Çekirdek
Prokaryot canlılar hariç diğer bütün hücrelerde bulunur
(Memeli alyuvarları
hariç)
Nucleusta iki önemli yaşamsal olay gerçekleşir
a-Replikasyon : (DNA’ nın kendini eşlemesi ) : Kalıtsal bilgilerin yeni nesillere
geçişini sağlar
b-Transkripsiyon : (DNA’ nın RNA sentezlemesi ) : Hücredeki yaşamsal
olayların kontrol edilmesi
Bazı hücrelerde nukleus tektir
(ÖRN: Amip , Epitel vb
) bazı hücrelerde ise
birden çoktur
(ÖRN : Paramecium , çizgili kas hücreleri gibi
Mitoz bölünme
ile çoğalan hücrelerde nukleus sadece interfazda görülürken amitozla çoğalan
hücrelerde (ÖRN : Kanser hücreleri , Amip vb
) her zaman nucleus görülür
Nucleusun büyüklüğü metabolizma yoğunluğu ile doğru orantılıdır
Nukleus (4) kısımdan meydana gelmiştir
I-Nukleus Zarı :
1-Yapısı protein ve yağdan oluşmuştur
2-Çift katlıdır
3-Yapısında porlar bulunur
Porlardan dolayı nucleo plazma ile sitoplazma arasında normalde hücre zarından geçemeyecek kadar büyük yapılar
(RNA , ribozom alt birimleri , enzim ve proteinler ) in alışverişi yapılabilir
NOT : Bu maddelerin porlardan geçişi kontrollüdür
Daha küçük moleküller
geçemeyebilir
1-Dış zar üzerinde ribozomlar bulunur
2-Dış zar E
R un devamı gibidir
3-Nukleus zarı oluşumunda E
R
ve golgi rol oynar
4-Hücrede bölünmelerin de profazda ortadan kalkar
Telofaz sonunda tekrar oluşur
5-Amilazla bölünen hücrelerde nukleus zarı kaybolmaz
II- Nucleo plazma :
Nukleus zarı ile sitoplazmadan ayrılmış içeriğinde bol miktarda
nucleik asit ve nucleo proteinler bulunur
III- Nucleolus :
1-Kromatid in ipliklerin özel bölümlerinin yoğunlaşmasıyla oluşur
2-Protein sentezinin fazla olduğu hücrelerde sayıca fazla ve iridir
3-RNA’ nın depolandığı bölgelerdir
(r -RNA)
4-Hücre bölünmesinde ortadan kalkar bölünme sonunda tekrar oluşur
IV-Kromatid’ in İplikleri :
Bölünme dışında kalan zamanlarda DNA ve Proteinlerden oluşmuş ince ipliksi
yapılardır
Üzerinde karakterlerin belirlenmesinde rol oynayan genleri taşırlar
İnterfazın 3 ‘ cü evresinde kendilerini eşleyerek helixler yaparlar ve bölünme
esnasında kromozomlar olarak görülürler bölünme sonunda tekrar kromatin
iplikler haline dönüşürler
Nukleusun yaşamsal olayları kontrol eden esas yapısını oluştururlar
Kromatin
iplik halinde iken aktifleşirler
Kromozom haline dönüştüklerinde inaktif olup
yaşamsal olayları kontrol edemezler
Doğada her canlı türü kendine özgü kromozom sayısına sahiptir
Bu sayı
bireyler arasında ve bir bireyin değişik hücrelerinde farklılık göstermez
ÖRN: İnsan türünün bireylerinde ve bir bireyin bütün hücrelerinde 46 kromozom
bulunur
Bazı canlı türleri aynı sayıda kromozom taşıyabilirler
Ancak bu aynı genleri
taşıdığı anlamına gelmez
ÖRN : İnsanda 46 kromozom vardır
Mali balığında da
46 kromozom bulunur
Ancak ikisi ayrı türdür
Çünkü taşınan genler (Karakter
ve Özellikler) farklıdır
Bazı türlerde kromozom sayısı çok azdır
ÖRN : Ascaris türünde (yuvarlak
solucan) 2n=2’ dir
Bazı türlerde ise kromozom sayısı oldukça fazladır
ÖRN : eğrelti türünde
2n=1020’ dır
Canlılardaki kromozom azlığı veya çokluğu gelişmişliği belirlemez
Önemli olan
taşınan genlerin sayısı özelliğidir
Kromatin hücre bölünmesi öncesi kendini eşler kromozomları oluşturur
Bölünme sonunda oluşan iki yeni hücreye birbirinin aynısı iki kromatin verilmiş
olur
Diploid hücrelerde homolog kromozomlar bir arada bulunurken mayoz bölünme
ile oluşan monoploid hücrelerde (ovum , sperm , spor gibi) homolog
kromozomlardan sadece biri bulunur
Hayvan hücresi kısımları