Şengül Şirin
|
Cevap : İmla (YAZIM) Kuralları
17 Hem Ayrı Hem Bitişik Yazılabilen Ekler
Ek-fiilin çekimleri olan �iken, ile, ise� kelimeleri kendinden önceki kelimeden ayrı yazılır Ama bunların bitişik yazılış şekilleri de vardır: -ken, -le, -se Bitişik yazılırken araya kaynaştırma harfi de girebilir
Ama bu eklerden sadece ��ken�, hiçbir zaman ünlü uyumlarına uymaz; her kelimeden sonra �iken� ya da ��ken� olarak yazılır
Alır iken�alırken, okulda iken�okuldayken,
gelenler ile�gelenlerle, Ali ile�Ali�yle, çanta ile�çantayla
olacak ise�olacaksa, okumalı ise�okumalıysa
18 Ünlü Uyumlarına Aykırı Olan Eklerin Yazımı
�-yor (şimdiki zaman eki): Sadece �yor şeklinde yazılır, ünlü uyumlarına aykırıdır
geliyor, biliyor, istiyor, gizliyor
�-ken (zarf-fiil eki): Ünlü uyumlarına aykırıdır Sadece �ken şeklinde yazılır
alırken, koşarken, bakarken
�-leyin (isimden zarf yapan ek): Ünlü uyumlarına aykırıdır
sabahleyin, akşamleyin
�-(İ)mtırak (sıfattan sıfat yapan ek):
yeşilimtırak, mavimtırak, ekşimtırak
�-ki (Aitlik eki, ilgi zamiri ve sıfat yapan ek): �bugünkü, dünkü, öbürkü� kelimeleri hariç �ki eki ünlü uyumlarına aykırıdır; -ki şeklinde yazılır ve okunur
onunki, yukarıdaki, akşamki
�-Taş (isimden isim yapan ek):
meslektaş, ülküdaş
�-gil (aile bildirir):
halamgil, dayımgil, baklagiller
19 Alıntı Kelimelerde Kesme İşaretinin Kullanılması Kullanılmaması
Bazı Arapça kelimeler gırtlak ünsüzü taşıdıkları, Türkçede de bu özelliği anlaşılacak şekilde telâffuz edildiği için kesme işreti barındırırlar:
�an�ane, an�anevî, bid�at, cür�et, cür�etkâr, cüz�î, iz�an, kat�î, kat�iyen, kat�iyet, kıt�a, kur�a, Kur�an, mel�un, mes�ul, mes�uliyet, mes�ut, meş�ale, sun�î, sür�at, şer�î, vak�a�
Alıntı olup da kesmesiz kullanılan bu yapıda kelimeler de vardır
defa, defetmek, heyet, menetmek, mesele, neşe, neşet, sanat
Aşağıdaki kelimelere iyelik ekinin getirilmesi, aslında kelimenin sonunda bulunup da dilimizde eriyen gırtlak ünsüzünü ortaya çıkarır ve kesme işaretini gerektirir (Bu kelimelerdeki ekler iyelik ekidir)
cem�cem�i, cüz�cüz�ü, kat�kat�ı, men�men�i, nev�nev�i, tab�tab�ı
Sonunda gırtlak ünsüzü bulunan kelimeler iyelik ekini �ı, -i biçiminde alırlar Bunlardan cami ve mâni kelimeleri camisi ve mânisi şeklinde de olabilir Bunlar yalın hâlde kullanıldıklarında sonlarında tek ünlü vardır
bayi�bayii, cami�camii veya camisi, mâni�mânii veya mânisi,
memba�membaı, mısra�mısraı, sanayi�sanayii
Bu kelimelere yönelme hâl eki getirildiğinde araya y sesi girebilir de girmeyebilir de Her iki kullanış da doğrudur:
bayiye, bayie; camiye; camie; membaya, membaa; mevzuya, mevzua, mısraya, mısraa
bayiyi, bayii; camiyi; camii; membayı, membaı; mevzuyu, mevzuu, mısrayı, mısraı
Bazı Arapça kelimelerde kısa ünlüden sonra gelen gırtlak ünsüzü dilimizde kaybedilerek ondan önceki ünlü uzun okunur
dava, mamur, mana, memur, resen, tamim, tecil, tediye, tehir, telif, tesir
20 Satır Sonunda Kelimelerin Bölünmesi
Satır sonunda, yer kalmadığı için yarım kalan kelimelerin bölünmüş olduğunu, yani devamının altta olduğunu göstermek için satır sonunda kısa çizgi kullanılır:
O zaman gördü ki, küçük çocuk, memleketlisi, minimini yavru ağlıyor Ses-
sizce, titreye titreye ağlıyor
Birleşik kelimeler de tek kelime gibi telâffuz edilerek heceleme buna göre yapılır
ba-
şöğretmen Atatürk il-
kokuldayken Karaosma-
noğlu�nun
Kelimeler satır sonunda ve başında bir tek harf kalacak şekilde bölünmez Aşağıdaki gibi kullanımlar yanlıştır:
a-
rabayla u-
çurtmamızın cami-
i niha-
î
Doğruları şöyle olacaktır:
ara-
bayla uçurt-
mamızın ca-
mii ni-
haî
Özel isimlerde ve rakamlarda kesme işareti satır sonuna geliyorsa ve kesme işaretinden sonraki kısmın alt satıra geçmesi gerekiyorsa bu durumda kısa çizgi kullanılmaz:
Geçen yıl Ankara�
daki akrabalarımıza 1996�
da
Gırtlak ünsüzü için kesme kullanılan kelimelerde kesmeli heceler satır sonuna getirilmez
meş�-
aleyi değil meş�a-
leyi olacak kur�-
dan değil kur�a-
dan olacak
�de� ve �ki� bağlacı ile �mi� soru ekinden önceki kelime satır sonunda kalıyor da bu ek ve bağlaçlar alt satıra iniyorlarsa araya (satır sonuna) kısa çizgi konmaz:
önünde kitap<
|