bir ezgiyle söylenen biçimine verilen ad Güney Anadolu bölgesinde Varsak Türkleri’nce söylendiği için bu adı almıştır VECİZE Söyleyeni belli, kısa, anlamlı söz Özdeyiş diye de bilinir Bireysem ya da toplumsal bir ilke, bir görüş, bir kanıyı en kısa yoldan anlatır Yaşam deneyimine ve gözleme dayanır Vecizeler bağımsız yazıldığı gibi, bir eserin içinde dağınık da bulunabilir İslam büyüklerinin bu tür sözlerine kelam-ı-kibar denir Vecize önce eski Yunan edebiyatında yazılmıştır Klasizm edebiyatı döneminde, Larochefoacauld’ın Maximes (Vecizeler) adlı eseriyle Avrupa’ya gelmiştir VEZN-İ ÂHAR Halk şiiri nazım şekli Aruzun müstef’ilâtün müstef’ilâtün müstef’ilâtün müstef’ilâtün kalıbıyla murabba şeklinde yazılır Her mısra bir müstef’ilâtün cüzüne sığacak şekilde dört kelime veya kelime grubuna bölünür Birinci mısranın 2 Cüzü ikinci mısranın başına, ikinci mısranın 2 Cüzü üçüncü mısranın başına, üçüncü mısranın 2 Cüzü dördüncü mısranın başına getirilir ve bu cüzlerden sonra gelen cüzler birbirlerini izler Örnek: Ey vaslı cennet/kıl câna minnet/vay, serv-ı kamet/cân içre cansın Kıl câna minnet/vay serv-ı kamet/cân içre cansın/nev-res fidansın Vay serv-kamet/cân içre cansın/nev-res fidansın/suh-ı cihansın Cân içre cansın/nev-res gidansın/şûh-ı cihansın/gözden nihansın Tokatlı Nurî Vodvil: Genellikle olguların tuhaflığına yaslanılan kaba bir güldürü türü Vurgu: Sözcüklerde, cümlelerde, dizelerde yan yana gelen sözcüklerin kimi hecelerin ötekilerine oranla daha dik ve baskılı söylenişi