Cevap : Noktalama İşaretleri

**Şengül Şirin** · 04-17-2009

9 TIRNAK İŞARETİ ( � � )

Başka birinin yazısından veya sözünden, hiç değiştirilmeden yapılan aktarmalar[9] tırnak içinde gösterilir Alıntı cümle(ler), büyük harfle başlar, noktayla biter Alıntı cümleye ait olan noktalama işaretleri tırnağın içinde kalır Asıl cümle de daha bitmediği için küçük harfle devam eder:

Yaşlı kadın, �Yetişin!� diye bağırdı
Şinasi, Halil Bey'e biraz rahatlık vermiş gibiydi �Yatsam, acaba uyuyabilir miyim?� diye düşündü, yatıp da uyuyamamaktan korktu; ama korktuğu başına gelmedi Sabaha kadar yattı, hem de uyudu (Memduh Şevket Esendal, Saide)
Genç, esmer kız, yeni neslin son Türk kadınlarının o asla tatmin edilemeyecek olan ebedî kederiyle bulutlanan siyah gözlerini kitabından ayırmayarak,
"Okuyorum büyükanneciğim" dedi (Ömer Seyfettin; Bahar ve Kelebekler)
Aşağıdaki cümlelerin hangisi �İlkbahar en güzel mevsimdir� cümlesiyle yüklemin türü bakımından benzerlik gösterir?

Uzun alıntılarda her paragraf ayrı ayrı tırnak içine alınır:

�Küçük salonun fes renginde, kalın, ağır perdeli penceresinden dışarı, muhteşem, parlak bir suluboya levhası gibi görünüyordu Saf mavi bir sema Çiçekli ağaçlar Uyur gibi sessiz duran deniz Karşı sahilde mor, fark olunmaz sisler altında dağlar, korular, beyaz yalılar�
�Birden, üç dişi kalan buruşuk ağzını açtı Esnedi Bir mumya uzvu kadar sararmış, katılaşmış elini başına götürdü Kahve rengindeki yemenisinin altında daha beyaz görünen saçlarına dokundu Bir an düşündü� (Ömer Seyfettin; Bahar ve Kelebekler)

Cümle içinde özellikle belirtilmek istenen kelimelerden ve sözler tırnak içine alınır Bazen tırnak işareti kullanmak yerine bu kelimeler koyu harflerle veya altı çizilerek de yazılabilir Bunlar cümle değillerse küçük harfle başlarlar:

Birçoğu �edebiyat� kavramını yeni öğreniyordu
Uzaklık ifade etmek için �ta� kullanılır
Birçoğu edebiyat kavramını yeni öğreniyordu
Uzaklık ifade etmek için ta kullanılır

Kitap isimleri ve yazı başlıkları yazıda tırnak içinde gösterilir Bunlardan sonra kesme işareti kullanılmaz; çünkü tırnak işareti aynı zamanda kesme işaretinin görevini de üstlenir:

Tanpınar�ın tek denemesi,�Beş Şehir�dir
Faruk Nafiz, �Han Duvarları�nda, Anadolu coğrafyasını ve insanını en güzel şekilde anlatmıştır

Kitabınızdaki �İmlâ Kuralları� konusuna bir göz atın

10 TEK TIRNAK İŞARETİ ( � � )

Doğrudan yapılan ve tırnak işareti ( � � ) içinde gösterilen sözlerin içinde başka bir alıntı söz daha varsa bu da tek tırnak işareti ( � � ) içinde verilir:

Hasan: �Yolda Yücel�i gördüm, �Yarın sizin sınıfla maç yapalım� dedi�
Annesi kıza, �Kardeşini parka götür Baban niçin geciktiğinizi sorarsa �Annem göndermedi� dersin� diye seslendi
Edebiyat öğretmeni, �Şiirler içinde �Han Duvarları� gibisi var mı? dedi ve Faruk Nafiz�in bu güzel şiirini okudu

Tek tırnak bir de dil yazılarında örnek olarak verilen kelimelerin anlamlarını göstermek için kullanılır:

Göktürk Anıtları�nda geçen bodun �millet, kavim�, sab �söz�, tüketi �tamamen� gibi kelimeler artık kullanılmamaktadır
11 YAY AYRAÇ- PARANTEZ ( ( ) )

Cümlenin yapısıyla doğrudan doğruya ilgisi olmayan, yazının ve sözün aslında olmayıp, sonradan eklenmiş olan açıklayıcı kelimeleri ve söz gruplarını göstermek için kullanılır:

O tarihte (1980) henüz sen yoktun
Türk edebiyatının üç kolu da (halk edebiyatı, divan edebiyatı, yeni Türk edebiyatı) büyük farklılıklar gösterir
Sanatçının bu eseri hatıra (Anı demek daha doğru olur) türünün en iyi örneklerindendir
Türkçede bazı ekler (-yor, -ken, -leyin, -mtırak, -ki) büyük ünlü uyumu kuralına aykırıdır
Hakkında açıklama yapılan söze ait ek, ayraç kapatıldıklarn sonra yazılır:
Yunus Emre (1240?-1320)�nin
*�yani� ile yapılan açıklamalar yay ayraç içine alınmaz
Babasından, yani okumasında büyük emeği geçen insandan daha ne isteyebilirdi ki?

Sözün söylendiği anda olup biteni, konuşanın hareketlerini ve durumunu belirtmek için kullanılır Özellikle tiyatro eserlerinde çokça kullanılır:

İhtiyar ¦ (Yerinden doğrulur) Şimdi ne olacak?
Kaymakam ¦ (hiddetle) Ne olacak babaOğlunun katili ecnebi tebaasıymış

Alıntıların yapıldığı eser ve yazar adı yay ayraç içinde verilir:

Asıl konuşan Hasan'dı, altı aydan beri susan Hasan Durmadan, dinlenmeden, nefes almadan, yanakları sevincinden pembe pembe, dudakları titreyerek taze, gevrek, billûr sesiyle biteviye konuşuyordu Aklına ne gelirse söylüyordu Eskici hem çalışıyor, hem de, ara sıra "Ha! Ya? Öyle mi?" gibi dinlediğini bildiren sözlerle onu söyletiyordu; artık erişemeyeceği yurdunun bir deresini, bir rüzgârını, bir türküsünü dinliyormuş gibi hem zevkli, hem yaslı dinliyordu; geçmiş günleri, kaybettiği yerleri düşünerek benliği sarsıla sarsıla dinliyordu
(Refik Halit Kara, Eskici)

Herhangi bir metinden alınan cümlenin öncesi ve sonrası olduğunu, aralarda da alınmayan kısımlar olduğunu belirtmek için üç noktayla birlikte kullanılabilir

�() Annelerinin esvaplarını kızlar giyer, büyükannelerinin mücevherlerini torunlar takardı Sırmalı çedik pabuçlar, kırmızı feraceler Ah hele kırmızı feraceler Baharın yeşil çimenleri üzerinde, seyir yerlerinde kadınlar tıpkı birer gelincik çiçeği gibi parlarlardı ()� (Bahar ve Kelebekler; Ömer Seyfettin)

Bir bilginin şüpheyle karşılandığı veya kesin olmadığı durumlarda soru işaretiyle birlikte yay ayraç kullanılır:

Ankara�dan Konya�ya 1,5 (?) saatte gitmiş
1496 (?) yılında doğan Fuzuli

Söze alay etme, hafife alma, küçümseme, inanmama, kinaye anlamları katmak için Ünlem işaretiyle birlikte kullanılır:

İsteseymiş bu kitabı bir günde bitirirmiş (!) ama ne yazık ki vakti yokmuş
Adam, akıllı (!) olduğunu söylüyor
Enflasyonun nasıl düşeceğini bilmeyen ekonomi bilginlerimiz (!) var
Gençliğinde 100 metreyi 10 saniyede koşarmış (!)

Yabancı kelimelerin okunuşları parantez içinde verilir:

Rousseau (Ruso) Fransız edebiyatında romantizmin önemli temsilcilerinden biridir
İngiltere'de Lord Byron (Lord Bayron), Shelley (Şelli) ve Shakespeare (Şekspir) romantizmin kaynağı sayılırlar
12 KÖŞELİ AYRAÇ ( [ ] )

Ayraç içinde ayraç kullanılması gereken durumlarda dışta köşeli, içte yay ayraç kullanılır:

Kütüphanemize Türk edebiyatı tarihi kitapları [En başta Resimli Türk Edebiyatı Tarihi (Nihat Sami Banarlı)] alınmalı

Bibliyografik künyelere ilişkin bazı ayrıntıları göstermek için kullanılır:

Yekta Bahir [Ömer Seyfettin], Yeni Lisan, Genç Kalemler

Bilimsel çalışmalarda, metinde bulunmadığı hâlde araştırmacı tarafından tamamlanan kısımlar köşeli ayraç içinde verilir:

Babam kağan öldüğünde küçük kardeşim Küş-tegin ye[di yaşındakaldı]

04-17-2009	#3
Şengül Şirin	Cevap : Noktalama İşaretleri 9 TIRNAK İŞARETİ ( � � ) Başka birinin yazısından veya sözünden, hiç değiştirilmeden yapılan aktarmalar[9] tırnak içinde gösterilir Alıntı cümle(ler), büyük harfle başlar, noktayla biter Alıntı cümleye ait olan noktalama işaretleri tırnağın içinde kalır Asıl cümle de daha bitmediği için küçük harfle devam eder: Yaşlı kadın, �Yetişin!� diye bağırdı Şinasi, Halil Bey'e biraz rahatlık vermiş gibiydi �Yatsam, acaba uyuyabilir miyim?� diye düşündü, yatıp da uyuyamamaktan korktu; ama korktuğu başına gelmedi Sabaha kadar yattı, hem de uyudu (Memduh Şevket Esendal, Saide) Genç, esmer kız, yeni neslin son Türk kadınlarının o asla tatmin edilemeyecek olan ebedî kederiyle bulutlanan siyah gözlerini kitabından ayırmayarak, "Okuyorum büyükanneciğim" dedi (Ömer Seyfettin; Bahar ve Kelebekler) Aşağıdaki cümlelerin hangisi �İlkbahar en güzel mevsimdir� cümlesiyle yüklemin türü bakımından benzerlik gösterir? Uzun alıntılarda her paragraf ayrı ayrı tırnak içine alınır: �Küçük salonun fes renginde, kalın, ağır perdeli penceresinden dışarı, muhteşem, parlak bir suluboya levhası gibi görünüyordu Saf mavi bir sema Çiçekli ağaçlar Uyur gibi sessiz duran deniz Karşı sahilde mor, fark olunmaz sisler altında dağlar, korular, beyaz yalılar� �Birden, üç dişi kalan buruşuk ağzını açtı Esnedi Bir mumya uzvu kadar sararmış, katılaşmış elini başına götürdü Kahve rengindeki yemenisinin altında daha beyaz görünen saçlarına dokundu Bir an düşündü� (Ömer Seyfettin; Bahar ve Kelebekler) Cümle içinde özellikle belirtilmek istenen kelimelerden ve sözler tırnak içine alınır Bazen tırnak işareti kullanmak yerine bu kelimeler koyu harflerle veya altı çizilerek de yazılabilir Bunlar cümle değillerse küçük harfle başlarlar: Birçoğu �edebiyat� kavramını yeni öğreniyordu Uzaklık ifade etmek için �ta� kullanılır Birçoğu edebiyat kavramını yeni öğreniyordu Uzaklık ifade etmek için ta kullanılır Kitap isimleri ve yazı başlıkları yazıda tırnak içinde gösterilir Bunlardan sonra kesme işareti kullanılmaz; çünkü tırnak işareti aynı zamanda kesme işaretinin görevini de üstlenir: Tanpınar�ın tek denemesi,�Beş Şehir�dir Faruk Nafiz, �Han Duvarları�nda, Anadolu coğrafyasını ve insanını en güzel şekilde anlatmıştır Kitabınızdaki �İmlâ Kuralları� konusuna bir göz atın 10 TEK TIRNAK İŞARETİ ( � � ) Doğrudan yapılan ve tırnak işareti ( � � ) içinde gösterilen sözlerin içinde başka bir alıntı söz daha varsa bu da tek tırnak işareti ( � � ) içinde verilir: Hasan: �Yolda Yücel�i gördüm, �Yarın sizin sınıfla maç yapalım� dedi� Annesi kıza, �Kardeşini parka götür Baban niçin geciktiğinizi sorarsa �Annem göndermedi� dersin� diye seslendi Edebiyat öğretmeni, �Şiirler içinde �Han Duvarları� gibisi var mı? dedi ve Faruk Nafiz�in bu güzel şiirini okudu Tek tırnak bir de dil yazılarında örnek olarak verilen kelimelerin anlamlarını göstermek için kullanılır: Göktürk Anıtları�nda geçen bodun �millet, kavim�, sab �söz�, tüketi �tamamen� gibi kelimeler artık kullanılmamaktadır 11 YAY AYRAÇ- PARANTEZ ( ( ) ) Cümlenin yapısıyla doğrudan doğruya ilgisi olmayan, yazının ve sözün aslında olmayıp, sonradan eklenmiş olan açıklayıcı kelimeleri ve söz gruplarını göstermek için kullanılır: O tarihte (1980) henüz sen yoktun Türk edebiyatının üç kolu da (halk edebiyatı, divan edebiyatı, yeni Türk edebiyatı) büyük farklılıklar gösterir Sanatçının bu eseri hatıra (Anı demek daha doğru olur) türünün en iyi örneklerindendir Türkçede bazı ekler (-yor, -ken, -leyin, -mtırak, -ki) büyük ünlü uyumu kuralına aykırıdır Hakkında açıklama yapılan söze ait ek, ayraç kapatıldıklarn sonra yazılır: Yunus Emre (1240?-1320)�nin �yani� ile yapılan açıklamalar yay ayraç içine alınmaz Babasından, yani okumasında büyük emeği geçen insandan daha ne isteyebilirdi ki? Sözün söylendiği anda olup biteni, konuşanın hareketlerini ve durumunu belirtmek için kullanılır Özellikle tiyatro eserlerinde çokça kullanılır:* İhtiyar ¦ (Yerinden doğrulur) Şimdi ne olacak? Kaymakam ¦ (hiddetle) Ne olacak babaOğlunun katili ecnebi tebaasıymış Alıntıların yapıldığı eser ve yazar adı yay ayraç içinde verilir: Asıl konuşan Hasan'dı, altı aydan beri susan Hasan Durmadan, dinlenmeden, nefes almadan, yanakları sevincinden pembe pembe, dudakları titreyerek taze, gevrek, billûr sesiyle biteviye konuşuyordu Aklına ne gelirse söylüyordu Eskici hem çalışıyor, hem de, ara sıra "Ha! Ya? Öyle mi?" gibi dinlediğini bildiren sözlerle onu söyletiyordu; artık erişemeyeceği yurdunun bir deresini, bir rüzgârını, bir türküsünü dinliyormuş gibi hem zevkli, hem yaslı dinliyordu; geçmiş günleri, kaybettiği yerleri düşünerek benliği sarsıla sarsıla dinliyordu (Refik Halit Kara, Eskici) Herhangi bir metinden alınan cümlenin öncesi ve sonrası olduğunu, aralarda da alınmayan kısımlar olduğunu belirtmek için üç noktayla birlikte kullanılabilir �() Annelerinin esvaplarını kızlar giyer, büyükannelerinin mücevherlerini torunlar takardı Sırmalı çedik pabuçlar, kırmızı feraceler Ah hele kırmızı feraceler Baharın yeşil çimenleri üzerinde, seyir yerlerinde kadınlar tıpkı birer gelincik çiçeği gibi parlarlardı ()� (Bahar ve Kelebekler; Ömer Seyfettin) Bir bilginin şüpheyle karşılandığı veya kesin olmadığı durumlarda soru işaretiyle birlikte yay ayraç kullanılır: Ankara�dan Konya�ya 1,5 (?) saatte gitmiş 1496 (?) yılında doğan Fuzuli Söze alay etme, hafife alma, küçümseme, inanmama, kinaye anlamları katmak için Ünlem işaretiyle birlikte kullanılır: İsteseymiş bu kitabı bir günde bitirirmiş (!) ama ne yazık ki vakti yokmuş Adam, akıllı (!) olduğunu söylüyor Enflasyonun nasıl düşeceğini bilmeyen ekonomi bilginlerimiz (!) var Gençliğinde 100 metreyi 10 saniyede koşarmış (!) Yabancı kelimelerin okunuşları parantez içinde verilir: Rousseau (Ruso) Fransız edebiyatında romantizmin önemli temsilcilerinden biridir İngiltere'de Lord Byron (Lord Bayron), Shelley (Şelli) ve Shakespeare (Şekspir) romantizmin kaynağı sayılırlar 12 KÖŞELİ AYRAÇ ( [ ] ) Ayraç içinde ayraç kullanılması gereken durumlarda dışta köşeli, içte yay ayraç kullanılır: Kütüphanemize Türk edebiyatı tarihi kitapları [En başta Resimli Türk Edebiyatı Tarihi (Nihat Sami Banarlı)] alınmalı Bibliyografik künyelere ilişkin bazı ayrıntıları göstermek için kullanılır: Yekta Bahir [Ömer Seyfettin], Yeni Lisan, Genç Kalemler Bilimsel çalışmalarda, metinde bulunmadığı hâlde araştırmacı tarafından tamamlanan kısımlar köşeli ayraç içinde verilir: Babam kağan öldüğünde küçük kardeşim Küş-tegin ye[di yaşındakaldı]