04-25-2009
|
#1
|
Şengül Şirin
|
Bitkilerde Üreme Ve Gelişme
Bitkilerde Üreme ve Gelişme
-Tohumsuz bitkilerde
Eşeyli ve eşeysiz üremenin birbirini takip etmesi şeklinde gerçekleşen
metagenez görülür:
1-Sporlar (n) çimlenerek hapolid gametofiti oluşutrurlar
2-Gametofitlerde anteridyum (Erkek organ) ve Arkegonium (Dişi organ) gelişir
3-Mitoz bölünme ile anteridyumlarda sperm arkegoniumlarda ise ovum
meydana gelir
4-Uygun şartalarda döllenme gerçekleşir
5-Oluşan zigottan(2n) sporofit (2n)gelişir
6-Sporofitte sporangium (Spor kesesi) gelişir
7-Sporangiumda bulunan spor ana hücrelerinden (2n) mayozla sporlar (n)
oluşur
Eğreltilerde
1-Sporofit döl baskındır
2-İletim demetleri taşır
3-Fotosentez yapar
4-Sporofit döl çiçekli bitkilerdeki gövde,yaprak,kök ve çiçek rollerini üstlenir
5-Gametofit döl cılızdır
Karayosunlarında
1-Gametofit döl baskındır
2-Gametofit fotosentez yapar
3-Sporofit döl gametofit üzerinde gelişir ve yarı parazittir
4-İletim demetleri taşımaz
II-Tohumlu bitkilerde
Temel üreme organı çiçektir
a-Üreme hücrelerinin oluştuğu yerdir
b-Mayoz ve haploid gelişmenin gerçekleştiği yerdir
c-Döllenmenin gerçekleşip embriyo ve endospermin oluştuğu yerdir
d-Tohumun geliştiği yerdir
e-Meyvanın oluştuğu yerdir
a-Çiçek yapısı 1-Çiçek tablası:Çiçek adlı üreme organının geliştiği yapıdır
2-Dişi organ:Tohum taslağı ve Makrospor ana hücresinin bulunduğu
embriyo kesesi ve tohumun geliştiği ,gerçek meyve oluşumunu sağlayan
kısımdır 3 kısma ayrılır;
a-Ovaryum
b-Stilus
c-Stigma
3-Erkek organ:Mikrospoana hücresinin bulunduğu,polenlerin oluştuğu
kısımdır 2kısma ayrılır;
a-Flament:Sapcık
b-Anter:Başcık
4-Taç ve canak yapraklar: Çiçeklere şekil verip görünümlerini
belirleyen,tozlaşmaya yardımcı,özel kokular uretebilen kısımlardır
b-Başcık (Teka)larda polen oluşumu 1-Başcıkta bulunan mikrospor ana hücresi mayoz geçirerek 4 tane haploid
mikrospor oluşturur
2-Mikrospor hücrelerinin nukleusları mitozla ikiye ayrılır
3-Oluşan iki mikro nukleus etraflarına bir miktar sitoplazma alırlar
4-Böylece tozlaşmayı sağlayacak polen oluşur
5-Polen nucleuslardan biri polendeki metabolizmayı kontrol eden vegetatif
nucleus,diğeri ise döllenmeyi sağlayacak generatif (Doğurucu) nucleustur
6-Polen etrafında türe özgü ve tozlaşma biçimine uygun kabuk oluşur
c-Ovaryumda embriyo kesesinin oluşumu
1-Makrospor ana hücresi mayozla 4 makrospor yapar,bunlardan 3 tanesi erir
geri kalan bir tanesi makrospor olarak kalır
2-Makrospor hücresinin nucleusu ard arda 3 kez mitoz gecirerek 8 nucleuslu
hücre oluşur
3-Makrospor içindeki nukleuslardan 3 tanesi vegetal kutba nucleusları
yerleşerek antipod nucleusları oluşturur
4- 2 tanesi ortada polar nucleusları oluşturur
5-Geri kalan 3 nucleustan biri Ovum diğerleride sinerjit nucleusları haline
dönüşerek animal (Döllenme) kutbuna yerleşir
6-Organizasyon bittiğinde döllenmeye hazır embriyo kesesi meydana
gelmiştir
Animasyonu izle
d-Tozlaşma
Tekalarda oluşan polenlerin su,hava ve taşıyıcılararacılığı ile stigmaya
ulaşıp çimlenmesine denir Polenin stigmada çimlenmesi stigmada
üretilen fertilizasyon maddesi ile gerçekleşir
e-Çimlenme ve döllenme
1-Çimlenen polende polen tüpü oluşur
2-Polen tüpü stilus içinden ovaryuma doğru uzar
3-Vegetatif ve generatif nucleuslar polen tüpüne geçer
4-Tüp embriyo kesesine ulaşınca vegetatif nucleus erir,generatif nucleus
mitozla iki nucleus oluşturur
5-Generatif nucleuslardan biri ovumu dölleyerek embriyoyu oluşturur
6-Diğer generatif nucleus polar nucleusları dölleyerek endospermi
oluşturur
Not:Çiçekli bitkilerden kapalı tohumlularda iki döllenme gerçekleşir
1 Döllenme: Ovum(n) + Sperm (n)=Embriyo (2n)
2 Döllenme:Plar nuc(n)+Polar nuc(n)+Sperm(n)=Endosperm (3n)
f-Tohum ve tohum oluşumu
Tohum taslağında bulunan embriyo kesesi döllenmeden sonra tohum
haline dönüşür
Tohum taslağı-----------------------Tohum
Tohum kısımları
1-Kabuk:Tohum taslagından gelişir tohumun olumsuz dış etkilerden
korunmasını sağlar(2n) kromozomlu hücvrelerden oluşur
2-Endosperm:Döllenen polar nucleuslardan gelişirÇimlenme öncesi ve
çimlenme esnasında bitki embriyosunun ihtiyacı olan besin maddesini
bulundurur (3n) kromozomlu hücrelerden oluşur
3-Embriyo:Döllenen ovumdan gelişirYeni nesil bitkiyi oluşturur (2n)
kromozomlu hücrelerden oluşur
h-Meyva ve meyva oluşumu
Tohum oluştuktan sonra çiçek tablası ile beraber çiçek organlarından veya
sadece ovaryumdan gelişir
1-Gerçek meyva:Sadece ovaryumun gelişimi ile oluşan meyva
Örn:erik,kiraz,kayısı vb
2-Yalancı meyva:Çiçek tablası,Canak yaprak,taç yaprak,erkek organ ve
ovaryumun birlikte meydana getirdikleri meyva
Örn:Elma,armut vb
Meyvalar tohumun korunmasında ve yayılmasında rol alan önemli
yapılardır
Tohum çimlenme ve gelişim
a-Bitkilerde gelişim olaylarından hücre bölünmesi,büyüme ve farklılaşma olayları görülür
b-Çiçeksiz bitkilerde sporların çimlenmesi ile gametofit gelişir
c-Çiçeksiz bitkilerde Sperm ve ovumun döllenmesi ile oluşan zigotun mitoz bölünmeleri ile sporofit gelişir
d-Vegetatif üreyen bitkilerde dal,yaprak,tomurcuk vb vücud kısımlarından yeni bitki gelişir
e-Çiçekli bitkilerde tohumdan yeni bitki gelişir
Tohum yapısı a-Kabuk:
1-Tohumu örter
2-Kabuğu oluşturan hücrelerin çeperleri mantarlaşmış ve odunlaşmıştır
3-Tohumu su kayıbından,mekanik etkilerden,kimyasal ve biyolojik etkilerden korur
4-Kalınlığı şekli ve yapısal özellikleri türe göre değişir
5-Kabuğu oluşturan hücreler 2n kromozomludur
b-Endosperm:
1-Açık tohumlularda sadece polar nucleuslardan döllenmeden gelişir ve n kromozomlu hücrelerden oluşur
2-Kapalı tohumlularda polar nucleusların döllenmesi ile oluşan triploid 3n kromozomlu hücrelerden oluşur
3-Türe göre farklı yoğunluklarda olmak üzere karbonhidrat,yağ ve protein depolar
4-Çimleninceye kadar hetotrof olan bitki embriyosunun madde ihtiyacını karşılar
5-Çimlenince endospermin görevini yapraklar üstlenir
c-Embriyo:
1-Ovumun spermle döllenmesi ile oluşur ve 2n kromozomludur
2-Embriyonik gövde ve kök taşır
3-Tohum çimleninceye kadar yavaşca gelişir
d-Çenekler (Kotiledonlar):
1-Embriyoya bağlı olarak gelişir
2-Endospermden besin alarak bitki çimleninceye kadar onu besler
3-Çimlenmeden sonra bir süre fotosentezde yapar(Dikotillerde)
4-Soğan,zambak vbde tek çenek, sebzeler,çalılar,ağaçlar vbde iki çenek, çamgillerde çok çenek bulunur
Notlar Tohumda uyku hali:
1-Tohumda metabolizma yavaş fakat devam etmektedir
2-Süre tohum kabuğuna ve besin miktarına bağlıdır
3-Kuru ve soğuk koşullarda uyku halinde kalarak canlılığı korumakta ve neslin devamını garanti altına almaktadır
4-Tohumlarda uyku halinin devamı sağlayan hormon absisik asittir
5-Tohumlarda canlı ve çimlenme yetenekli kalma süresi türe göre değişir
Çimlenme gücü:
a-Tohum kabuğu kalınlığına
b-Tohumdaki su miktarının azlığına
c-Depo besinlerden yağ yerine nişastanın varlığına bağlı olarak artar
Tohumda çimlenme:
Gerekli şartlar:
1-Su: Kabuğun çatlaması,embriyonun serbest kalması ve enzimatik reaksiyonlar için gereklidir
2-Oksijen:Artan metabolizma için gerekli enerji oksijenli solunumla karşılanır
3-Sıcaklık:Artan enzim etkinliği uygun sıcaklıklarda gerçekleşir
Not
4-Işık:Bazı türlerde (Tütün) çimlenmede ışığa ihtiyaç duyulur
Çimlenme mekanizması 1-Şartlar uygun olduğunda tohum su alarak şişer ve tohum kabuğu çatlar
2-Alınan su tohumda absisik asit etkinliğini kırar
3-Alınan suyun etkisi ile endosperm hücreleri giberillin üretir
4-Giberillin absisik asidin etkinliğini azaltırken amilaz etkinliğini artırırı
5-Amilaz etkisi ile nişasta glikoza parçalanır
6-Oluşan glikoz çatlayan kabukla beraber alınan fazla miktardaki O2 kullanılarak solunumda harcanır
7-Çimlenme ile beraber tohumda ağırlık azalması gerçekleşir
8-Metabolizmanın hızlanması ile beraber hücre bölünmesi hızlanır
9-Meristem etkisi ile bitkiye yeni hücre ve dokular katılır
10-Bitki uç meristemi ile boyca,kambiyum ile ence kalınlaşarak büyür
Bitki gelişmesinde rol alan faktörler A-Su:
1-Turgor oluşumu
2-Madde taşınımı
3-Fotosentezde organik madde sentezi
4-Terleme ile ısı düzenlenmesi
5-Stomaların çalışması
6-Enzimatik reaksiyonlar için ortam
7-Hidroliz reaksiyonlarının gerçekleşmesi
B-Sıcaklık:
1-Enzim etkinliği ve metabolizmada etkendir
2-Terleme üzerine etkendir
3-Topraktan su alınımıda etkendir
C-Işık:
1-Klorofil sentezinde gereklidir
2-Fotosentezde gereklidir
3-Bazı türlerde çimlenmede gereklidir
D-pH,Tuz ve Mineral:
1-Enzim etkinliği için gereklidir
2-Bazı moleküllerin (Enzim,hormon,pigment vb) yapısına katılır
E-Hormonlar:
Bitkisel hormonlar bitkinin büyümesi,yaprak-çiçek açması, yönelim, meyva oluşumu,Tohumda uyku ve çimlenme vb yaşamsal olayların gerçekleşmesinde rol alırlar
Not:Bu faktörlerin etkinliği farklı türler için değişebilirDeğişik türlerde özel adaptasyonlar görülür
|
|
|
|