Cevap : Noktalama İşaretleri

6 SORU İŞARETİ ( ? )

• Soru anlamı taşıyan cümle ve kelimelerden sonra kullanılır:

Hangi elbiseyi beğendiniz?
Benimle alış verişe kim gelecek?
Soruları cevapladınız mı?
Nasıl bir kitap aramıştınız?
Evimizi, eşyalarımızı nasıl buldunuz?
Nerede ?
Kim?
Nasıl?
Sular mı yandı? Neden tunca benziyor mermer?

• Cevabı zaten içinde olan soru cümlelerinde de soru işareti kullanılır:

Haksız mıyım? Liderler içinde Atatürk gibisi var mı?
Yoksa bu sözümde yalan var mı?

• İçinde soru kelimeleri veya soru eki bulunan ama anlamca soru cümlesi olmayan cümlelerde soru işareti kullanılmaz:

Kaça aldım, şimdi hatırlamıyorum (soru kelimesi nesneye dahil)
Yapar mı yapmaz mı bilmem (soru kelimesi nesneye dahil)
Bu olayı bize ne zaman anlatmıştı, hatırlamıyorum (soru kelimesi nesneye dahil)

• Bazı cümleler de soru kelimesi barındırmadığı hâlde soru cümlesidir Bunlar soru işareti ile biter Bu cümlelerin soru anlamı vurgu ve tonlama ile belirtilir:

Yaşınız?
Sen alacaktın?
Gördün?

• Bir bilginin şüpheyle karşılandığı veya kesin olmadığı durumlarda yay ayraç içinde kullanılır:

Ankara�dan Konya�ya 1,5 (?) saatte gitmiş
1496 (?) yılında doğan Fuzuli

• Bilinmeyen yer, tarih vb durumlar için kullanılır:

Yunus Emre (1240?-1320), (Doğum yeri: ?), ( ?-1120)

• Soru eki soru anlamı katmıyorsa, zaman anlamı katıyorsa soru işareti de kullanılmaz?

Akşam oldu mu sıla özlemi depreşir gurbetçilerde
Hele bir de karların eriyip sularının akması yok mu
7 ÜNLEM İŞARETİ ( ! )

• İçinde ünlem ifadesi (haykırış, sevinç, kıvanç, üzüntü, acı, korku, hayret, ürperti, heyecan, nefret vb ani coşkunluklar) bulunan ve seslenme, hitap ve uyarı bildiren cümlelerden ve kelimelerden sonra gelir:

Komşular! Babacığım! Hemşehrilerim! Tanrım! Yazık sana! Aşkolsun! Hey baksana!
Ey Türk gençliği! Hey! Biraz bakar mısın? Hişt! Buraya gel! Şşt! Sus bakayım!
Ee, yeter artık! Aa! Bu da ne? Ah, ne yaptım! Eh! Fena değil Ay, elim! Gitme ha!
Hah, şimdi oldu! Hay Allah! Vah zavallı! Vay sersem! Aman dikkat! İmdat!
Boğuluyorum! Simitçi! Çok ilginç! Ne kadar güzel! Çabuk eve git!
Ne olur yardım et! Çık dışarı! Güm! Miyav!
Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz�dir, ileri!
Ak tolgalı beylerbeyi haykırdı: İlerle!
Ne mutlu Türküm diyene!
Dur, yolcu! Bilmeden gelip bastığın
Bu toprak bir devrin battığı yerdir
Kar, yılın ilk karı Belliydi yağacağı Kaç gündür neydi o soğuklar öyle!
Bir hilâl uğruna ya Rab, ne güneşler batıyor!
Ey, bu topraklar için toprağa duşmuş, asker!
Yaş otuz beş! Yolun yarısı eder
Zamanla nasıl değişiyor insan!
Gökyüzünün başka rengi de varmış!
*Ünlem işareti, ünlem ifadesinden hemen sonra kullanılabileceği gibi cümlenin sonunda da kullanılabilir:
Eyvah, geç kaldım! Eyvah! Geç kaldım!
*Parantez içinde kullanılan ünlem işareti alay etme, hafife alma, küçümseme, inanmama, kinaye anlamları katar:
İsteseymiş bu kitabı bir günde bitirirmiş (!) ama ne yazık ki vakti yokmuş
Adam, akıllı (!) olduğunu söylüyor
Enflasyonun nasıl düşeceğini bilmeyen ekonomi bilginlerimiz (!) var
Gençliğinde 100 metreyi 10 saniyede koşarmış (!)

8 KESME İŞARETİ ( � )

• Özel isimlere eklenen çekim eklerini ayırmak için kullanılır

Mustafa Kemal�e, Ankara�yı, Türkiye�de, Kızılırmak�ı, Mamak Caddesi�nde
*Ancak kurum ve kuruluş adlarından sonra kesme işareti kullanılmaz:
Türkiye Büyük Millet Meclisine, Mamak Anadolu Lisesi Müdürlüğüne, Başkanlığına, Dekanlığına, Rektörlüğüne, Kurumundan

• Yabancı isimlere getirilen yapım ve çekim ekleri okunuşa göre belirlenir ve kesme işaretiyle ayrılır:

Shakespeare�in, Moliere�e, Honolulu�lu
*Kişi adlarına sonradan eklenen unvanlara eklenen ekler de kesme işareti ile ayrılmaz
Zeynep Hanıma, Ayhan Beyden, Efendinin, Paşayı
*Sert sessizle biten özel isimlere ünlüyle başlayan ek getirildiğinde ismin son sesi korunur, ama söyleyişte yumuşama olur
Zonguldak�ı (Zonguldağı), Sinop�a (Sinoba), Ahmet�in (Ahmetin)
* Özel ismin yerine kullanılan �o� zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz ve eki de kesme işaretiyle ayrılmaz
*Yabancı isimler hariç diğer özel isimlere yapım ve çokluk ekleri getirilerek yapılan kelimeler büyük harfle başlar ve ekleri de kesme işareti ile ayrılmaz Bu eklerden sonra gelen ekler de kesme işareti ile ayrılmaz
Türklük, Türkçü, Türkleşmek, Türkçülüğün, İslâmlaşmak, Türkolog, Darvinci, Sivaslı, Ankaralı, Ankaralıdan, Türkçecilik, Avrupalı, Avrupalılaşmak, Ahmetler, Mehmetler, Yakup Kadriler, Mustafa Kemallerden, Ereğliler
*Bu özel isimler, türetilen kelimenin içinde kalıyorsa büyük harfle başlamaz:
Panislâmizm, Panturanizm, Pantürkizm

*Özel isimlere eklenen �lı, -siz, -ci yapım ekleri kesme işareti ile ayrılmaz:
Ankaralı, Atatürkçü, İstanbulsuz

• Büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen ekler okunuşa göre belirlenir ve kesme işaretiyle ayrılır:

DSİ�ye, ÖSS�de, TCDD�ye, TBMM�nin

• Küçük harflerle yapılan kısaltmalarda kelimenin okunuşu esas alınır:
  kg�dan, cm�yi, mm�den
  

*Ancak büyük harfle yapılıp da okunuşu esas alınan kısaltmalar da vardır ki bunlar bir kelime gibi telâffuz edilebilmektedirler:
ASELSAN�a, BOTAŞ�ın, NATO�dan, UNESCO�ya
*Sonunda nokta bulunan kısaltmalardan sonra kesme işareti kullanılmaz Ek kelimenin okunuşuna göre belirlenir:
vbleri, madsi, Almdan, İngyi, Nudan

• Sayılardan sonra gelen ekler de kesme işaretiyle ayrılır Sıra sayılarında hem nokta hem kesme kullanılmaz:

1972�de, 1881�de, 2000�den, 12�nci
*Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla gösterilir:
Onar, beşer, yüz yirmişer, yüz ellişer milyon

• İki kelime sonradan birleştirildiğinde ve (özellikle şiirde vezin gereği) bu kelimelerden ikincisinin ilk ünlüsü düşürüldüğünde düşen ünlünün yerine kullanılır:

ne oldu � n�oldu, ne etsin � n�etsin, ne eylesin � n�eylesin, Karacaoğlan � Karac�oğlan (Şiir dışında Karacaoğlan�dır), düştü mü ola � düştü m�ola

• Özellikle belirtilmek istenen ek, harf ve kelimelerden sonra kullanılır:

A�dan Z�ye, -daş�la türemiş kelimeler
Bazı kelimelerde b�nın m�ya dönüştüğü görülür
Ne�nin belirtisiz nesne olarak kullanımına örnek verin

• Aldığı ekle bir başka kelime ile karıştırılabilecek olan kelime köklerinden sonra kullanılır:

Tava�nın rengi neden böyle olmuş?
Bilgi�nin efendisi olmak için çalışmanın uşağı olmak gerekir)

• Özel adlar için yay ayraç içinde bir açıklama yapıldığı zaman kesme işareti yay ayraçtan sonra konur:

Yunus Emre (1240?-1320)�nin, Yakup Kadri (Karaosmanoğlu)�nin
*Ancak cins isimlerinden sonra yay ayraç geliyorsa yay ayraçtan sonraki ek kesmeyle ayrılmaz:
İmek fiili (ek fiil)nin